(مهمان نامه: ۱۱۲۰-۱۱۳)
توضیحات:
باد عاصف: اسم مصدر عربی، ریح عاصف ; باد سخت(ناظم)
آمال: اسم عربی، ج امل، امیدها و آرزوها. (لغ) حصول آمال: رسیدن به آرزوها
برودت: ر. ک ص ۱۱/ س ۸٫
نَکال: اسم مصدر عربی، عقوبت، رنج. (غیاث)
باد صبا: اسم عربی‌، بادی است که از مابین مشرق و شمال وزد و باد برین هم همین است. (لغ)
و ارسلنا الریاح لواقح: قسمتی از آیه ۲۲ سوره ی حجر، و بادها را باردار کننده فرستادیم.
روایِح: اسم عربی، بوی های خوش یا ناخوش. (لغ)
فَوایِح: اسم عربی، ج فائحه، پراکنده های بو. (معین)
طبیعت: اسم عربی، فطرت، خلقت، طبع و ذات. (لغ)
فارسلنا علیهم ریحاً … : قسمتی از آیه ۱۶ سوره فصلت، پس از آن تندبادی توفنده در روزهایی شوم فرستادیم.
باد دبور: ترکیب وصفی، باد پس پشت یعنی بادی که از مغرب به طرف مشرق وزد. باد پس، مقابل صبا. (لغ)
اَبدان: اسم عربی، ج بدن، تن ها. (لغ)
ارباب حیات: زندگان.
حضور: اسم عربی، مقابل تفرقه و تشتت. (لغ)
عَصوف: صفت عربی، باد سخت. (لغ)
مُرور: مصدر عربی، گذشتن و رفتن. (لغ)
مَضَرَّت: اسم عربی، زبان و ضرر گزند و نقصان و خسارت و اسیب. (لغ)
و اهلکت عاد بالدبور: و هلاک کردم عاد را به وسیله ی باد دبور. (تفسیر المعانی جلد ۵، ص ۲۶۰)
رایحه ی جَنوب: ترکیب اضافی، بادی است برابر باد شمال. (لغ)
هُبوب: مصدر عربی، وزیدن باد. (لغ)
رداءَت: اسم مصدر عربی، تباهی و فساد. (ناظم)
زمهریر: ر. ک ص ۱۱/ ۱۸٫
باد عاد: ترکیب اضافی عاد نام قومی که هود (ع) به رسالت ایشان آمد و ایشان از نسل عاد بن نوح بودند از باعث نافرمانی حق به طوفان باد هلاک شدند. (لغ)
مسکن حیات افراد بر باد رفت: باعث مرگ افراد شد.
و تری القوم فیها صرعی … : قسمتی از ایه ی ۷ سوره الحاقه، در آن [مدت] مردم را فرو افتاده می دیدی، گویی تنه های نخل های میان تهی اند.
تیزی: اسم حاصل مصدر، سوزش. (لغ)
اِنفِصال: اسم مصدر عربی، جدایی، گسستگی. (لغ)
سَموم: اسم عربی، باد گرم، ج سمائم. (لغ)
گویی آه عاشقانست … : آه عاشق، آن قدر سوزنده است که چهره را می سوزاند و تیره می گرداند، و این باد نیز از شدت سوزندگی چهره را تیره می کند.
غَمزه: مصدر عربی، چشم بر هم زدن معشوق. (لغ)
تیر معشوقان: استعاره از م‍ژگان معشوقان است.
می وزد با زمهریر آلود … : آن چنان باد سردی می وزد که راحتی جسم با وجود چنین بادی، مفقود و گم گشته است.
آتش تن زوال ازو … : آنچنان باد سردی می وزد که باعث خاموشی و مرگ تن می گردد. و هر آتشی که وجود داشته باشد با این باد خاموش می گردد.
این چه بادیست … : این باد، چگونه بادی است که خانه ها را ویران می کند و جان را تهدید می کند و جان و زندگی برای بقا و ماندن از دست او می گریزند و در تاختن افتاده اند.
القصه بامدادی چنین سرد که مادر ایام مهر بر اولاد خود سرد ساخته و لشکر آلام از اطراف به جانب اصحاب تاخته بود و موازی بیست هزار آدمی با اولاغان پرتال و احمال و اثقال بر کنار آن قاق ایستاده نه راه رفتن و نه روی برگشتن. بعضی از اکابر امرا و اعیان که همراه بودند به نفس خود از اسب ها فرود آمده و بغل های هیزم برداشته از کنار قاق بر سر رخنه رفتند و به قصد مسدود ساختن آن رخنه هیزم را در آب انداختند و هرچند درخت های عظیم که هر یک موازی هزار من هیمه بود خلقی کثیر و جمّی غفیر از خلایق به شدت و زحمت بسیار حمل کرده به کنار رخنه می رساندیدند و به زور و حمله ی بسیار آن را در آب می افکندند پنداری یک خلالی بود که آن رادر بحر محیط افکنند یا چوبه ی تیری که در دریای اخضر فلک اندازند و به هر طرف که مشتاقان گردن فراز سمند جلادت را در تک و تاز می آورند، که شاید گذاری یابند یا به سوی طریق نجاتی شتابند و همچو آب سرگردانی بسیار کشیده و همچو یخ پای از تردد بسته، باز بر سر این قایق می آمدند و دیگر اقسام سلاطین و امرا که به راه ها رفته بودند در میان آن قاق ها درمانده و در شکست های او پای تدبیر بسته و قدم عبور شکسته و از احوال حضرت خان لشکر را به هیچ وجه خبری نه و از موکب کواکب نشان هیچ آفریده را در سیر اثری نبود. القصه به زحمت بسیار فی الجمله بعضی درختان بریده با یکدیگر اندک تشابکی پیدا کردند و یکی از دلیران سواران فرموده ی« و ما کان لنفس ان تموت الا باذن الله» خوانده از سر جان برخاست و بر سمند زمین نورد نشست و بربالای آن اشجار متشابک میل عبور کرد چون قدمی چند روان شد دست و پای اسب در غور قاق فرو رفت و فرس از پای در آمده در لای افتاد و مردمان فریاد بر آورده در عقب او شتافتند و او را با اسب جهان نورد در لجه ی غرق و هلاک یافتند. چون سوار چابک رفتار با وجود خفّت اثقال بدین صعوبت عبور و انتقال کرد و به ساحل نرسیده در آن گرداب هلاکت مستغرق امواج زحمت و ملال شد، دیگران که احمال و پرتال داشتند دندان طمع از عبور و مرور برداشتند و خاک خسار بر دیده ی امید خلاص پاشیدند و تواتر عاصفه و توالی هبوب بادهای سرد خود همگنان را چنان متحیر ساخته بود که تأمل در شداید آن حال کسی نمی یارست نمود. و به قدم اجتهاد ساحت آن وادی خونخوار نمی توانست فرسود. فی الجمله بعد از آن که نهار ارتفاع یافت و سطح قاق که به واسطه ی یخ در کمال ملاست بود اندکی نعل گیر شد از اطراف مردمان متوجه درختان شدند و همگنان به جدّ تمام و سعی مالا کلام هیمه و اشجار فراوان و بیخ های درختان حمل کرده در معبر افکندند و به کوشش بسیار یک یک از آن قاق خونخوار شتران باردار را قطار قطار بگذرانیدند و رخت حیاتی به ساحل نجات رسانیدند و در آن زمین پر آب چند نوبت دیگر گذار بر قاق ها افتاد و همچنین رخنه ها به درختان مسدود ساخته تا آخر روز بدین دستور سیر و عبور می کردند. (مهمان نامه: ۱۱۳-۱۱۴)
توضیحات:

۱-۱ مقدمه
سرمایه‌اجتماعی[۱] با دامنه‌ی وسیعی از مفاهیم خود در ۲۰ سال گذشته به طور فزاینده‌ای توجه متخصصان و اندیشمندان علوم اجتماعی را به خود جلب کرده است. این سرمایه منشاء گروه‌هایی است که به طور خودجوش و داوطلبانه سازمان می‌یابند و وجود آن برای کار کرد صحیح نهادهای عمومی و رسمی نیز ضروری و حیاتی است. شبکه‌ها و هنجارهای اجتماعی مرتبط با سرمایه اجتماعی از طریق شکل‌های متفاوت مشارکت در فعالیت‌های مدنی و ارتباطی که شامل تعامل‌های شخصی است، خلق می‌شوند و از این طریق موجب افزایش اعتماد و تعامل می‌شوند. به طور کلی پیامدهای سودآورش در سطح فردی، ارتقاء بهداشت، ایجاد و بهبود فرصت‌های کارآفرینی و در سطح اجتماع افزایش هماهنگی و انسجام اجتماعی و توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی و کاهش نرخ جرم و جنایت و رویه‌های دموکراتیک است (پارسامهرو همکاران، ۱۳۹۲). همواره در جامعه‌ای که از نعمت سرمایه‌اجتماعی چشم گیر برخوردار است همکاری آسان‌تر به نظر می‌رسد (شارع‌پور و حسینی راد، ۱۳۸۷). امروزه این امر مسلم است که رسیدن به توسعه، جامعه مدنی، معیارهای جهان شمول و بستر مناسب برای زیست اجتماعی تنها با وجود سرمایه‌اجتماعی شکل می‌گیرد. فوکویاما[۲] زندگی در جامعۀ دارای سرمایه‌اجتماعی را ساده دانسته و نارسایی‌ها و مشکلات رو به رشد کشورهای غربی را ناشی از فرسایش و تحلیل رفتن این سرمایه، به خصوص منبع اصلی آن یعنی خانواده می‌داند (محققی، ۱۳۸۵).
از سوی دیگر عاملی که سبب می‌شود از میان عناصر مختلف اجتماعی در درون یک جامعه، ورزش به طور گسترده مورد توجه بیشتر محققان سرمایه‌اجتماعی قرار گیرد این‌است‌که فعالیت‌های اجتماعی در سطح غیر سازمان یافته این قابلیت را دارند که می‌توانند باعث انگیزش، الهام بخشی و ایجاد روحیه‌ی اجتماعی در جامعه شوند. ورزش می‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای ایجاد روابط دوستانه و ارتباط اجتماعی جدید به ویژه بین طبقات مختلف از لحاظ مذهب و قومیت مورد استفاده قرار گیرد. این افراد می‌توانند شامل ورزشکاران، مشارکت کنندگان غیر ورزشکار (تماشاچیان) نیز باشد و در نهایت می‌تواند به افزایش هنجارهای اعتماد و تعامل منجر می شود.
پوتنام[۳] مشهورترین نظریه‌پرداز سرمایه‌اجتماعی معتقد است که بیشتر ورزش‌ها با توجه به ماهیتشان فعالیتی ارتباطی محسوب شده و مشارکت در ورزش شامل شرکت آگاهانه افراد به صورت مشارکت کننده و تماشاچی می‌شود که با هم ارتباط متقابل دارند و در اثر این روابط متقابل پاداش‌های اجتماعی میان آنها مبادله می شود. پوتنام عضویت و مشارکت در گروه‌های دارای نظم افقی (مانند باشگاه‌های ورزشی، اتحادیه‌های داوطلبانه و …) و شبکه‌های مشارکت مدنی را یکی از اشکال ضروری سرمایه‌اجتماعی می‌داند (پارسامهرو همکاران، ۱۳۹۲).
۱-۲ بیان مسئله
تمدن و پیشرفت روزافزون فناوری‌های مدرن، پدیده‌ای به نام فقر حرکتی را با خود به همراه آورده است. برون‌رفت از وضع موجود، نیازمند ابزارهای درخور و شایسته از جمله فعالیت‌های ورزشی به عنوان یک ابزار چند بعدی با تأثیرات گسترده بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی، کمک به اوقات فراغت سالم و ایجاد نشاط و شادابی است (رضوی و طاهری، ۱۳۸۸). ورزش‌های تفریحی می‌تواند کم تحرکی زندگی روزمره را در اوقات فراغت جبران کند و از مناسب ترین و شاید ضروری‌ترین گونه‌های گذران اوقات فراغت در عصر حاضر است. (جلالی فراهانی، ۱۳۹۰). کارکرد اجتماعی ورزش در توسعه و تحکیم روابط اجتماعی، کارکرد زیربنایی و بنیادی است که در کل ساختار جامعه و روابط موجود در اقشار و آحاد اجتماعی اثرات قابل توجهی بر جای می‌گذارد(کریمیان و همکاران، ۱۳۹۲).
ازسوی دیگر یکی از فعالیت‌هایی که افراد می‌توانند در اوقات فراغت خود انجام دهند برقراری ارتباط با دیگر افراد به دلایل مختلف باشد؛ اما به موازات افزایش جمعیت روابط چهره‌به‌چهره کارکرد خود را از دست داده و جای خود را به نوع دیگری از روابط می‌دهند. به اعتقاد زیمل[۴] نتیجه چنین شرایطی ناپایداری روابط و کاهش اعتماد اجتماعی است. سرمایه‌اجتماعی از جمله مفاهیم چند وجهی در علوم اجتماعی است که در اوایل قرن بیستم به صورت علمی و آکادمیک مطرح و از سال ۱۹۸۰ وارد متون علوم سیاسی و جامعه شناسی شد. کاربرد مفهوم سرمایه‌اجتماعی بصورت آنچه که امروزه مدنظر است به تدریج در دهه ۱۹۹۰ رایج شده است (شیخی، ۱۳۹۳).
در بسیاری از کشورهای غربی مردم برای جزئی‌ترین مسائل اشتراکی جامعه، گروه و انجمن تشکیل می‌دهند. اما در کشورهای جهان سوم کم بودن این ارتباطات و البته کارایی نامطلوب و غیر کارکردی کانون‌ها و انجمن‌های صنفی یا گروهی، قابل توجه و ملموس است. (محققی، ۱۳۸۵). در این میان ورزش به عنوان یک پدیده اجتماعی و فرهنگی شناخته شده است که افراد را در یک شبکه اجتماعی که دارای روابط اجتماعی پیچیده هستند به تعامل و کنش متقابل وا داشته و عرصه ظهور رفتارها، نگرش‌ها، بازنمایی‌های معنا دار در قرن حاضر شده است. (فتحی، ۱۳۸۸).
سرمایه‌اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی، یکی از عوامل محیطی تعیین کننده سطح سازگاری و سلامت جامعه محسوب می‌شوند، به این دلیل که فعالیت‌ها و تحرکات اجتماعی، فعالیت‌های بدنی بیشتری را می‌طلبد تا فعالیت‌هایی که در انزوای اجتماعی قراردارد (ترکانو پارسامهر، ۱۳۹۱ ).
این پژوهش از تقسیم‌بندی شش بعدی گروترت[۵] استفاده خواهد کرد که به شرح زیر می باشد:
۱-گروه ها وشبکه ها [۶]
گروه‌ها می‌توانند گروه‌های رسمی سازمان یافته یا گروه‌های غیررسمی و داوطلبی باشند. این گروه‌ها طیف وسیعی از تنوع را در خود جای داده اند(گروترت،۲۰۰۴ ). انجام فعالیت‌های داوطلبی به دلیل انتقال دانش و اعتماد شخصی، موجب افزایش رشد اجتماعی و ارتقای ارزش بشری در جامعه می‌شود(رضوی و طاهری، ۱۳۸۸).
۲- اعتماد و اتحاد[۷]
این بعد کمی پا را فراتر از اعتماد و اتحاد متعارف در جوامع می‌گذارد، به دنبال آن است تا نشان دهد افراد تا چه اندازه حاضرند به همسایگان، مقامات دولتی، محلی و یا مرکزی اعتماد کنند (گروترت،۲۰۰۴ ). اعتماد از پیش شرط‌های اساسی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر جامعه ای محسوب می‌شود. با بسط و گسترش فرهنگ اعتماد می‌توان به جای ارزش‌های منفی مانند دروغ، کلاهبرداری، چاپلوسی، نفاق و غیره، ارزش‌های اخلاقی مثبت مانند صداقت، راست‌گویی، انصاف، امانت‌داری، تعهد و شهامت را در جامعه پروراند (حیدرآبادی، ۱۳۹۰).
۳- فعالیت اشتراکی و همکاری[۸]
این مقوله بررسی می‌کند که افراد یک جامعه‌ی کوچک مثل خانواده در بروز مشکلات به دیگر جوامع بزرگ‌تر کمک کرده و در پروژه‌های دسته جمعی شرکت می‌کنند؛ و در پاسخ به بحران‌های به وجود آمده همکاری‌های لازم را انجام می‌دهند(‌گروترت،۲۰۰۴ ). در همین رابطه وزارت ورزش و جوانان اعلام می‌دارد که مشارکت‌های اجتماعی و توسعه فعالیت‌های بشر دوستانه جوانان می‌تواند آسیب‌های اجتماعی را کاهش دهد و به کنترل و پیش‌گیری از آسیب های فضای مجازی منجر شود (درگاه وزارت ورزش و جوانان،۱۳۹۳).
۴- اطلاعات وارتباطات [۹]
این بعد کاوش می کند تا نشان دهد که افراد برای به دست آوردن اطلاعات مهم که در طول روز به آن احتیاج دارند از چگونه منابع اطلاعاتی استفاده می‌کنند. استفاده از منابعی همچون گروه ها و انجمن ها، خویشاوندان، دوستان و همسایگان نشان دهنده ارتباطات بالای افراد است و منابعی اطلاعاتی همچون رادیو، تلویزیون، روزنامه و اینترنت ارتباط پایین افراد را نشان می‌دهد(گروتروت،۲۰۰۴‌).
۵- وابستگی و شمول اجتماعی [۱۰]
تفاوت‌هایی بین شخصیت‌های افراد در یک جامعه وجود دارد. مثل تفاوت در ثروت، موقعیت اجتماعی یا تفاوت‌هایی در اعتقادات مذهبی و سیاسی، تفاوت‌هایی که می‌تواند به اقتضای سن یا جنسیت به وجود آمده باشد. این تفاوت‌ها ویژگی‌های خاص جوامع را نشان می‌دهد. جایی که افراد تفاوت‌هایشان منجر به خشونت و جنایت می‌شود این بعد از سرمایه‌اجتماعی دچار ضعف شدید است(گروترت، ۲۰۰۴‌).
۶- توانمند سازی و فعالیت سیاسی [۱۱]
افرادی که از سلامت روانی برخوردار هستند، توانایی آن را دارند که در مراحل مهم زندگی خود تصمیمات اساسی گرفته و توانایی ایجاد تغییر در زندگی خود را دارند، این افراد توانمند بوده و به اتفاقاتی که در جامعه در حال وقوع است حساس هستند و خود را مسئول می‌دانند و در فعالیت‌های سیاسی شرکت می‌کنند ( مثلا بی‌شک در انتخابات استانی، ملی یا ریاست جمهوری رأی می‌دهند.)(رضوی و بیرون، ۱۳۹۳).