مفاهیم کلی تصمیم گیری چند معیاره

آنچه در این بخش مورد توجه قرار می­گیرد، موضوعات کلی تصمیم­گیری چند معیاره(MCDM) است. در دو­ دهه اخیر توجه محققین به این مدلها در تصمیم­گیری­های پیچیده بوده است. در اینگونه تصمیم­گیری­ها چندین معیار که گاه با­هم تضاد دارند. در نظر گرفته می­شوند که در زندگی روز­مره نیز به طور مرتب اتفاق می­افتند. برای مثال، در زندگی شخصی یک فرد، در انتخاب شغل ، وجهه شغل، محل انجام کار، حقوق ودستمزد، فرصت­های پیشرفت، شرایط کاری وغیره به عنوان معیار در نظر گرفته می­شوند ومی­توانند برای این فرد خیلی مهم باشند. اتومبیلی که یک فرد در نظر دارد خریداری کند، به معیارهایی مانند قیمت، مدل، ایمنی، راحتی، میزان مصرف سوخت، قابلیت اطمینان و… بستگی دارد. در زمینه مسائل سازمانی، در انتخاب استراتژی یک سازمان معیارهایی از قبیل میزان درآمد سازمان طی یک دوره، قیمت سهام سازمان، سهم بازاری، تصویر سازمان در جامعه(سرقفلی) و… می­توانند مهم باشند. در زمینه مسائل عمومی یک جامعه، برنامه توسعه منابع آبی می­تواند بر اساس معیارهایی مانند هزینه، احتمال کمبود آب، انرژی(میزان استفاده مجدد از آن)، استفاده از جنگل وزمین، کیفیت آب، حفاظت از مواد غذایی و… صورت گیرد، یعنی این موارد به عنوان معیارها مد نظر قرار گیرند.

در زمینه مسائل دولتی، بخش حمل و نقل کشوری باید سیستم حمل و نقل را به گونه­ای طراحی کند که زمان سفر، تاخیرات، هزینه حمل و نقل و… حداقل شود. یا در صنایع نظامی انتخاب سیستم مناسب پرتاب یک موشک در نیروی هوایی بر­حسب معیار­هایی نظیر انتخاب سرعت، دقت، قابلیت اطمینان، میزان آسیب پذیری و… سنجیده شود.موارد فوق بخشهایی مختلف از کاربرد تصمیم­گیریهای چند معیاره را شامل می­شوند.به طور کلی روش­های تصمیم­گیری چند معیاره(MCDM) به دو دسته کلی تقسیم می­شوند(اصغر پور،۱۳۸۹ )

۲-۵-۱ مدل­های تصمیم­گیری چند هدفه (MODM)

۲-۵-۲ مدل­های تصمیم­گیری چند شاخصه (MADM)

۲-۵-۱ مدل­های تصمیم­گیری چند هدفه

در این مدل­های تصمیم­گیری چندین هدف به طور همزمان جهت بهینه شدن، مورد توجه قرار می­گیرند.

مقیاس سنجش برای هر هدف ممکن است با مقیاس سنجش برای بقیه اهداف متفاوت باشد. مثلا یک هدف حداکثر کردن سود است که بر حسب واحد پول سنجش می­شودو هدف دیگر حداقل استفاده از ساعات نیروی کار است که بر حسب ساعات سنجش می­شود. گاهی این اهداف در یک جهت نیستند و به صورت متضاد عمل می­کنند. مثلا تصمیم­گیرنده از یک طرف تمایل دارد

رضایت کارکنان را افزایش دهد و از طرف دیگر می­خواهد هزینه­های حقوق و دستمزد را حداقل کند.

یکی از بهترین تکنیک تصمیم­گیری چند هدفه برنامه­ریزی آرمانی^[۱] است که اواین بار توسط چارلز و کوپر^[۲] ارائه شده است. مدل ریاضی تصمیم­گیری چند هدفه به صورت زیر است: (اصغر پور،۱۳۸۹ )

f₁(x),f₂(x),…,f_n(x)}  }              max f(x) =

s.t

I= 1.2.3……….m

رابطه ۲-۱

۲-۵-۲ مدل­های تصمیم­گیری چند شاخصه

در این مدلها، انتخاب یک گزینه از بین گزینه­های موجود مد نظر است. در یک تعریف کلی تصمیم­گیری چند شاخصه به تصمیمات خاصی(از نوع ترجیهی) مانند ارزیابی، اولویت گذاری و یا انتخاب از بین گزینه­های موجود (که گاه باید بین چند شاخص متضاد انجام می­شود) اطلاق می­گردد. (اصغر پور،۱۳۸۹ )

انواع مختلفی از مسائل MADM وجود دارند که تمامی آنها در خصوصیات زیر مشترکند:

گزینه­ها^[۳]

در این مسائل تعدادی گزینه مشخص باید مورد بررسی قرار گرفته و در مورد آنها اولویت­گذاری، انتخاب و یا رتبه بندی صورت می­گیرد. تعداد گزینه­های مورد نظر می­تواند محدود و یا خیلی زیاد باشند. برای مثال، یک تولید کننده ی اتومبیل ممکن است فقط چند گزینه ی محدود برای انتخاب محل تولید داشته باشد، ولی یک دانشگاه درجه یک انتخاب دانشجو خود را از بین هزاران متقاضی می­تواند انجام می دهد.گاهی به جای گزینه، مترادف­های آن مانند انتخاب، استراتژی، اقدام، کاندیدا و… به کار می­رود.

شاخص­های چندگانه

هر مساله MADM چندین شاخص دارد که تصمیم­گیرنده، باید آنها را کاملا مشخص کند. تعداد شاخص­ها بستگی به ماهیت مساله دارد. برای مثال،در مساله خرید اتومبیل اگر قرار به ارزیابی چند اتومبیل باشد ممکن است شاخص­های مختلف قیمت، میزان سوخت مصرفی، نحوه ضمانت، ساخت مد نظر باشند(یعنی چند شاخص محدود در نظر گرفته شده­اند)، در حالی که در یک مساله جایابی برای یک طرح

[۱] Goal programming

[۲] – Charnes & Cooper

 متن فوق تکه ای از این پایان نامه بود

برای دیدن جزئیات بیشتر ، خرید و دانلود آنی فایل متن کامل می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید:

متن کامل