تبعیت از علقه های شخصی و فامیلی به جای رعایت و تقید به ضوابط عینی.

 

• مشروعیت اندک دولت

 

• سیطره یک حزب یا طیف خاصی از نخبگان بر فرآیندهای سیاسی و اقتصادی (ربیعی، ۱۳۸۳، ۴۱)

اکثر منابع علل عمده شکل گیری فساد را چهار مورد می‌دانند که عبارتند از:
۱-علل اداری و سازمانی:
چیزی که در نظام اداری کنونی واقعیت دارد این است که واحدهای اداری معمولا با تعداد زیادی از قوانین و مقررات غیرواقعی و یا غیرضروری مواجه هستند و ابهامات موجود در رویه های اداری و استانداردهای جاری کار، امکان هرگونه تصمیم و اقدام خودسرانه ای را به کارگزاران آنها می‌دهد( کیا، ۱۳۸۹٫ ۴۳)
اصلانیان عوامل اداری زیر را علت فساد اداری می داند:

 

• قوی نبودن فرهنگ سازمانی و عدم دلبستگی کارکنان و مدیران به سازمان و اهداف آن

 

• مسائل و مشکلات اقتصادی کارکنان و بی توجهی به وضع زندگی کارکنان و نیز بیم از افزایش تورم و عدم اطمینان به آینده شغلی

 

• عدم ثبات مدیریتی و ابهام در سیاست ها

 

• توزیع نامناسب درآمدها بین گروهها در سازمان و بین کارکنان بخش‌های دولتی و غیر دولتی

 

• اعطای اختیارات بیش از حد و قدرت زیاد و سوءاستفاده از آن

 

• نقصان و پیچیدگی قوانین و مقررات و عدم تطابق با واقعیتهای ملموس

 

• عدم توجه به شایسته سالاری و واگذاری فعالیت‌های حساس به افراد غیرمتعهد و بی‌تجربه

 

• نبود انگیزه ناشی از عدم وجود نظام تشویق و تنبیه مناسب (اصلانیان،۱۳۸۹، ۲۰)

۲- عوامل محیطی و فرهنگی:
شاید مهمترین ریشه فساد مسائل فرهنگی و عقیدتی باشد. فرهنگ عمومی جامعه، ارزش ها و هنجارهای حاکم بر افراد و اجتماع و عقاید و باورهای مردم، نقش محوری در این زمینه دارد. (فرهادی نژاد ۱۳۷۹، ۲۸۸). فساد در بستر فرهنگ های مختلف تعاریف و شکل های متفاوتی از نظر ارزش و ضد ارزش تلقی شدن به خود می گیرد. (تقوی، ۱۳۸۶، ۳۰)
به عنوان نمونه فساد اداری در غرب به وجود نارسائی در عملکرد و بازده دولت گفته می شود ولی در برخی از کشورهای در حال توسعه به سادگی ممکن است این نارسایی با ارزش های مثبت فرهنگی و یا وفاداری قبیله ای و خانوادگی توجیه شود. (محمدزاده، ۱۳۸۴،۲۷)
اصلانیان سه علت فرهنگی و اجتماعی ذیل را برای بروز فساد ادرای مطرح می کند:

 

• فقدان وجدان کاری، انضباط اجتماعی و عدم توجه به ارزشهای جامعه

 

• ناآگاهی یا آگاهی کم افراد از حدود وظایف و فعالیت های دستگاههای گوناگون

 

• نظام تامین اجتماعی ناکارآمد به ویژه برای حمایت از کارکنان دولت(اصلانیان، ۱۳۸۹، ۲۰)

فرهادی نژاد معتقد ست که به طور کلی مادی گرایی، فرد گرایی، مصرف زدگی، کاهش قبح تخلفات در سازمان و جامعه و مهمتر از همه ضعف ایمان و وجدان کاری از مهمترین ریشه های فرهنگی و اجتماعی فساد اداری هستند. (فرهادی نژاد، ۱۳۷۹، ۲۸۸)
۳- عوامل سیاسی:
ساختار سیاسی اجتماعی، میزان قدرت و مسئولیت سیاستمداران را مشخص می کند. متغیرهای سیاسی که می توانند بر میزان فساد اداری تاثیر بگذارند عبارتند از: نحوه تقسیم قدرت، میزان آزادی های سیاسی به ویژه نقد قدرت، میزان ثبات سیاسی (تقوی، ۱۳۸۶، ۳۰)
عدم استقلال کامل قوه قضائیه، نفوذ قوه مجریه بر آن و بر دستگاههای نظارت و بازرسی، فشار گروههای ذی نفوذ در داخل و خارج سازمان، فساد مدیران عالی رتبه، جوسازی و غوغاسالاری، توصیه برای درامان ماندن مدیران مختلف از مجازات ها و تساهل و تسامح نسبت به موارد مشاهده شده از عوامل سیاسی تسهیل کننده جریان فساد تلقی می شوند. (فرهادی نژاد، ۱۳۷۹، ۲۸۸)
۴- عوامل اقتصادی:
عدم ثبات اقتصادی، تورم لجام گسیخته، رکود، کاهش درآمدها و قدرت خرید مردم، عدم عدالت اقتصادی و اجتماعی ، توزیع نامناسب امکانات و تسهیلات در جامعه، زمینه های مناسب را برای تجلی فساداداری فراهم می کنند. (فرهادی نژاد، ۱۳۷۹، ۲۸۸)
علاوه بر موارد بالا، عمده ترین عوامل متداول در پیدایش و گسترش فساد اداری به شرح ذیل است:

 

yle="box-sizing: inherit; width: 1044.8px;" width="531">