افراد در زمینه های خانوادگی و اجتماع

تآمین سرمایه انسانی

جنبه هایی از ساختار اجتماعی که کنش های هدفمند کنشگران را تسهیل می نمایند

کلمن

عمومی (جمعی)

مناطق و اجتماعات و گروه ها در زمینه های ملی و بین المللی

تآمین دموکراسی کارآمد و توسعه اقتصادی

هنجارهای اعتماد و همیاری و شبکه ها که همکاری برای منافع متقابل را تسهیل می نماید.

پاتنام و فوکویاما

منبع: توسلی و موسوی، ۱۳۸۴، ص۲۷
۳-۱۰-۲-۲- نظریههای ترکیبی سرمایه اجتماعی( رهیافت تلفیقی)
رهیافت تلفیقی به تلاشهای گستردهای اشاره دارد که برای رفع دوگانگی، دو رهیافت فردمحوری و جامعه محوری در مفهومسازی سرمایه اجتماعی صورت گرفته است.
۱-۳-۱۰-۲-۲- چلبی
چلبی منظور از سرمایه اجتماعی را گزینههای رابطهای موضع اجتماعی میداند و برای هر موضع اجتماعی بالقوه چهار نوع گزینه رابطهای متصور است. این گزینهها عبارتند از: روابط اجتماعی، روابط اجباری، روابط گفتمانی و روابط مبادلهای. گزینههای رابطهای برای اشغال کننده موضع، بالقوه در حکم منابع ارزشمند محسوب میشوند که در روابط اجتماعی قابل تبدیل به داراییهای مختلف برای کنشگر هستند. به عبارت دیگر، مجموع گزینههای رابطهای مربوط به موضع اجتماعی، منبع بالقوه افزایش و یستر اجتماعی را تشکیل میدهند. (چلبی، ۱۳۷۵، ص۱۷۰) به نظر وی وجه غالب سرمایه اجتماعی عموماً گزینههای روابط عاطفی موضع اجتماعی است. بنابراین کسی که در چنین نظمی موضع اجتماعی برخوردار از منزلت بالاتری را اشغال نموده است، از نفوذ و احترام بیشتری برخوردار است و میتواند با استفاده از نفوذ و احترام خود نزد عده بیشتری از دیگران با فعال کردن تعهدات آنها این روابط را وادار به انجام کاری مطابق با میل و هدف خود نماید. پس برای اشغال کننده یک موضع اجتماعی، گزینههای رابطهای آن موضع میتواند سرمایه بالقوهای باشند که در روابط اجتماعی تبدیل به ذخایر قدرت، ثروت، نفوذ و معرفت شوند.
به نظر وی فرسایش سرمایه اجتماعی منجر به اختلال رابطهای میشود. منظور از اختلال رابطهای عبارت است از: پایین بودن میزان چگالی، قرینگی، تعدد و شدت روابط اجتماعی و تنوع هویتها. در شرایط اختلال رابطهای، احترام متقابل اجتماعی و انصاف اجتماعی کاهش مییابد، استحکام اجتماع خدشهدار میشود و آسیبپذیری فرد(انزوای اجتماعی، یأس، احساس عجز و انفعالگرایی) افزایش مییابد. او تأکید میکند در صورتی که به هر دلیل روابط گرم در عرض جامعه به سردی گراید و احساس تعلق کنشگران به جامعه سست شود، به همان نسبت نیز اعتماد اجتماعی و نظم هنجاری و تعهدات جمعی و عمومی تضعیف میشوند. (چلبی، ۱۳۷۵، ص۱۵۷)
به طور کلی عناصری که از مجموع تعاریف و دیدگاههای ذکر شده میتواند بعنوان شاخصهای سرمایه اجتماعی استخراج شود، شامل تعهدات و انتظارات، اعتماد اجتماعی، روابط اجتماعی، کنش های متقابل اجتماعی، انسجام اجتماعی و استفاده از منابع و منافع مشترک آن میباشد. نظریهپردازان سرمایه اجتماعی اعتقاد دارند که سرمایه اجتماعی نمیتواند خارج از زمینه اجتماعی وسیعتر جامعه باشد، بلکه در کنشهای درون روابط به وجود میآید و به عنوان یک فرآیند توسط افراد یا گروهها برای دستیابی به اهداف ارزشمند به حرکت در میآید. اگرچه سرمایه اجتماعی از درون کنشهای متقابل اجتماعی ایجاد میگردد؛ اما به منظور داشتن تاثیرات اجتماعی بایستی قادر به تولید پیامدهای بیرونی باشد.
اخیراً بیشتر تئوریپردازان سرمایه اجتماعی بر دو عنصر اصلی این مفهوم تاکید دارند: نخست اعتماد میان اعضای اجتماع و دیگری مشارکت در سازمانهای اجتماعی. این عناصر به ترتیب اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی نامیده شدهاند. با پیروی از این دیدگاه میتوان گفت که سرمایه اجتماعی شامل سرمایه و منابع حاصل از نهادها، روابط و هنجارهایی که کنش متقابل اجتماعی جامعه را به لحاظ کمی و کیفی شکل میدهند، میباشد. (Rosenfeld, 2001,28)
خلاصه آنکه، از مفهوم سرمایه اجتماعی برای توصیف روابط اجتماعی افراد آشنا و ناآشنا ایجاد شده است. سرمایه اجتماعی ویژگی ساختار اجتماعی است و نه ویژگی کنشگران فردی در درون ساختار اجتماعی. بنابراین، سرمایه اجتماعی تنها به منزله مجموعهای از نهادها، انجمنها و گروههایی که دور هم جمع میباشند، و به یکدیگر چسبیدهاند نیست؛ بلکه بیانگر شدت و نوع رابطه بین آنها و بین کنشگران جامعه است. لذا هر یک از تعاریف و دیدگاههای موجود در ارتباط با سرمایه اجتماعی، نه به عنوان دیدگاههای جایگزین، بلکه به عنوان ابعاد مکمل جریان سرمایه اجتماعی میتواند در نظر گرفته شود و نهایتاً اینکه بر اساس تعریف بانک جهانی سرمایه اجتماعی خمیر مایهای است که جامعه را نگه می دارد.
۲-۳-۱۰-۲-۲- پاکستون[۷۶]
پاکستون در تلاشی بلندپروازانه برای ترکیب بعد هنجاری و ساختاری شبکههای اجتماعی، سرمایه اجتماعی را بر اساس دو جزء مختلف و مستقل از هم تعریف نموده است. مولفههای پاکستون عبارتند از:
۱٫میزان پیوستگی عینی افراد: ساختار شبکه عینی که در یک حوزه اجتماعی افراد را به یکدیگر پیوند میدهد.
۲٫پیوندهای ذهنی بین افراد مشابه: این پیوندها بین افراد شامل نوع خاصی از ارتباط متقابل، اعتماد و داشتن عاطفه مثبت است.
وی برای نشان دادن استقلال این دو مولفه، جدولی ارائه کرده است که تاثیرات مختلف این دو مولفه را از هم جدا میکند.
جدول(۱۱-۲)مدل پاکستون برای سرمایه اجتماعی