۶

 

 

در روش سنتی (انفعالی) معلم نظم کلاس و حضور وغیاب دانش آموزان راکنترل می کند او خود تدریس می کند جزوه می گوید تمرین تهیه می کندوارائه می دهد پرسش می کند و گاهی پاسخ پرسش هارامی دهد تمرین هاراحل می کند ورفع مشکل می کند درحقیقت معلم در صحنه ی آموزش کاملا فعال است ودانش آموزان ساکت نشسته اند وظاهراگوش میکنند جزوه می نویسندوگاهی پرسشی مطرح میکنند واگراز آنها سوالی شود به آنها پاسخ می دهند.

 

 

دانش آموزان به مطالعه کردن تشویق می شوند ودر مورد نتایج مطالعات خود با اعضای گروه بحث می کنند کنترل حضور وغیاب دانش اموزان به عهده ی سرگروه است هنگام بحث در گروه رعایت نوبت و نظم وترتیب به عهده ی گروه است معلم بر فعالیت های گروه نظارت داردودر صورت لزوم با طرح پرسش هایی دانش آموزان به طرف پاسخ صحیح هدایت می کند به عبارت دیگر در این روش دانش آموزان در صحنه ی آموزش فعالیت میکنند ومعلم راهنما و ناظر فعالیتهای آنهاست .

 

 

 

 

۷

 

 

دراین روش هدف یاد دادن است وتکیه کردن برمحفوظات وکسب دانستنیهای ضروی وغیرضروری

 

 

درروش فعال هدف یادگیری است به طوری که دانش آموزبه یادگیرنده ای مادا العمر تبدیل می شود

 

 

 

 

کار گروهی درکلاس
بخشی از دانش امروز بشرکه حاصل مطالعه وجستجوی او در جهت شناخت جهان مادی ونظام ها و قوانین آن است علوم تجربی نامیده می شود بشر برای کشف شناخت جهان مادی عمدتا” از ابزارهای حسی خود استفاده می کند به همین دلیل نقش تجربه در این حوزه بسیار اساسی و تکیه بر آن بسیارضروی است.دانش آموزی که به مدرسه وارد می شود از یک سو دارای نیروی خداداد کنجکاوی است نیرویی که هر لحظه او را به یافتن دانشی تازه وپاسخی برای پرسش های بیشمار میکشاند واز سوی دیگراین دانش آموز باید برای زندگی در دنیای فردا که دنیای علم وتکنولوژی است آماده شود برای آموزش علوم باید سعی شود که فرآیند یاد گیری از حالت انفعالی یعنی یاد گیری به روش سنتی به حالت یاد گیری فعال درآید .یادگیری از طریق کار گروهی، دارای نظم و ساختار است و تمرکز اساسی اش بر اطمینان یافتن از رخ دادن یادگیری است. انتخاب و فعال سازی گروه سبب می شود دانش آموزان بنابه دیدگاه ها، توانایی ها، قومیت و نژادهای مختلفی که دارند، به صورت خلاقانه عمل کنند. واگذار کردن تشکیل گروه به خود دانش آموزان امکان دارد سبب تشکیل گروه های همگن شود، یعنی امکان دارد دانش آموزانی که گرایش هنری، علمی، اجتماعی، خانوادگی، طبقه اجتماعی و… خاصی دارند، به گروه های خاص تقسیم شوند. این کار سبب می شود کارآیی گروه ها کاهش یابد و کسب مهارت های اجتماعی به تأخیر افتد و تمرکز بر انجام تکلیف محوله تنزل یابد (کوپر، ۱۹۹۰). از این روست که، توصیه می شود، معلم برای یادگیری از طریق همیاری و به منظور تشکیل گروه ها باید خود رأساً وارد عمل شود و گروه های ناهمگنی بسازد. در گروه های ناهمگن، اعضای گروه از زمینه های دانشی، هنری، قومی و… متفاوتی هستند.
تعداد اعضای گروه در کلاس درس می تواند بین ۴ تا ۸ نفر متغیر باشد. این تعداد عضو برای گروه های دانش آموزی است که تا حدودی توانایی مدیریت زمانی و کلامی را دارند. به دیگر سخن، اگر از نظر پایه های تحصیلی به تعیین اعضای گروه اقدام شود، بهتر است گروه های ۵ نفری از پایه چهارم و پنجم دبستان به بالا تشکیل شود. به طوری در هر گروه دانش اموزان بادرجات مختلف (خوب ، ضعیف ،متوسط ) وجود داشته باشند و برای پایه های اول تا سوم دبستان، کار دونفری مناسب تر است. گروه هایی با اعضای زیاد، امکان تنوع دیدگاه ها را افزایش می دهد، در حالی که گروه هایی با اعضای محدود برای تسهیل تعاملات اثر گذارند (میلیس، ۱۹۹۳)
نظرکار گروهی برای یادگیری محتوای درسی و آماده سازی شاگردان برای شهروندی و یک زندگی خوب اجتماعی ، نظری بسیار قدیمی است که میتوان آن را در آثار ارسطو و افلاطون و فیلسوفان رم همچون مارکوس اورلیوس و در آثار صاحب نظران دوره رونسانس مانند جان آموس کمینوس یافت .
جان دیویی این مفهوم را در خلال نیمه اول قرن بیستم به خوبی معرفی می کند . همیاری بموجب نظر دیویی بعنوان اولین اساس و پایه تحول تعدادی از الگوهای آموزشی و فعالیت انجمن پیشرو در آموزش و پرورش محسوب میشود و از دوره فعلی تحقیق و رشد الگوهای اجتماعی در آموزش و پرورش حمایت می کند . ( بهرنگی، ۱۳۸۰)
در رویکرد مشارکتی دانش آموزان از طریق همکاری و مشارکت در قالب گروه ها به یادگیری می رسند و در قبال یادگیری احساس مسئولیت می کنند . زمانی که همکلاســانشان نیاز به کـــمک داشته باشند به کمک می شتابند و موفقیت دیــگران موفقیت آنها و شکست دیگران شکست آنها محسوب میشود . این رویکرد موجب یادگیری عمیق تر و خلاقیت و نوآوری بیشتر شاگردان می شود(به نقل از شافر ۲۰۰۱)
مشخصه های کار گروهی
تمایز بین کار گروهی و یادگیری مشارکتی ،تنها از طریق تعریف مشخصه های یادگیری مشارکتی امکان پذیر است.در این زمینه نظریه پردازان مختلف هر یک مشخصه هایی برای کار گروهی ذکر کرده اند .
۱- همبستگی مثبت : فعالیتهای گروهی زمانی شکل همیاری به خود می گیرد که اعضای گروه همه باور کنند که موفقیت هریک ، در گرو موفقیت فرد فرد اعضای گروه است . بنابر این برای تحقق هدفهای گروه ، این همبستگی از راههای گوناگونی مانند : تقسیم کار ، توزیع منابع آموزشی و تعیین نقش افراد در گروه امکان پذیر است .
۲- مسئولیت فردی : مسئولیت فردی به این معنی است که هریک از افراد ، خود را موظف بداند در مورد تکالیف تعیین شده برای گروه ، به خوبی مطالعه کند و آنها را انجام دهد تا یاد بگیرد . زیرا او مسئولیت آموزش سایر اعضای گروه را نیز بعهده دارد . بنابر این ، تمام اعضای گروه تلاش می کنند که تکالیف تعیین شده را هرچه بهتر انجام بدهند تا نسبت به مسئولیت آموزشی خود کوتاهی نکرده باشند .
۳ – تعامل چهره به چهره ( کنش متقابل ): در کار گروهی ، پشتیبانی ، تشویق و کمک همه افراد گروه به یکدیگر اهمیت زیادی دارد . این باور و اعتماد ، عامل محرک فعالیتهای گروهی و مشوق تلاشهای فردی در گروه است . از این رو ، اعضای گروه را باید به مشارکت در بحث ها و تبادل نظر ها با یکدیگر تشویق کرد
۴- مهارتهای اجتماعی : بخش مهم درکار گروهی ، آموزش مهارتهایی است که برای مشارکت مؤثر افراد در فعالیت های گروهی لازم است . معلم باید مهارتهای درون گروهی و مهارتهای اجتماعی از قبیل ارتباط اعضاء با یکدیگر را مشخص کند . برخی از این مهارت ها عبارت است از : پیگیری وظایف و پا به پای گروه حرکت کردن ، فهمیدن پاسخ های گروه و موافقت آگاهانه افراد با آنها ، احترام گذاشتن به نظریه های اعضای گروه ، گوش دادن به فردی که در حال سخن گفتن در گروه است،آرام و ملایم حرف زدن در گروه ،نقد و بررسی نظریه های ارائه شده به جای انتقاد از افراد و …
معلمان باید این مهارتها و نظایر آن را ، که برای پرورش رفتارهای اجتماعی دانش آموزان ضروری است ، به آنان آموزش دهند . ( اسلاوین ۱۹۹۰ )
۵- پردازش گروهی : در پایان هر فعالیت گروهی به دانش آموزان فرصت داده شود نحوه همکاری و همیاری گروه خود را بررسی و تحلیل کنند و پس از ارزشیابی ، طرحهایی نیز برای بهبود کار گروهی ارائه دهند .
نگاهی به الگوهای نوین آموزش علوم
الگوهای آموزشی در واقع الگوهای یادگیری هستند. ما در حالی که به شاگردان در کسب اطلاعت،نظرات ،مهارتها ،راههای تفکر و ابراز نظر خود کمک می کنیم ، نحوه یادگیری را نیز به آنان می آموزیم . در واقع استعداد افزوده شاگردان برای یادگیری آسان تر و موثرتر در آینده میتواند مهمترین نتیجه آموزش به علت دانش و مهارتی که کسب می کنندوبه علت چیرگی آنان برفرآیند های یادگیری باشد. (بهرنگی،۱۳۸۰)
در سالهای اخیر رویکرد جدید علوم در وضعیت آموزش علوم در سطح جهان تحولی اساسی ایجاد کرده و کشور ما نیز با تغییر کتاب های درسی علوم تجربی در دوره آموزش عمومی عملا وارد صحنه این نگاه نو به مسئله آموزش شده است .
با توجه به اینکه در آمادگی یادگیری درس علوم بعنوان یک موضوع محوری در آموزش و پرورش نگرش ها وویژگی های شخصیتی از قبیل کنجکاوی، ارزش گذاری به شواهد و دلایل، آمادگی برای پذیرش، عدم قطعیت،بازنگری نقادانه و پشتکار،خلاقیت و ابتکار،حساسیت به عوامل محیطی زنده و غیر زنده و همکاری با دیگران .( سعیدی، ۱۳۷۵) مطرح می گردد . استفاده از روش کارگروهی بعنوان زیر بنای اصلی و بنیادی که میتواند پایه ای استوار برای دیگر روشهای فعال در این درس باشد حائز اهمیت فراوان خواهد بود .یکی از اصول عمده فلسفه ساخت گرایان در تعلیم و تربیت ، اهمیت دادن به محیط فعال یادگیری است . برای استفاده از یادگیری فعال بایستی کلاس درس را در گروه های کوچکی از دانش آموزان که بتوانند به صورتی هماهنگ با یکدیگر کار کنند ، راهبردهای یادگیری خود را غنی سازند و شرایطی را بوجود آورند که مشارکت در اطلاعات وعمل امکان وقوع داشته باشد سازماندهی نمود(مهجورو همکاران،۱۳۷۵)
در واقع در رویکرد جدید آموزش علوم تلاش می شود با نگاهی نو و وسعت نظر،طیف گسترده ای از شیوه های گوناگون تدریس با در نظر گرفتن توانایی ها و کاستی های هر روش در جای مناسب خود بکار رود . که مختصرا به آنها اشاره خواهد شد . در شیوه های نوین آموزش علوم سعی می شود که یادگیری تا حد امکان از حالت انفعالی خارج شده و به قطب آموزش و یادگیری فعال به صورت کار گروهی نزدیک شود .مراد از یادگیری فعال نیز آن نوع یادگیری است که یاد گیرنده در طی آن در تولید مفاهیم آموزشی مشارکت فعال داشته باشد ( ویژه نامه علوم ،۱۳۸۸)
برای مشارکت دانش آموزدر فرآیند تدریس وارزش یابی وایجاد روحیه همفکری وهمیاری وایجاد رقابت سالم می توان کلاس درس را به گروههای ۴یا۵ نفره تقسیم کرد به طوری در هر گروه دانش اموزان بادرجات مختلف (خوب ، ضعیف ،متوسط) وجود داشته باشند.در کار گروهی تقشیم کار باعث ایجاد انگیزه وپویایی کار می شود وتوانایی دانش آموزرا برای یادگیری عمیق تر وماندگارترمی کند
در کار گروهی یکی از مشکلات اصلی شکل آرایش صندلی ها ونیمکت های کلاس است تغییر آرایش کلاس یا تشکیل کلاس در آزمایشگاه با محیط های باز دیگر فرصت های مناسب وجذاب را برای یادگیری فراهم می کند
در کلاس علوم دانش آموزان هر گروه با نظارت وراهنمایی سرگروه فعالیت های داخل یا خارج کلاس را بر عهده می گیرند (انجام آزمایش، ساخت وسیله)هدف اصلی در هر گروه انجام دادن آزمایش وفعالیت به صورت گروهی است نه به صورت انفرادی در گروه البته باید توجه داشت دانش آموزان بعضی فعالیت هارا در منزل داده ونتیجه آن را در دفترعلوم نوشته و به کلاس ارائه دهند و معلم میتواند با تهیه ی فهرست مانند نمونه دانش اموزان راهنگام انجام دادن آزمایش زیر نظر داشته باشد وگرو هارا به دقت مشاهده کرده وارزشیابی کند . بنابر این روش کار گروهی میتواند بعنوان پایه و اساسی مؤثر در روند فعال یاد دهی، یادگیری علوم نقش مؤثری داشته باشد . بویژه اگر در کنار آن از ســایر روشهای نوین آموزش علوم نظیر تفحص گروهی، تدریس آزمایشگاهی، روش تحقیق و کاوشگری روش بدیعه پردازی ( نو آفرینی) ، تدریس مبتنی بر پیش سازمان دهنده ، تفکر نقادانه و جستجو، روش حل مسئله ، ایفای نقش ،طــرح مسئله و شبیه سازی، اکتشافی هدایت شده و در صورت ضرورت روش های سنتی توضیحی و پرسش و پاسخ در جای خود استفاده شود تاثیر قابل توجهی روی پیشرفت تحصیلی شاگردان خواهد گذاشت .
۲-۳- سوابق و پیشینه تحقیق
۲-۳-۱- تحقیقات انجام شده درایران
در ایران تحقیقات متعـددی نقـش مهـم و کلیدی معلم را در فعـال نمـودن روش مشارکتی در روند یاددهی یادگیری مشخص کرده است. تحقیقات نمایانگر نگرش مثبت معلمان نسبت به الگوی مشارکتی است. همچنین آرمند (به نقل از اسفندیاری،۱۳۷۱) بیان می‌دارد که در تحقیقات انجام شده درباره نگرش معلمان نسبت به الگوی تدریس مشارکتی با ویژگیهای شخصی و حرفه‌ای آنها نتایج متناقضی را نشان می‌دهد که به تحقیقات بیشتر نیاز دارد. نتایج بعضی از این تحقیقات نشان داده است که میان نگرش معلمان نسبت به الگوی تدریس مشارکتی و سن، تجربه، رشته تحصیلی، میزان تحصیلات و دوره‌های تربیتی گذرانده شده، تفاوتی معنادار وجود ندارد. نتیجه تحقیق مشابهی نشان می‌دهد که میان به‌کارگیری الگوی مشارکتی و سنوات خدمت، به کارگیری الگوی مشارکتی و تجربه تدریس، عملکرد تحصیلی و سابقه تدریس، نگرش معلمان و عملکرد تحصیلی همبستگی معنادار وجود دارد.
روش حل مسأله به صورت گروهی تأثیر مثبتی بر رشد مهارتهای تفکر انتقادی دانش‌آموزان کلاس چهارم ابتدایی داشته است (شعبانی، ۱۳۷۸).
– عبیری (۱۳۸۹) پژوهشی تحت عنوان « مقایسهی تأثیر روش تدریس همیاری(مشارکتی)، اکتشافی و سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی و نگرش نسبت به درس فیزیک در دانش آموزان دختر پایه اول متوسطه منطقه سنگر» انجام داده است:

 

منبع فایل کامل این پایان نامه این سایت pipaf.ir است