فصل اول
کلیـات
مقدمه
در ایران پس از حدود ۴ دهه، قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی مورد بازنگری قرار گرفت و با بهره‎گیری از تجارب پلیس راهور ناجا و کشورهای مختلف تلاش شد قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی به روز و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی برای اجرا ابلاغ شود. قانون جدید رسیدگی به جرایم رانندگی با سی و پنج ماده و سی و دو تبصره در جلسه علنی هشتم اسفند هزار و سیصد و هشتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۹ به تأیید شورای نگهبان رسید (دفتر تحقیقات کاربردی راهور، ۱۳۹۰).
بدیهی است اجرای مقررات جدید چالش‎ها و فرصت‎هایی را ایجاد می‎کند که رویکرد علمی به آن‎ها می‎تواند در نتیجه‎گیری مناسب‎ تر برای کاهش سوانح ترافیکی کشور مؤثر باشد. از جمله مسائلی که باید به‎طور دقیق بررسی و مورد توجه مجریان مقررات جدید قرار گیرد بررسی نظرات کاربران حوزه ترافیک است.
این مطالعه با هدف تعیین نظرات ذی‎نفعان مربوطه از جمله رانندگان، پلیس حاضر در صحنه، کارشناسان و خبرگان مرتبط در مورد قانون جدید رسیدگی به تخلفات رانندگی کشور انجام شد.
قوانین جدید راهنمایی و رانندگی کشور فرصت‎های ارزشمندی را برای کاهش تخلف و جرح و فوت ناشی از سوانح ترافیکی ایجاد کرده است. نظر مثبت اکثر رانندگان و کارشناسان و متخصصان عرصه ترافیک از قانون جدید می‎تواند حامی مناسبی برای اثربخشی بیش‎تر این قانون در کشور باشد. اعمال جدی، کامل و مستمر اجرای قوانین جدید توسط پلیس نکته‎ای اساسی در افزایش موفقیت این قانون در پیشگیری از تخلف و جرح و فوت ناشی از سوانح ترافیکی کشور است. اغلب رانندگان کشور مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت می‎کنند و قانون جدید را در کاهش تخلفات و سوانح ترافیکی مؤثر می‎دانند و معتقدند پلیس با متخلفان باید با جدیت بیش‎تری برخورد کند.
شرایط محیط راه باید رانندگان را به رعایت قانون تشویق کند. در مواردی که اجرای کامل قانون به دلیل محدودیت‎های امکانات (مانند کمبود پارکینگ یا مهندسی نامناسب معابر) مقدور نیست لازم است برای رفع این محدودیت‎ها اقدام شود. دلیل بیش‎تر تخلفات عدم آگاهی و نگرش مناسب است، برنامه‎ریزی‎های آموزشی بالاخص در خصوص مقررات جدید راهنمایی و رانندگی می‎تواند اطاعت از قوانین را به نحو مطلوب و استانداردی افزایش دهد. اطلاع‎رسانی به مردم و رانندگان درباره‎ی قانون جدید هنوز نیاز به پیگیری دارد. نقش رادیو، بیلبورد تبلیغاتی به‎خصوص برای رانندگان وسایل نقیله عمومی با اهمیت‎تر است.
در مقالات، عامل انسانی شایع‎ترین عامل در ایجاد و بروز حوادث ترافیکی گزارش شده است (ایوانس، ۲۰۰۳). این عوامل شامل هم رفتارهای رانندگی (مانند سرعت غیرمجاز و تخطی از قوانین رانندگی) و هم اختلال در مهارت‎های رانندگی (مانند عدم تمرکز ، خستگی ، ناتوانی‎های فیزیکی و …) می‎شود. با وجود این‎که اثر قانون جدید راهنمایی و رانندگی در تغییر در میزان مصدومیت‎های ترافیکی برای کاهش درصد خطاهای انسانی در بروز سوانح ترافیکی در نظر گرفته شده است، ارزیابی علمی از میزان تأثیرگذار این مداخلات در کاهش بروز سوانح ترافیکی صورت نگرفته است.
۱-۱ بیان مسئله
نظام ترافیک از پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین نظام‌هایی است که افراد جامعه روزانه مجبور به مواجهه با آن‌ها هستند. رفتارهای انسانی تنها بر مبنای دانش و آگاهی‌های فردی نیستند بلکه عوامل محیطی نیز در رفتار انسان تأثیر دارند . عواملی از قبیل طراحی راه، ماهیت وسایل نقلیه، قوانین عبور و مرور، لازم‌الاجرا بودن قوانین و بسیاری از این موارد، می‌تواند در رفتار کاربران در رابطه با رانندگی و عبور و مرور تأثیر داشته باشد. به همین دلیل اطلاع رسانی تبلیغات صرف، در کاهش تصادفات جاده ای تأثیر چندانی ندارد.
با توجه به اجرایی شدن قانون نحوه رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب ۱۳۸۹ از دی ماه سال ۱۳۹۰ و پیش بینی شدن بعضی از مواد قانونی جدید در این قانون نسبت به قانون قبلی راهور مانند نمره منفی، ضبط گواهینامه، نحوه برخورد با رانندگان مست، افزایش مبالغ جریمه، مسئولیت برای نهادها و سازمان های درگیر در امر ترافیک بایستی میزان تاثیر گذاری این قانون بر تصادفات و تلفات جاده ای بررسی شود که در این تحقیق از روش اسنادی و کتابخانه ای به طوری که ابتدا آمارکل تصادفات وتلفات محور اصلی سعادت شهر -شیراز را از ابتدای قانون جدید تا دی ماه سال ۱۳۹۱ با استفاده از سیستم تصادفات وکروکی های ترسیم شده توسط کارشناسان پلیس راه مذکور جمع آوری می نمائیم. سپس آمار تصادفات و تلفات مدت مشابه دو سال قبل از اجرای قانون جدید را درسیستم تصادفات وکروکی های ترسیم شده توسط کارشناسان نیز جمع آوری وپس از آن و تحلیل تصادفات و تلفات مذکور درقبل و بعد از اجرای قانون مشخص می شود که اجرای قانون جدید راهور برمیزان تصادفات وتلفات درمحور اصلی سعادت شهر – شیراز چه تاثیری داشته است .
۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق
باتوجه به اینکه محور اصلی سعادت شهر – شیراز محور ارتباطی شمال، شمال غرب، شمال شرق کشور به استان فارس و جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق به شمال کشور می باشد، به طور متوسط روزانه بیش از ۸۰۰۰ تردد وسیله نقلیه صورت می پذیرد و شاهد تعداد زیادی تصادفات و تلفات ناشی از آن در این محور می باشیم. از سال ۸۹ تا ۹۱ به ترتیب ۵۶۴، ۳۲۹ و ۲۰۳ تصادف در این محور ثبت شده است که به ترتیب ۱۳۸، ۹۵ و ۷۶ مورد آن جرحی- فوتی بوده است. با این حال متاسفانه هیچ گونه تحقیق علمی در این خصوص جهت تجزیه و تحلیل تصادفات و تلفات و ارائه راهکارهای مناسب جهت پیشگیری از آنها انجام نگرفته است. لذا در این تحقیق سعی می شود تا بررسی قانون جدید راهور بر تصادفات وتلفات ناشی از آن دراین محور مشخص وارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش آنها بکار گرفته شود.
۱-۳- اهداف تحقیق
هدف کلی:
بررسی تأثیر قانون جدید راهور بر میزان تصادفات و تلفات جاده ای (محوراصلی) سعادت شهر ـ شیراز.
اهداف جزئی:
بررسی تاثیر اجرای قانون جدید راهور برتصادفات فوتی قبل و بعداز اجرای قانون جدید.
بررسی تاثیراجرای قانون جدیدراهور برتصادفات جرحی قبل و بعد از اجرای قانون جدید.
بررسی تاثیر اجرای قانون جدید راهور برتصادفات خسارتی قبل وبعداز اجرای قانون جدید.
تعیین میزان حادثه خیز بودن محور اصلی سعادت شهر ـ شیراز.
۱-۴- سوالهای تحقیق
سوال اصلی
اجرای قانون جدید راهور برمیزان تصادفات وتلفات جاده ای محور اصلی سعادت شهر ـ شیراز چه تاثیری داشته است؟
سوال های فرعی
اجرای قانون جدید راهور برمیزان تصادفات فوتی جاده ای محور اصلی سعادت شهر ـ شیرازچه تاثیری داشته است ؟
اجرای قانون جدید راهور برمیزان تصادفات جرحی جاده ای محور اصلی سعادت شهر ـ شیراز چه تاثیری داشته است ؟
اجرای قانون جدید راهور برمیزان تصادفات خسارتی جاده ای محور اصلی سعادت شهر ـ شیراز چه تاثیری داشته است ؟
۱-۵- فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی
اجرای قانون جدید راهور برمیزان تصادفات وتلفات جاده ای محور سعادت شهر ـ شیراز تاثیردارد.
فرضیه های فرعی
اجرای قانون جدیدراهور برمیزان تصادفات فوتی جاده ای محور سعادت شهر ـ شیراز تاثیر دارد.