1. پیشگیری در سالم سازی فردی و اجتماعی موثرتر است.

1. اثرات و تبعات جرائم به قدری سنگین و دارای ابعاد مختلف است که درمان هر قدر که کامل باشد توان اصلاح آن را ندارد.

۴-۲- پیشگیری از منظرهای مختلف
۴-۲-۱- پیشگیری از منظر قرآن
قرآن کریم برای پیشگیری از جرم علل و ریشه های آن، مقررات بدیعی را ارائه داده است که شامل پیشگیری اصلاحی، وضعی و کیفری می شود بر این اساس تنها با یکی از این شیوه ها نمی توان از وقوع جرم و انحرافات و ناهنجاری های اجتماعی پیش گیری کرد بلکه باید از هر سه روش در کنار هم، برای تحقق این هدف بهره بُرد از آنجا که قرآن کتاب هدایت و انسان سازی است علاوه بر اینکه استفاده از سایر انواع پیش گیری را امری بایسته و ضروری می داند، برای پیشگیری اصلاحی و بازسازی شخصیت مجرمان تاکید خاصی دارد.
در این بخش هر سه نوع این پیشگیری را بر اساس آیات قرآن به طور خلاصه مورد بررسی قرار می دهیم:
نوع اول: پیشگیری اصلاحی
در پیشگیری اصلاحی سعی بر این است که با تعلیم و تربیت صحیح افراد، رشد و تعالی فکری و فرهنگی جامعه، شناخت علل و زمینه های اجتماعی ارتکاب جرم و برطرف کردن آنها، از شکل گیری تمایلات مجرمانه در افراد جلوگیری شود. در ذیل به برخی از آموزهای تربیتی و اصلاحی قرآن اشــــاره می شود:
الف – علم و یقین به حقایق و معارف: هر انسان مسلمانی ملزم است به حقایق و معرف مانند وجود خدا، معاد و پاداش و کیفر بر اساس ادله عقلی متقن، علم و یقین پیدا کند سپس نسبت به آنها ایمان داشته باشد این علم و یقین در اصلاح رفتار و پیشگیری او از انحراف و ارتکاب گناهان تاثیر بسزایی دارد زیرا یکی از عواملی که در رفتار ما نقش تعیین کننده دارد علم و آگاهی درست است در واقع این بینش ماست که به گرایش ها و رفتارهای ما جهت می دهد به همین دلیل قرآن دستور می دهد که تنها از علم و یقین پیروی کنید: وّ لاّ تّقْفُ مّا لّیْسّ لّکّ بِهِ عِلْمً ( اسراء – آیه ۳۶) هرگز از چیزی که به آن علم نداری پیروی مکن.
ب- اعتقاد به علم نامحدود الهی: یکی از مهم ترین اعتقادات بازدارنده از ارتکاب گناهان و جرایم، علم و آگاهی نامحدود خداوند به همه موجودات و از جمله انسان و اعمال و رفتار اوست از نظر قرآن همه موجودات در محضر خداوند قرار دارند: اِنَّ اللهَ کانَ عَلی کُلِّ شَیءٍ شَهیداً (نساء – آیه ۳۳) خداوند بر هر چیز شاهد و ناظر است هیچ در آسمان و زمین بر خدا مخفی و پنهان نیست : اِنَّ اللهَ لا یَخفی عَلَیهِ شَیءٌ فِی الاَرضِ وَ لا فِی السَّماءِ (آل عمران آیه ۵) ایمان و اعتقاد به این آموزه ها موجب می شود که انسان همیشه خود را تحت احاطه علمی بی پایان و نظارت دقیق خداوند متعال بداند و نه تنها در ظاهر از کج روی و اعمال ناپسند و نیات شوم خوداری کند بلکه در باطن نیز افکار ناپسند و نیات شوم را به دل راه ندهد.
ج: ایمان به معاد و دادگاه عدل الهی : یقین به قیامت و روز جزا نقش مهمی در پیش گیری و کاهش
جرایم و مفاسد دارد زیرا انسان از نظر خواست طبیعی و فطری منفعت خواه و از ضرر و زیان خویش به شدت متنفر و گریزان است. جلب منفعت و دفع ضرر، اعم از مادی و معنوی، در تمام ادوار زندگی محور فعالیت های او را تشکیل می دهد. انسان عاقل هیچ گاه آگاهانه دست به کاری نمی زند که صد در صد به ضرر او باشد. بر این اساس کسی که به وجود خدا و دادگاه عدل الهی علم و ایمان دارد می داند که ارتکاب جرایم و تعّدی به حقوق دیگران و عدم پای بندی به اخلاق به دلیل عذاب ها و شکنجه های اخروی «ضرر محض» است در سوره یونس آیه ۵۴ و سوره حج آیه ۲ و برخی دیگر از آیات معاد و عذاب هول انگیزه آخرت بیان شده است. (کریمی ۱۳۸۲، ۱۴۸)
نوع دوم: پیشگیری وضعی
در پیشگیری وضعی سعی بر این است که از طریق سلب یا کاهش فرصت ها و موقیعت های ارتکاب جرم و کنترل و مدیریت صحنه آن، وقوع و ظهور جرم ممتنع یا دشوار شود. بنابراین پیش گیری وضعی، بیشتر با حمایت از اهداف و آماج و نیز بزه دیدگان بالقوه و اعمال تدابیر فنی به دنبال پیش گیری از بزه دیدگی افراد یا آماج ها در برابر بزهکاران است. بدون شک یکی از موثرترین عوامل وقوع و شیوع جرم، سهل الوقوع بودن و وجود شرایط مادی مناسب برای ارتکاب آن است. بر هم زدن این شرایط و تبدیل کردن آنها به شرایط پرخطر و صعب الوصول برای مجرمان بالقّوه، نقش مهمی در پیشگیری از وقوع جرم دارد. در ذیل مواردی از پیش گیری وضعی را با توجه به آیات قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار می دهیم. (کریمی ۱۳۸۲، ۱۴۸)
حفاظت از آماج و دشوار کردن دسترسی به سوژه ها از دستبرد تبهکاران و غاصبان زورمند امری معقول و ضروری است. برای مثال در راستای جلوگیری از جرم سرقت، افراد جامعه موظفند اموال خود را در حرز و مکان متناسب با آن مال نگه داری کند در صورتی که مالک در انجام این وظیفه کوتاهی کند، قانونگذار ضمانت اجرا و نیز مجازات جرم را متفاوت دانسته است زیرا عدم رعایت شرط حرز در واقع، نوعی تقصیر را برای مالک در تحقق عمل سرقت به همراه دارد.
اقدامات دلسوزانه خضر (ع) برای حفاظت از اموال مستمندان و یتیمان نمونه گویای این مورد اســت
خضر (ع) در هنگام جدایی حضرت موسی (ع) به دلیل اعتراضات مکرر او، این گونه از اسرار کارهای خود پرده بر می دارد:
اَمَّا السَّفینَهُ فَکانَت لِمَساکینَ یَعمَلونَ فِی البَحرِ فَاَرَدتُ اَن اَعیبَها وَ کانَ وَرآءَهُم مَلِکٌ یَاخُذُ کُلَّ سَفینَهً غَصبًا (کهف، آیه ۷۹)
خلاصه معنای آیه این است که این کشتی متعلق به عده ای افراد مستمند بودکه به وسیله آن امرار مـعاش می کردند و بر سر راه آنها حاکم ستمگری بود که کشتی های سالم را غصب می کرد. من کشتی را معیوب کردم تا شاه غاصب و طماع، از آن چشم بپوشد. در واقع این کار به ظاهر زننده که اعتراض حضرت موسی (ع) را برانگیخت، در مسیر حفظ مال گروهی مستمند بود و باید انجام می شد.
گاهی حفاظت از آماج جرم منوط به این است که در برابر مجرمان و زورمندان موانعی ایجاد شود تا آنها نتوانند از آن موانع عبور کرده و افراد ضعیف یا اموال آنان را مورد طعمه مجرمانه خود قرار دهند. نمونه بارز این کار، سدی است که طبق آیات قرآن، ذوالقرنین برای جلوگیری از هجوم اقوام وحشی و غارتگر یاجوج و ماجوج ساخت تا بار دیگر نتوانند افراد ضعیفی را که از ذالقرنین درخواست ساختن آن سد را کرده بودند، مورد تاخت و تاز مجرمانه خویش قرار دهند. بر اساس روایتی از امیرالمومین(ع) یاجوج و ماجوج افراد ستمگری بودند که هنگام برداشت محصول و میوه ها هجوم آورده و همه را غارت یا نابـود می کردند.
نوع سوم: پیشگیری کیفری
منظور از پیشگیری کیفری بهره گیری از جنبه های ارعاب آمیز و هراس انگیز مجازات ها برای جلوگیری از وقوع جرم است. قرآن با جرم انگاری برخی از رفتارها همچون قتل، سرقت، ضرب و جرح، زنا و… و تعیین مجازات عادلانه برای مرتکبان آنها، جامعه بشری را به پیشگیری کیفری از جرم رهنمون کرده است از جمله مجازات زنا که در سوره نور آیه ۲ و مجازات سرقت در سوره مائده آیه ۳۸ بیان شده است. (کریمی ۱۳۸۲، ۱۴۸)
قرآن برای اینکه کیفر نقش بیشتری در پیشگیری مجرمان و سایر افراد جامعه از ارتکاب جرم ایفا کند راه کارهایی را ارائه داده است از جمله اینکه مجازات به صورت علنی اجرا شود اگر مجازات به صورت مخفیانه انجام شود، هر چند درد و رنج جانکاهی را بر مجرم تحمیل می کند ولی فاقد ویژگی رسوا کنندگی است و تاثیر چندانی در عبرت آموزی و بازدارندگی خود بزهکار و سایر افراد مستعد برای ارتکاب جرم ندارد. این واقعیت را نیز از نظر نباید دور داشت که بسیاری از مردم برای حیثیت و آبروی خود بیش از مسئله تنبیهات بدنی اهمیت قایلند. برای اینکه این هدف مهم و مورد انتظار از کیفر محقق گردد، باید مجازات به صورت علنی اجرا شود تا همه افراد از نزدیک شاهد درد و رنج و افتضاح و تحقیر ناشی از مجازات مجرم باشند و این حقیقت تلخ را با تمام وجود دریابند که اگر روزی دست از پا خطا کنند، چنین سرنوشت شومی در انتظار آنها نیز خواهند بود. به همین دلیل قرآن می فرماید: وَلیَشهَد عَذابَهُما طآئِفَهٌ مِنَ المُومِنینَ. (سوره نور، آیه ۲) و با این بیان پاسخ این سوال روشن می شود که چرا اسلام اجازه می دهد موجبات آبرو ریزی انسانی در حضور جمع فراهم گردد؟ پاسخ این است: مادام که گناه آشکار نگردیده و به دادگاه اسلامی کشیده نشده باشد، خداوند «ستارالعیوب» راضی به پرده دری نیست، اما بعد از ثبوت جرم و بیرون افتادن راز از پرده استتار، و آلوده شدن جامعه و کم شدن اهمیت جرم، باید مجازات به گونه ای اعمال شود که اثرات منفی جرم خنثی شود و عظمت و قبح جرم به حال نخستین باز گردد. (کریمی ۱۳۸۲، ۱۴۸)
اصولاً در یک جامعه سالم باید «تخلف از قانون» با اهمیت تلقّی شود مسلماً تخلف تکرار گردد، آن اهمیت شکسته می شود و تجدید آن تنها با علنی شدن کیفر متخلفان است که به نوبه خود ترمز نیرومندی در برابر هوس های سرکش همه اقشار جامعه است.
۴-۲-۲- پیشگیری از منظر قوانین
بند پنجم اصل ۱۵۶ قانون اساسی به هنگام شمردن وظایف قوه قضائیه وظیفه پنجم این قوه را «اقدام مناسب برای پیش گیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» دانسته است.
گذشته از قانون اساسی برخی قوانین عادی نیز مستقیماً به موضوع پیشگیری از وقوع جرم پرداخته است. مانند اقدامات تامینی و تربیتی پیشگیری از جرم از طریق اصلاح، درمان، تربیت و کنترل اشخاص حقیقی یا حقوقی خطرناک است. (نیازپور ۱۳۸۲، ۴۵)
از منظر حقوقدانانی که معتقدند مجازات یکی از عوامل پیشگیری از جرم است تمام مقررات مندرج در مجموعه قوانین مجازات را می توان مربوط به پیشگیری از وقوع جرم دانست اما این نظر زیاد صحیح بنظر نمی رسد زیرا آنچه تاکنون در عالم واقع رخ داده است، عدم تاثیر جدی مجازات در پیشگیری و تکرار جرم است. شاید به همین علت باشد که قانونگذارگذشته از مجازات هایی مانند حدود، دیات، قصاص و تعزیرات، مجازات هایی تحت عنوان مجازات های بازدارنده نیز برای بزهکاران مقرّر نموده است. (نیازپور ۱۳۸۲، ۴۵)
بسیاری از اهداف و وظایف نیروی انتظامی که در قانون نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی ایران مصوب تیر ماه ۱۳۶۹ احصا شده است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با پیشگیری از وقوع جرم مرتبط است. به طوری کلی هدف از تشکیل نیروهای انتظامی، استقرار نظم و امنیت و تامین آسایش عمومی و فردی و نگهبانی و پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی است[۳۱].
۴-۲-۳- پیشگیری از منظر لایحه پیشگیری از جرم
در اجرای بند ۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی، قانونمند و عملیاتی کردن این بند کمیته پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه از آذر سال ۱۳۸۱ به تدوین قانونی در زمینه پیشگیری از بزهکاری مبادرت ورزید. نتیجه تلاش این کمیته تهیه لایحه قانون پیشگیری از وقوع جرم است که در مرحله کارشناسی، با حضور متخصصان و مسئولان عالی قضائی تدوین گردید. این لایحه در برگیرنده ۸ ماده و ۶ تبصره است که در مواد ۱ و ۲ تعریف و گونه های پیشگیری از جرم در مواد ۳ و ۴ ساختار و وظایف شورای عالی پیشگیری از وقوع جرم، و در مواد ۵ و ۶ ساختار و وظایف شورای استانی پیشگیری از وقوع جرم و در دو ماده دیگر
تعیین محل دبیرخانه این شوراها و چگونگی تدوین آیین نامه این قانون بیان شده است.
با توجه به مواد این لایحه به ویژه صدر ماده ۳ تدوین کنندگان لایحه مزبور چهار هدف را برای تهیه این لایحه مدنظر داشتند.

1. اجرای بند ۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی

نمودار ۱-۳ وضعیت جسمی مجرمین
همان گونه که مشاهده می شود بعد از افرادی که دارای بدن معمولی بوده کشیده تنان یا لاغر اندامان بیشترین فراوانی را در بین نمونه ها برخوردار می باشند. بنابراین چنانچه بتوان نظریات تیپ شناسی را در حال حاضر از نظر علمی معتبر دانست یافته ها، وجود رابطه میان تیپ بدنی کشیده تن و ارتکاب سرقت را به نوعی نشان می دهد آن گونه که در تقسیم بندی کرچمر تیپ بدنی کشیده تن دارای آمار بزهکاری بیشتری نسبت به دیگر تیپ ها داشته و به ویژه گرایش به جرایم مالی از جمله سرقت را از خودشان نشان می دهد.
وضعیت سلامتی انسان واکنشی متناسب با ساختار شخصیتی وی و ناشی از تاثیرات عوامل دورنی و محیط بیرونی می باشد به عبارت دیگر انسان موجودی است متاثر از سه عنصر جسم و روان و اجتماع؛ و رفتارها و هنجارهای او تبلور این عناصر است. بنابراین پدیده بزهکاری به مثابه یک عمل انسانی معلول عللی است که ریشه های آن در شخصیت روانی، ویژگی های جسمی و یا در محیط زندگی افراد باید جستجو گردد. تعدد سرچشمه عوامل ناسازگاری و بزهکاری باعث شده است که از قدیم الایام تا کنون هر محقق با اقتضای تخصص و دید علمی و اعتقادی خود بزهکاری را معلول یکی از عناصر فوق بداند گروهی عوامل مرتبط با شخصیت بزهکار اعم از روانی و زیستی را موجب بزهکاری دانسته و معتقدند که ویژگیهای روانی مانند پریشانی های عاطفی، اختلالات روحی، کند ذهنی، کژخویی و خصوصیات جسمی، اختلالات در دستگاههای مختلف بدن، امراض، نقص عضو، نقص در اختلالات کروموزمی علت اصلی بزهکاری بوده و در صـورت وجـود چنین عـدم تعادلی در جسـم یا روان فرد، احتـمال سقوط وی بسوی بزهکاری وجود
خواهد داشت. (نجفی توانا ۱۳۹۰، ۱۴۵)
اصولاً امروزه از توصیف های زیست شناسی در خصوص پدیده جنایی به صورت کامل روگردان نشده و گاه و بیگاه این توصیف ها در قالب های متفاوت و نگارش های جدید آشکار می شود. لذا در کنار توجه به ساختمان و تیپ بدنی مجرمان، سلامت یا نقیصه های جسم و روان آن ها مورد توجه و مبنا و کانون تحلیل برخی نظریات قرار گرفته است. بر مبنای این توجه جرم شناسان به این جنبه وجودی افراد، سلامت یا بیماری جسمی و روانی و نیز نقص عضو نمونه های آماری مورد سنجش قرار گرفته تا وضعیت آن ها در این زمینه بررسی و رابطه آن با جرم تبیین شود.
۱-۱-۲-۱- وضعیت جسمانی
آن گونه که از قدیم بیان می شده، تا حدی که به مثابه ضرب المثل در بسیاری از فرهنگ ها تلقی می شود عقل در بدن سالم است. بنابراین سلامت بدن مبنای تعادل عقلی و روحی و بازدارنده از بسیاری از ناهنجاری ها می باشد. در سنجش به عمل آمده در این تحقیق مراد از بیماری بیان شده در مقابل سلامت جسمانی هرگونه بیماری جسمی است که فرد از وجود آن در خود رنج برده و این بیماری در دسته بیماریهای مزمن جسمی شناخته شده است همانند بیماری کلیوی، قند خون، کمردرد، رماتیسم و غیره
در کنار این گونه از دردمندی جسمانی وضعیت نقص عضو افراد نیز مورد سنجش قرار گرفته است که فقط یک نفر از یکصد نفر مورد آزمایش دارای نقص عضو و یک نفر دارای بیماری روماتیسم بوده اند. بنابر آمار به دست آمده ۹۸ درصد از افراد مورد نظر از لحاظ جسمی سالم و ۲ درصد دارای بیماری جسمی بوده اند. آنچه باید بدان توجه شود میانگین سنی افراد نمونه می باشد. همان گونه که قبلاً در جداول مربوط به سن نشان داده شد، بیشتر این افراد بین ۲۶ تا ۳۰ سال (یعنی ۴۰ درصد از کل) قرار داشتند و این سن به نوعی سن سلامت و نشاط جسمانی فرد محسوب می شود.
۱-۱-۲-۲- وضعیت روانی
وجود رابطه میان بیماری روانی و بزهکاری از ابتدا مورد بحث و تبادل نظر محققان و جرم شناســان
بوده است تا جایی که تجزیه و تحلیل این مبانی، برخی از جرم شناسان را به سوی تحلیل روانکاوی رفتار جنایی سوق داده است. در نگاه این گروه از مولفان برخی بیماری های روانی خود می تواند علت ارتکاب جرم از سوی مجرمان باشد.
آمار به دست آمده در میان نمون ها نشان دهنده وجود ۱ نفر دارای بیماری روانی و عصبی از میان یکصد نفر است. اظهار نظر در خصوص رابطه مستقیم بین بیماری روانی در شخص و ارتکاب سرقت بسیار
دشوار است، لاکن در این حد می توان گفت قطعاً داشتن سابقه بیماری روانی می تواند تصمیم گیری فرد را
را دچار اختلال نماید[۳۲].
نمودار شماره ۱-۴ وضعیت جسمی و سلامت مجرمین
۱-۱-۳- میزان تحصیلات
اگر چه نداشتن سواد نمی تواند عامل مستقیم در ارتکاب بزه باشد، ولی سواد و آموزش نقش موثر و تعیین کننده ای در پیشگیری از وقوع جرم دارد.
به دلیل فراوانی علم در پرورش شخصیت فرد وضعیت تحصیلی نمونه های آماری در نمودار ۱-۵ نشان داده می شود.
نمودار ۱-۵ وضعیت تحصیلات مجرمین
با نگاه به آمار به دست آمده در مورد سطح تحصیلات نمونه های آماری این حقیقت تلخ نمــایان می شود که ۳۵ درصد نمونه های بی سواد محسوب می شوند. (با توجه به این که سواد خواند و نوشتن به جهت عدم ارتقاء قوه درک و شعور فرد سواد به حساب نمی آید)
همچنین بررسی و مطالعه پرونده ۲۰۰ تن از متهمین سرقت که نتایج آن در جدول شماره ۱-۶ آمده نشان می دهد که ۵/۱۰ درصد متهمین در اظهارات خود بیان داشته اند که فاقد سواد می باشند.

۱-۲- وضعیت خانوادگی
خانواده شخص را در طول زندگی می توان به خانواده اصلی (پدری) و خانواده شخصی تقسیم نموده که هر کدام وضعیت و اثر خاص به خود را دارد.
۱-۲-۱- خانواده اصلی (پدری)
خانواده اصلی نقش اساسی در شگل گیری شخصیت بزهکار ایفا می کند. پژوهشهای متعدد ثابــــت
کرده اند وقتی که فسادی موجب بروز اختلال در عمل طبیعی خانواده نسبت به طفل شود، در غالب موارد و پس از مدتی شاهد بروز بزهکاری خواهیم بود. نفوذ خانواده اصلی در شکل گیری شخصیت کودک بزهکار به دو نحو مختلف مستقیم یا غیر مستقیم صورت می گیرد.
نفوذ مستقیم از میان تمام نفوذهای خارجی که گرایش به تقلید را در کودک تجریه می کند، نفوذ کانون خانوادگی زیادتر و قوی تر از همه است. همچنین خانواده هنگامی که والدین بزهکار یا فاقد اخلاق هستند تاثیری جرم زا و مستقیم روی اطفال اعمال می کند. به نحوی دقیق تر، به نظر می رسد که این نفوذ اصولاً از دو منبع ناشی می شود: یکی یادگیری خشونت در خلال خشونت های داخل خانواده و دیگری اکتساب از راه تقلید بزهکار از سبک زندگی والدین یا یکی از آن دو پدیده را با این نظر تبیین می کنند که به دلیل عدم تطابق بین قانون اخلاقی که به طفل تعلیم داده شده و ارزشهای حمایت شده حقوق کیفری، تعارضی ایجاد می شود که انطباق با جامعه را مختل می سازد و در مورد بروز بحران به وسیله فرد تربیت شده در چنین شرایطی، قاعده رفتار محیط ابتدایی گرایش به تحمیل خود بر قاعده اخلاقی دارد که قانون کیفری برای آن ضمانت اجرا تعیین کرده است[۳۳].
نفوذ غیرمستقیم، تعداد بزهکارانی که شکل گیری ضد اجتماعی مشخصی در خانواده اصلی خـود یافته اند اندک است. در بیشتر موارد نفوذ جرم زدایی خانواده اصلی به نحوی غیر مستقیم بر کودک اعمال می شود در واقع در کانون خانوادگی است که در سالهای نخست زندگی ساختار شخصیت کودک شـکل می گیرد و والدین نقش اساسی به خصوص در شکل گیری وجدان اخلاقی («فراخود یا من برتر» روان کاوی) و رشد استعدادهای عاطفی کودک ایفا می کنند. (گسن ۱۳۸۸، ۱۸۴)
از آنجا می فهمیم که محیط خانوادگی اگر اخلاقاً سالم باشد مع ذلک می تواند تاثیر قاطعی در شکل گیری شخصیت نوجوان بزهکار داشته باشد آن در صورتی است که خانواده حداقل محّبت و تربیت لازم برای اجتماعی شدن بهنجار را به کودک ندهد.
خلاصه خانواده می تواند در فرضهای زیر موجبات بدبختی کودک را فراهم سازد:

1. رها کردن کودک از زمان ولادت و عدم مراقبتهای مستمر (از آنجا اهمـیت فرزند خواندگی به مشابه

یک نهاد پیشگیری از بزهکاری آشکار می شود)؛

1. جدایی مادر از کودک بر اثر قوه قهریه؛

1. غیبت پدر در زمانی که قدرت او باید قدرت مادر را تعدیل کند؛

1. نفاق بین والدین که به حد وخامت گراییده باشد؛