چکیده:

فرهنگ به عنوان سیستم و نظامی متشکل از اجزاء (مانند: عقاید، آداب و رسوم اجتماعی، مواریث ملی، خصلت‌های بومی، قومی و مذهبی) است که در طول تاریخ از شیوه زندگی مردم پدید می‌آید و مدیریت نیز به رهبری و هدایت جامعه، سازمان، گروه و یا مجموعه‌ای به سمت هدف مطلوب (رشد و کمال) با به کار‌گیری عوامل و نیروهای مادی و معنوی است. با این بیان مدیریت فرهنگی نیز به عنوان شیوه و روش اداره کردن فرهنگ اجتماعی از جمله مهم‌ترین مقوله‌های بشری در طول تاریخ بوده است. آنچه پرداختن به این مقوله را لازم و ضروری می‌نماید، حضور اسلام در عرصه‌های مختلف مدیریت جهانی و همچنین لزوم معرفی والاترین نمونه مدیریتی طول تاریخ یعنی پیامبر اسلام6است. البته در مورد پیشینه این موضوع باید گفت که با بررسی‌های انجام شده به این نتیجه می‌رسیم که بحث مدیریت فرهنگی یک بحث نو ظهور است که در عصر اخیر به آن پرداخته شده است و آثار قدیمی‌تر صرفاً به سیر زندگانی پیامبر اسلام6اشاره داشته‌اند. بر این اساس در راستای دستیابی به مدیریت فرهنگی پیامبر در عرصه‌های مختلف جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بررسی شیوه‌ها و ابزارهایی ضروری به نظر می‌رسد. این شیوه‌ها و ابزارهای مدیریتی عبارت‌اند از: صداقت، صبر و مدارا در برابر ناملایمات، تلاش برای وحدت با ادیان الهی، مبارزه با جنگ‌های روانی، مبارزه با عقاید خرافی، استفاده از منطق و استدلال در تبیین معارف اسلامی، بیان صدق و راستین با مردم، پایبندی به قانون، برخورد قاطع با منافقان و دشمنان اسلام، استفاده از ارتباطات رسانه‌ای، استفاده از مکان‌های مذهبی، استفاده از ابزارهای تبلیغی، تدوین و اجرای قانون در جامعه، احیای شعائر اسلامی، تصمیمات راهبردی در مواجهه با فتنه‌های دشمنان، نیروی نظامی بازدارنده. بر این اساس تحقیق مورد نظر با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و علومی همچون علوم قرآن، تفسیر، حدیث، تاریخ اسلام، مدیریت و … به صورت کتابخانه‌ای و روش گردآوری فیش برداری انجام شده است تا بتوان شیوه مدیریت فرهنگی پیامبر اسلام را معرفی نمود.

مقدمه:

درود بی پایان بر امین خداوند، پیشوای انبیاء، محمد مصطفی‌ و خاندان بزرگوار ایشان. خورشید تابنده اسلام چهارده قرن پیش از سرزمین حجاز تابیدن گرفت و در زمان کوتاهی در بخش بزرگی از دنیای متمدن آن روز، استقرار یافت و اکنون قسمت قابل توجهی از جمعیت جهان یعنی یک چهارم جمعیت سر به اطاعت او دارند.

از آن روزگار تا به امروز عالمان و اندیشمندان، با سعی و تلاش فراوان به نگارش کتاب‌هایی در مورد این آیین آسمانی و سیره و رفتار رسول خدا‌ پرداخته و هر یک به فراخور هشیاری و توانایی علمی خود از این دریای بیکران بهره‌ای برده‌اند.

ضرورت مطالعه و شناخت سنت رسول خدا‌6 و شخصیت الهی ایشان به عنوان الگوی عملی دینداری که ابعاد مختلف اسلام در لحظه لحظه حیات ایشان تجسم یافت، بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد.

از جمله این ابعاد، رفتارها و عملکرد‌های سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی پیامبر‌ می‌باشد که در طول 23 سال به تحول جامعه جاعلی به یک حکومت اسلامی منجر گردیده و در واقع اجرای قوانین اسلام را در سطح اجتماع محقق ساخته است.

اگر بعد از این همه مدت به بررسی ابعاد مختلف (سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی) شخصیت رسول خدا‌6 می‌پردازیم. در جستجوی روش‌های یک سیاست‌مدار (هر چند موفق و منحصر به فرد) در لابلای صفحات تاریخ نیستیم؛ بلکه معتقدیم مجموع این رفتارها و ابعاد گوناگون در تداوم جریان هدایت انسان‌ها از طریق رب العالمین و در متن آموزش‌های الهی به مرحله ظهور رسیده است و ما باید برای مشکلات امروز خود به مطالعه برنامه‌های مدیریتی پیامبر خصوصاً در عرصه‌های فرهنگی پرداخته و راهکارهای مناسب را ارائه داده و به آن تمسّک جوییم.

خداوند در آیه 21 سوره احزاب می‌فرماید:

(لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیرا).

«مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا  سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.»

طبق این آیه، رسول اکرم  برای تمامی مسلمانان به مثابه منبع، معدن و مرکزی است که همه وظایف، رفتار و اعمال از آن قابل برداشت و کشف است.

معرفی پیامبر  به عنوان اسوه حسنه در واقع بیانگر بزرگ‌ترین تفاوت میان مکتب انبیاء و غیر آن است؛ زیرا مکتب انبیاء از خصوصیت عملی بودن و به عینیت توجه داشتن، برخوردار است. نگارنده این نوشتار هرگز مدعی نیست که شخصیت و برنامه‌های رسول خدا به طور کامل و دقیق بررسی و ارائه شده است بلکه سعی داشته است تا آن بخش از رفتارها و برنامه‌های مدیریتی در زمینه‌های (سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی) که در تحقق تشکیل و اداره‌ جامعه اسلامی و حفظ و تداوم آن نقش داشته است را تا حدی بررسی و معرفی و ارائه نماید. امید است که با کمک پروردگار این امر مهم به خوبی پایان یابد و قدمی مثبت را در مدیریت بهتر فرهنگی در سطح جامعه را بردارد.

فصل اول: کلیات و مفهوم شناسی

1-1- کلیات

1-1-1- بیان مسئله

فرهنگ به عنوان سیستم و نظامی متشکل از اجزاء (مانند: عقاید، آداب و رسوم اجتماعی، مواریث ملی، خصلت های بومی، قومی و مذهبی) است که در طول تاریخ از شیوه زندگی مردم پدید می‌آید و مدیریت نیز به رهبری و هدایت جامعه، سازمان، گروه و یا مجموعه‌ای به سمت هدف مطلوب (رشد و کمال) با به کار‌گیری عوامل و نیروهای مادی و معنوی است.

با این بیان مدیریت فرهنگی نیز به عنوان شیوه و روش اداره کردن فرهنگ اجتماعی از جمله مهم‌ترین مقوله‌های بشری در طول تاریخ بوده است.

آنچه پرداختن به این مقوله را لازم و ضروری می‌نماید حضور اسلام در عرصه‌های مختلف مدیریت جهانی و همچنین لزوم معرفی والاترین نمونه مدیریتی طول تاریخ یعنی پیامبر اسلام است.

بر این اساس تحقیق مورد نظر با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و علومی همچون علوم قرآن، تفسیر، حدیث، تاریخ اسلام، مدیریت و … به صورت کتابخانه‌ای و روش گردآوری فیش برداری شده به سرانجام خواهد رسید تا بتوان شیوه مدیریت فرهنگی پیامبر اسلام  را معرفی نمود.

با این حال سؤال مهمی که در این قسمت پیش می‌آید این است که آیا می‌‌توان با بررسی عملکرد پیامبر اکرم در نحوه اداره جامعه آن روز، به یک برنامه منسجم فرهنگی برای اجرای آن در سطح جوامع امروزی دست پیدا کرد؟

 برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.