دولت الکترونیک و حکومت الکترونیک

حکومت الکترونیک ورای حوزه دولت الکترونیک است. درحالیکه دولت الکترونیک صرفاً به عنوان ارائه­ی خدمات و اطلاعات دولتی به عموم با استفاده از ابزارهای الکترونیکی تعریف و شناخته می‏شود، اما حکومت الکترونیک به شهروندان امکان مشارکت مستقیم و بی­واسطه در فعالیت های سیاسی را می­دهد که این امکان ورای دولت است و شامل دموکراسی الکترونیک، انتخابات الکترونیک ومشارکت آنلاین در فعالیت‏های سیاسی نیز می باشد. بنابراین مفهوم حکومت الکترونیک به طور گسترده عملکرد دولت، مشارکت شهروندان، احزاب و سازمان‏های سیاسی، و عملکرد مجلس و قوه قضائیه را نیز تحت پوشش قرار می‏دهد(جفری، ۲۰۰۳).

حکومت الکترونیک فقط ­مربوط به ‏ایمیل و وب سایت دولت نمی­شود،‏ فقط درباره ارائه خدمات از طریق اینترنت نیست، فقط به ­دسترسی دیجیتالی به اطلاعات دولت یا پرداخت­های الکترونیکی اطلاق نمی‏شود. بلکه حکومت الکترونیک باعث تغییرچگونگی و نحوه ارتباط شهروندان با دولت­ها می­شود به همان اندازه‏ای که نحوه ارتباط شهروندان ­با یکدیگر راتغییر می­دهد. حکومت الکترونیک به شهروندان اجازه می‏دهد تا با دولت ارتباط برقرارکنند، درسیاست‏گذاری­های دولت مشارکت کنند و شهروندان خود نیز با هم ارتباط برقرارکرده­ و در پروسه­های سیاسی دموکراتیک نیزمشارکت نمایند. در واقع درمعنای گسترده، حکومت الکترونیک  مفاهیم گسترده­تری نسبت به دولت الکترونیک دارد. درک معنای دولت الکترونیک نیز کمک می‏کند تا بتوان بین دو مفهوم دولت‏الکترونیک­ و حکومت‏الکترونیک­ تمییز قائل شد. دولت الکترونیک در واقع به ­استفاده آژانس­های دولتی از فناوری­های اطلاعات اطلاق می­شود فناوری‏هایی ازجمله شبکه‏های وب، اینترنت و ارتباطات ازطریق تلفن همراه که در واقع باعث تغییر نحوه روابط با شهروندان، مشاغل، و سایرقسمت‏های دولت می­شود(بلک‏هریس^[۱]، ۲۰۰۰).

۲-۲-۹- مدل مثلث ارتباطی بین دولت ،تجارت و شهروندان

فانگ (۲۰۰۲) با توجه به تعاریف ارائه شده برای دولت الکترونیک یک مدل مثلثی از ارتباط بین دولت، بخش تجارت و شهروندان به صورت ذیل ارائه کرده است:

1. جنبه تأکیدی دولت الکترونیک برمشارکت دولت الکترونیک است. پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت مرکزی ودولت های محلی را تعریف می‏کند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین سازمان‏ها و بخش‏ها یا آژانس‏ها را تعریف می‏کند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت وکارمندان را تعریف می‏کنند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین قوه‏ی مقننه و قوه‏ی مجریه را تعریف می‏کنند.
2. جنبه تأکیدی تجارت الکترونیک برمشارکت دولت الکترونیک است. پروسه­ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت­ها و بازارها را تعریف می کنند؛ پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت­ها و بخش خصوصی را تعریف می‏کنند.
3. جنبه تمرکز و تأکیدی شهروندان الکترونیک برمشارکت دولت الکترونیک است. پروسه‏ها و ساختارهایی که رابطه بین دولت­ها و شهروندان را تعریف می­کنند؛ پروسه ها و ساختارهایی که رابطه بین ارائه­ی خدمات دولتی و نیازهای شهروندان را تعریف می­کنند؛ و پروسه­ها و ساختارهایی که رابطه بین کشورها و سازمان های بین­المللی را تعریف می­کنند. شکل(۲-۱) نمایانگر رابطه بین دولت الکترونیک، تجارت‏الکترونیک و شهروندان‏الکترونیک در زمینه ظهورمفهوم “جامعه دانشی”جهانی سازی و حق حاکمیت می­باشد(فانگ، ۲۰۰۲).

شکل(۲-۱) مدل مثلث ارتباطی بین دولت الکترونیک ،تجارت شهروندان(فانگ ، ۲۰۰۲)

۲-۲-۱۰- گسترش دولت الکترونیک

همانند تغییرات مهیجی که درتجارت الکترونیک و مبادلات الکترونیک صورت گرفت، انقلاب دولت الکترونیک نیز پتاسیل شکل دهی مجدد بخش عمومی ودولتی و بازسازی رابطه بین شهروندان و دولت را دارد. در بررسی جهانی اداره سازمان ملل متحده آمریکایی استاندارد عمومی^[۲](۲۰۰۰)،یا پنج مقوله برای ارزیابی یک سنجش جهانی، پنج دسته و گروه برای سنجش میزان پیشرفت دولت الکترونیک دریک کشورشناسایی شده­اند. میزان پیشرفت دولت الکترونیک در یک کشور را می­توان براساس مقوله­های ذیل شناسایی کرد:

1. وجودیک وب نوظهور: یک کشور ممکن است یک و یا چند وب سایت رسمی دولتی و ملی داشته باشد که اطلاعات آماری را دراختیار کاربر قرار داده و این وب سایت­ها به عنوان ابراز روابط عمومی به کار می‏روند.
2. وجودشبکه ارتقاء یافته وب: همین‏طور که اطلاعات توسط کاربران که گزینه­های بیشتری برای دسترسی به اطلاعات دارند دینامیک و پویاتر می‏شوند، تعدادصفحات وب دولت نیز افزایش می‏یابد.
3. وجود شبکه وب تعاملی: تبادلات رسمی­تری بین یک کاربر و تأمین‏کننده خدمات دولتی رخ می‏دهد؛ به‏طور مثال فرم­ها را می‏توان دانلود کرد با نرم افزارهایی به­صورت آنلاین در دسترس قرار می­گیرند.
4. وجود شبکه وب تراکنشی: سرویس دستری آسان کاربران بوسیله­ی نیازهایشان با انجام آنلاین تراکنش­های رسمی مانند پرداخت مالیات؛ وهزینه ثبت ، اولویت بندی می‏شود.
5. وجود شبکه وب کاملا مجتمع: ادغام و یکپارچگی کامل همه‏ی خدمات الکترونیکی دولت از طریق یک پرتال خرید تک استاپ(اداره سازمان ملل متحده آمریکایی استاندارد عمومی، ۲۰۰۰).

شکل(۲-۲)تصویریک سیستم نموداری گسترده برای مدل های دولت الکترونیک(فانگ، ۲۰۰۲)

۲-۲-۱۱- مشخصه ها و ویژگی های انواع دولت الکترونیک

جدول(۲-۱) ویژگی انواع دولت الکترونیک (فانگ، ۲۰۰۲)

۲-۲-۱۲- خلاصه ای از ابتکارات جهانی دولت الکترونیک

برای دولت­های الکترونیک در سرتاسرجهان، انقلاب دیجیتالی فرصت­های جدید و بی­سابقه­ای برای ارتقاء مجازی همه‏ی انواع و روش­های ارائه‏ی خدمات عمومی پیشنهاد می‏دهد. ازاروپا تا آسیا تا آمریکای جنوبی و حتی تاآفریقا، کشورها از روش جدیدتری برای تجارت و دادوستد با شهروندانشان استفاده می‏کنند و استفاده از اینترنت در سرتاسرجهان به یک صنعت رو به رشد جهت ارائه اطلاعات و خدمات دولتی تبدیل شده است(فانگ ، ۲۰۰۲).

جدول(۲-۲) خلاصه ای از ابتکارات جهانی دولت الکترونیک(فانگ ، ۲۰۰۲).

[۱]– Blake Harris,

[۲]-United Nations- American Standard Public Administration) Un/Aspa(

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید