فصل اول: کلیات پژوهش

الف) مقدمه:

امروزه وسایل ارتباط جمعی نقش ها و وظایف متعددی را به عهده دارند. برای شناسایی نقش ها و وظایف وسایل ارتباط جمعی در جامعه، اندیشمندان بسیاری از ابتدای ظهور این وسایل به بررسی و پژوهش در این زمینه پرداخته و ابعاد گوناگون آن را معرفی کرده اند.

اندیشمندان ارتباطات معتقدند که مطالعه در وسایل ارتباط جمعی می تواند شامل مطالعه روی پیام دهندگان، پیام، وسایل انتقال پیام، مخاطبین و آثار اجتماعی پیام پایه گذاری شود؛ چرا که این مقولات هر یک عناصر تشکیل دهنده نظام ارتباطات هستند.

بسیار کسانی هستند که نیازمندی­های اطلاعاتی خود را از درون همین رسانه ها جست وجو می­کنند و بنابراین بررسی درباره نقش ها و کارکردهای اجتماعی و سیاسی این وسایل می­تواند زمینه ساز بهره­مندی بیشتر آنان شود. آگاهی صحیح نسبت به کارکردهای واقعی رسانه ها برای سیاست­گذاران و برنامه­ریزان مملکتی نیز می­تواند بسیار سودمند باشد؛ چرا که وقوف کامل آنان نسبت به قدرت­های بالقوه وسایل ارتباط جمعی آنان را در تصمیم گیری­های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی یاری رسانده و از بهره برداری­های نامناسب از این وسایل برحذر خواهد داشت. نقش و تأثیری که این وسایل بر نهادها و فعالیت­هایی همچون آموزش و پرورش، مبارزات سیاسی، امور قضایی، سیاست گذاری­ها و برنامه­ریزی­های اقتصادی و فرهنگی دارند و مهم­تر از همه نقشی که آنها در فراهم آوردن زمینه­های برخورد آرا و اندیشه ها و تضارب افکار و در نتیجه رشد آگاهی­های اجتماعی و ارتقای دانش و بینش عمومی ایفا می­کنند به آنها قدرت خارق العاده بخشیده است. در این راستا در زمان انتخابات که نمونه­ای از مبارزات سیاسی است، رسانه­ها به­ویژه تلویزیون به دلیل دربرگیری حجم زیادی از مخاطبان می­توانند در جهت دهی و تغییر نگرش سیاسی افراد جامعه تاثیرگذار باشند.

آن­چه در اینجا مطرح است این است که تغییر در دانش منجر به تغییر ادراک و تغییر ادراک منجر به تغییر نگرش و در نهایت تغییر نگرش موجب تغییر رفتار می­شود که به دنبال آن عملکرد و کنش صورت می­گیرد. بنابراین لازم است دانش و شناخت لازم که زیربنای این تغییرات اصولی است به طریقی مناسب حاصل شود.

در این بین اگر انتخابات قرار است آزاد و عادلانه باشد، رأی دهندگان باید بتوانند آزادانه و آگاهانه، نامزد خود را انتخاب کنند. بنابراین رأی دهندگان به اطلاعاتی در مورد نامزدها نیاز دارند. از سوی دیگر، تنها راهی که نامزدها می­توانند پیام خود را در یک زمان به میلیون­ها نفر رأی دهنده برسانند، استفاده از رسانه­های جمعی از جمله تلویزیون است. در این زمان تلویزیون برای پوشش دادن رویدادهای سیاسی بسیار فعال است و برنامه های متنوعی را برای این منظور تهیه می­کند.

1-1- طرح موضوع و تعریف آن

تلویزیون که در کشور ما یک رسانه ملی است در کنار مجموعه­ی ساختارهای سیاسی اقتصادی و اجتماعی رسانه­­ها می­تواند گفتمان اجتماعی، گفتمان مسلط، جو و فضای زمانه را تعیین کند و به آن شکل دهد. رسانه ها و خصوصاً تلویزیون و اخبار تلویزیون به ویژه به طور حرفه­ای با تصویرسازی مثبت و منفی و کنار هم گذاشتن موزائیکی تصاویر به شکل گیری یک تصویر کلان از یک رویداد می پردازند؛ از طرفی، ساختار سیاسی و اقتصادی حاکم بر رسانه نقش مهمی در عملکرد آن دارد که این ساختار می تواند در تعیین اولویت های خبری نقش عمده­ای ایفا کند.

در یک کلام تلویریون را می­توان هم محصول و هم محرک نظام اجتماعی سیاسی تلقی کرد. آنها می­توانند در یک نظام منسجم به پیشرفت کمک کنند، به طوری که از طریق پیگیری و یک جریان، مدلی را شکل دهند و با تکمیل یک تصویر کلان و پازل مانند، هرگونه مسأله ای را به مخاطب القا کنند.

محقق در این تحقیق می کوشد به کشف این مجهول بپردازد که رسانه ملی آنجا که بحث تکلیف و اصول است خوب عمل می کند؛ اما آنجا که به انتظارات مردم باید پاسخ داده شود به نسبت ضعیف است و آیا رسانه ملی و شبکه های خبری سیما در دوره نهم از انتخابات مجلس شورای اسلامی کشور با پخش خبر و گفتگوی خبری توانست پاسخگوی نیازهای مردم باشد؟

این تحقیق به دنبال چگونگی پوشش دهی اخبار تلویزیون در نهمین دوره انتخابات مجلس در 12 اسفندماه سال 90 با ارائه اخبار همراه با پخش گزارش، تفسیر، مصاحبه در پنج شبکه 2،1، 3، تهران و شبکه خبر به ترتیب در پنج دوره زمانی 19، 20:30، 22 ، 24 و 13 می­باشد و اینکه آیا هر یک از شبکه های خبری اشاره شده در پخش اخبار در خصوص انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی از معیارهای خبری خاصی بهره جسته اند، آیا مطالب و اخبار ارائه شده در این شبکه ها بر اساس معیارهای متفاوت پخش شد یا معیارهای یکسان؟

دست­یابی به پاسخ به این سوالات ما را در تدوین یک برنامه­ی اجرایی برای پیشرفت هر چه بیشتر کمک می­کند.

موضوع مشارکت سیاسی و انتخابات و چگونگی تحقق آن، ریشه در تاریخ دیرینه ملت ها دارد که امروزه این واژه اهمیت دوصد چندانی پیدا کرده است و مشارکت در عرصه های گوناگون خصوصاً انتخابات همواره مورد بحث و نظر بسیاری از صاحب­نظران بوده است؛ به گونه­ای که به نظر برخی صاحب­نظران محور اصلی توسعه و پیشرفت در کشورها بر پایه مشارکت سیاسی مردم آن کشور به ویژه در صحنه و عرصه انتخابات وابسته است؛ چرا که انتخابات در هر شکل (چه انتخابات در انتخاب شورای روستا، شهر در بعد پایین­تر،انتخاب نماینده مجلس در طیف وسیع و چه انتخاب نماینده خبرگان و رییس جمهور در طیف گسترده تر) اساس و بنیان هر جامعه را شکل می­دهد و کسانی که به عنوان نماینده در هر قشر و دوره­ای انتخاب می­شوند، سکان روستا، شهر و خصوصاً کشور را به دست خواهند گرفت.

انگیزه­ی اصلی محقق از انتخاب این موضوع مسئله مهم انتخابات مجلس و اهمیت مجلس در نظام است؛ چرا که مجلس بنا بر فرمایش رهبر کبیر انقلاب اسلامی، خانه ملت است و تمام تصمیمات مهم مردم و جامعه در این خانه و توسط این برگزیدگان مردم گرفته می­شود، به همین دلیل محقق برآن شد تا موضوع انتخابات مجلس را که از مهمترین انتخابات کشور می­باشد، در شبکه های خبری تلویزیون با توجه به ارزشها و سبک­های خبری و نحوه پوشش دهی اخبار انتخابات مجلس مطالعه و مقایسه تطبیقی نماید.

متغیرها و فاکتورهای اصلی این طرح عبارتند از:

اخبار، سیما، شبکه های خبری سیما، اخبار سیاسی، انتخابات، ساعات پخش اخبار (اخبار پنج شبکه 1، 2، 3، تهران و شبکه خبر به ترتیب در پنج دوره­ی زمانی خبری 19، 20:30، 22، 24 و 13)، ارزشهای خبری، سبک­های خبری، عناصر خبر، منبع خبر و ….

با توجه به نقش کلیدی رسانه­ها به ویژه تلویزیون در خصوص پوشش اخبار انتخابات محقق بر آن است تا دریابد رسانه تلویزیون چگونه توانسته این اخبار را پوشش دهد و بیشتر از چه سبک­ها، عناصر و ارزش­های خبری در پوشش اخبار خویش استفاده کرده است.

 برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.