مقدمه

امروزه به دنبال رقابتی شدن اقتصاد جهانی و افزایش آگاهی عمومی از مسایل مالی و سرمایه‌گذاری، بازار سرمایه، نگاه‌ها را بیش از پیش به خود معطوف کرده است؛ از طرفی اغلب شرکتها به منظور جلب توجه سرمایه‌گذاران اقدام به تولید کالا و خدمات با کیفیت بالا و بهای تمام شده پایین می‌نمایند؛ در این بین تعدادی از شرکتها نیز سعی می‌کنند با ارائه اطلاعات غیرواقعی و گمراه کننده تصویر مطلوبی از وضعیت شرکت نشان داده و خود را در سطح رقابت برای جذب سرمایه‌گذاران حفظ کنند. از این رو ارزیابی عملکرد شرکتها با شاخصهای مناسب و گوناگون و همچنین رتبه بندی آنها با درنظر گرفتن این شاخصها مهم است و برای سرمایه‌گذاران مطلوبیت دارد.

ارزیابی عملکرد با توجه به توسعه بازارهای سرمایه از مهمترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتباردهندگان،دولتها و مدیران است. سرمایه‌گذاران همواره تمایل دارند تا از میزان موفقیت مدیران در به‌کارگیری از سرمایه‌شان آگاهی یابند(یحیی زاده و دیگران،۱۳۸۹).

یکی از مهمترین ابزارهای تعیین نقاط قوت، ضعف عملکرد، شناسایی فرصتها و تهدیدهای بیرونی شرکتهای دولتی و خصوصی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، رتبه بندی آنها است(قدرتیان کاشان و انواری رستمی، ۱۳۸۳). هنگامی که فردی تصمیم به سرمایه‌گذاری در سهام می‌گیرد؛ اولین موضوعی که با آن مواجه می‌شود انتخاب سهام مورد نظر است. در بورس تهران سرمایه‌گذاران، بخصوص سرمایه‌گذاران جز، بیشتر بر اساس اطلاعات غیر رسمی و غیر صحیح مبادرت به اتخاذ تصمیم می‌کنند که این موضوع منجر به زیان آنها و در نهایت دلسردی و خروج از بازار سرمایه می‌گردد.

تصمیم‌گیری با لحاظ کردن چندین معیار که هریک از جایگاه ویژه ای برخوردارند تنها با به کارگیری مدل های تصمیم‌گیری چند‌معیاره ممکن می شود. در این روش ها از شاخص های مختلفی متناسب با نوع رتبه بندی، استفاده می شود(دانش شکیب و فضلی، ۱۳۸۸). بنابراین می توان با در نظر گر فتن نسبت های مالی به عنوان شاخصها، شرکت های بورس اوراق بهادار به عنوان گزینه ها و استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره، به ارزیابی مالی و رتبه بندی شرکت ها اقدام کرد.

در این فصل ابتدا بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار معرفی می شوند و سپس پیرامون کارایی بازار بورس بحث می شود. همچنین روشهای تصمیم‌گیری چند معیاره مورد استفاده معرفی شده و در انتها مطالعات انجام شده در خصوص کارایی بورس اوراق بهادار تهران و رتبه بندی شرکتهای حاضر در بورس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۲-۲ سرمایه‌گذاری

واژه سرمایه‌گذاری می‌تواند دامنه وسیعی از فعالیتها را شامل شود. این واژه می تواند شامل سرمایه‌گذاری در گواهی سپرده، اوراق قرضه، سهام عادی یا صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک باشد.

سرمایه‌گذاری عبارت است از تبدیل وجوه مالی به یک یا چند نوع دارایی که برای مدتی در زمان آتی نگهداری خواهد شد. بنابراین سرمایه‌گذاری مستلزم مطالعه فرآیند سرمایه گذاری است. سرمایه‌گذاری مستلزم مدیریت ثروت سرمایه گذاران است. این ثروت شامل مجموع درآمد فعلی و ارزش فعلی درآمدهای آتی است(تهرانی و نوربخش، ۱۳۸۲).

۲-۳ اهمیت بازارهای مالی

شرکتهای بازرگانی برای تامین مالی فعالیتهای خود به حجم بالایی از سرمایه نیاز دارند. این شرکتها برای اینکه بتوانند رشد کنند نیازمند سرمایه گذاری بالایی هستند. واضح است که تامین این میزان سرمایه در زمان محدودی میسر نیست و بایستی از جای دیگری تامین مالی شود. دولتها نیز به منظور ارائه بهتر خدمات و کالاها به مردم، نیازمند این هستند که حجم بالایی پول وام بگیرند. بازارهای مالی این امکان را برای شرکتها و دولتها فراهم می‌سازند که آنها بتوانند از طریق فروش اوراق بهادار نیازهای خود را برطرف سازند. سرمایه‌گذاران نیز از طریق خرید این اوراق بهادار، بازده و رفاه خود را افزایش می‌دهند(تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲).این بازارها به دو گروه زیر تقسیم می‌شوند:

الف-بازاهای پول

ب-بازارهای سرمایه

بازارهای پول، سرمایه گذاری های کوتاه مدت و بازار سرمایه، سرمایه گذاری های بلند مدت را در بر می‌گیرند. در اینجا  بیشتر موضوع بحث بازار سرمایه است:

بازار سرمایه:

بازار سرمایه شامل آن دسته از اوراق بهاداری است که موعد سررسید آنها بیشتر از یکسال است.به خاطر طولانی بودن موعد سررسید و ماهیت اوراق بهادار بازار سرمایه، میزان ریسک در این بازارها بیشتر از بازار پول است(تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲). مهمترین رکن بازار سرمایه، بورس اوراق بهادار است و مهمترین کارکرد آن، ایجاد زمینه برای تامین مالی سرمایه پذیران می‌باشد.

بازار سرمایه از مجموع بازارهای زیر تشکیل شده است(راعی و تلنگی، ۱۳۸۳):

بازارهای اولیه، بازارهای ثانویه و فرابورس

بازار اولیه[۱]

در این بازار اوراق بهادار شرکتها، برای اولین بار صادر شده و در معرض مبادله قرار می‌گیرد. به عبارتی، اوراقی که در این بازار عرضه می‌شود تماماً دست اول بوده و مستقیماً از خود شرکت ناشر یا نماینده فروش آن خریداری می‌شود.

بازار ثانویه

بازار ثانویه[۲] شامل خریداران و فروشندگان سهام و دیگر اوراق بهاداری است که قبلا انتشار یافته است. برای مثال اگر فردی بخواهد سهم یا ورقه قرضه ای را که پیشتر توسط ناشر آن به دیگر خریداران عرضه شده است خریداری نماید باید به بازار ثانویه مراجعه کند.

بورس اوراق بهادار مهمترین نهاد بازار ثانویه برای معاملات اوراق بهادار است. بازار ثانویه مکانی است که سهام پیشتر منتشرشده، مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد. اوراق عرضه شده در این بازار از نوع دست دوم یا دست چندم است.

تفاوت بازار ثانویه با بازار اولیه در این است که در بازار اولیه عرضه کننده، سهام را مستقیما به سرمایه گذار می‌فروشد(شهر آبادی و بشیری، ۱۳۸۹).

[۱]Primary Market

[۲] Secondary Market

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید