فصل سوم

روششناسی (متدولوژی)

۳-۱٫ مقدمه

روش، ترجمه کلمه Method میباشد که خود برگرفته از دو واژه یونانی meta و hodos است و از مجموع آن معنای “در جست‌وجوی مقصود” مستفاد می‌شود. در اصطلاح به مجموعه‌ای از تدابیر، فنون، و ابزارها اطلاق میگردد که برای نیل به هدف هر تحقیق مورد استفاده قرار میگیرد (Runes,1942). با افزودن پسوند logy logos) یونانی)، به معنای مطالعه و شناسایی، کلمه Methodologyپدید آمده است که در فارسی روش‌شناسی خوانده می‌شود و معنای آن مطالعه روش‌هایی است که برای کسب معرفت به‌کار می‌رود. بنابراین، روش‌شناسی را می‌توان راهبردهای استفاده از روش‌های گوناگون گردآوری داده‌ها همراه با حفظ حدّ مطلوب اعتبار و پایایی دانست. روش شناس علمی، نظامی است از قواعد و روشهایی که پژوهش بر آن بنا نهاده شده است و ادعاها در مورد مسأله پژوهش مورد ارزشیابی قرار میگیرد. روش علمی تحقیق، به همه مراحلی اشاره دارد که در جمعآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات برای رسیدن به یک هدف معین مورد استفاده قرار میگیرد. برای اینکه نتایج حاصل از تحقیق معتبر باشد بایستی از یک روش مناسب در تحقیق استفاده شود، چرا که انتخاب نادرست منجر به نتیجهگیری نادرست می شود (گلریز،۱۳۷۹).
در این فصل به بیان روش تحقیق بهکار رفته در این پژوهش که شامل روش تحقیق، جامعه آماری، تعیین حجم نمونه و روش نمونهگیری، ابزار جمعآوری اطلاعات، روایی پرسشنامه، پایایی پرسشنامه و روشهای آماری که محقق برای تجزیه و تحلیل مسائل طرح شده بهکار گرفته است، پرداخته میشود.
۳-۲٫ روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش
تحقیق را به عنوان کوششی منظم جهت فراهم نمودن پاسخ‌ یا پاسخهایی به سؤالات مورد نظر تعریف کرده‌‌اند. هدف اصلی هر تحقیق حل یک مشکل یا پاسخگویی به یک سؤال و یا دست‌یابی به روابط بین متغیرهاست. تحقیق و پژوهش برای آگاهی و شناخت مجهولات و پی‌بردن به مسائل ناشناخته صورت می‌گیرد. در انسان میل به داشتن و کشف حقایق حالت فطری داشته و همین امر یکی از عوامل مؤثر در پیشرفت امر تحقیق و ایجاد روشهای مختلف بوده است (بازرگان و همکاران،۱۳۸۵).

۳-۲-۱٫ روش تحقیق از منظر هدف پژوهش

انسان همواره برای رسیدن به مقصود و حل مشکلات, راههای مختلف را تجربه می‌نماید و مناسب‌ترین راه و روش را انتخاب می‌کند بنابراین روش تحقیق عبارت از بهکارگیری راه و روش خاصی است که اطلاعات مناسبتر و بیشتر را درباره موضوع مورد مطالعه فراهم نموده و عوامل و علل مرتبط بدان را مشخص نماید. بهطور خلاصه هر تحقیق را بر اساس هدف یا قصدی که دنبال می‌کند می‌توان به سه دسته زیر نیز تقسیم نمود (بازرگان و همکاران،۱۳۸۵).

1. تحقیق بنیادی[۴۲]

هدف این نوع تحقیق ایجاد نظریه از طریق کشف اصول یا قواعد کلی است و توجهی به کاربرد عملی یافته ندارد. نتایج اینگونه تحقیق اغلب مجرد و کلی هستند. بیشتر تحقیقات در زمینه یادگیری از این نوعند.
۲٫ تحقیق کاربردی[۴۳]
هدف این نوع تحقیق آزمون مفاهیم نظری در موقعیتهای مسائل واقعی زندگی و حل مشکلات ملموس است و نتایج این تحقیق عینی و مشخص می‌باشد. این پژوهش‌ها با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی و به منظور بهبود یا به کمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزار، وسایل، ساختارها و الگوهای سازمانی یا جوامع انسانی انجام می‌شود. هدف این مطالعات کاربرد تئوری‌ها یا نظریه‌ها برای حل مسائل می‌باشد. تحقیقات آموزشی در حالت کلی کاربردی می‌باشند.

3. تحقیق عملی[۴۴]

هدف این نوع تحقیق بر کاربرد فوری متمرکز است و به ایجاد نظریه یا کاربرد عمومی یافته‌ها توجهی ندارد. تأکید آن بر حل مشکلات فوری و موقعیتهای محلی می‌باشد. تحقیقات آموزشی محلی و منطقه‌ای از این نوع می‌باشند.
پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی میباشد، زیرا شرکتهای مختلف (بهویژه شرکتهای کوچک و متوسط) از یافتههای پژوهش حاضر میتوانند جهت ارزیابی وضعیت خود و برنامهریزی حضور در بازارهای الکترونیکی استفاده نمایند.

۳-۲-۲٫ روش تحقیق از منظر فرایند و روش گردآوری اطلاعات

در علوم مختلف از روشهای مخصوص و متفاوت برای مطالعه و بررسی استفاده می‌شود تا شناخت موضوع تحت بررسی را ممکن گرداند. درعلوم انسانی نیز روشهای تحقیق بهصورتهای گوناگون تقسیم‌بندی شده‌اند که رایج‌ترین آنها به قرار زیر است (لازم به توضیح است که تعیین‌کننده نوع روش تحقیق مربوط به ماهیت سؤال مورد بررسی و نوع اطلاعاتی است که برای شناخت موضوع، جمع‌آوری می‌شود) (سکاران و همکاران،۱۳۸۷).