از گنجانیدن مطالب بی‌اهمیت در سؤال پرهیز کنید؛

• سؤال‌ها تا حد امکان مختصر و ساده و روشن باشند. در هر سؤال تنها یک مطلب مهم را سنجش کنید؛

• از کاربرد کلماتی چون همه، بعضی وقت‌ها، غالباً، هرگز و از این قبیل پرهیز کنید؛

• طول سؤال‌های صحیح و غلط هم‌اندازه باشد تا از روی ظاهر سؤال‌ها را حدس نزند؛

• سؤال‌ها را از روی جمله‌های کتاب ننویسید؛

• در هر سؤال یک هدف آموزشی سنجیده شود (فتوحی و همکاران،۱۳۸۹: ۹۵-۹۴).

۴-۱۴-۲) آزمون‌های چندگزینه‌ای[۶۹]
آزمون‌های چندگزینه‌ای متداول‌ترین آزمون عینی مورداستفاده در روانشناسی و آموزش‌وپرورش بوده است. این نوع آزمون هم ازلحاظ یکنواختی سؤال‌ها، هم ازلحاظ حساسیت کم در مقابل حدس زدن کورکورانه و هم ازلحاظ سهولت تصحیح پاسخنامه‌ها بهترین نوع آزمون‌های عینی است. آزمون‌های چندگزینه‌ای شامل تعدادی سؤال است که هر یک از آن‌ها از یک قسمت اصلی و تعدادی گزینه (پاسخ) تشکیل می‌شود و آزمون‌شونده از میان گزینه‌های پیشنهادی گزینه صحیح را انتخاب می‌کند (سیف،۱۳۸۹: ۲۱۰).
۱-۴-۱۴-۲) محاسن و معایب آزمون‌های چندگزینه‌ای
برای آزمون‌های چندگزینه‌ای معمولاً محاسن زیر در نظر گرفته می‌شود:
الف) نسبت به سایر آزمون‌های عینی دیگر انعطاف‌پذیرترند؛
ب) با این آزمون می‌توان در یک‌زمان محدود، تعداد زیادی از هدف‌های آموزشی را اندازه‌گیری کرد؛
ج) نسبت به صحیح-غلط کمتر امکان حدس زدن کورکورانه وجود دارد؛
د) با عینیت کامل قابل تصحیح هستند؛
ه) اگر گزینه‌های انحرافی این آزمون‌ها با توجه به اشتباهات و کج‌فهمی فراگیر تهیه شوند، منبع بسیار مناسبی برای تشخیص مشکلات فراگیران خواهند بود.
باوجوداین محاسن، معایب زیر برای آزمون‌های چندگزینه‌ای در نظر گرفته‌شده است:
الف) ساختن این آزمون‌ها بسیار دشوار است؛
ب) اطلاعات جزئی و کم‌اهمیت فقط سنجش می‌شود؛
ج) برای پیدا کردن گزینه‌ی درست نسبت به آزمون‌های صحیح-غلط، مستلزم صرف وقت زیادتری است؛
د) اگر نمره‌ی منفی به پاسخ‌های غلط داده شود دانش‌آموزانی که خطر می‌کنند نسبت به فراگیران دیگر نمره‌ی بهتری می‌گیرند (فتوحی و همکاران،۱۳۸۹: ۹۷-۹۶).
۱۵-۲ روش‌های مختلف ارزشیابی
برای بعضی از رفتارها، آزمون‌های شایسته و مناسبی وجود ندارد که بتواند جانشین موقعیت‌های طبیعی بشود و در مورد بعضی از رفتارها شاید هرگز چنین آزمون‌هایی به وجود نیاید؛ بنابراین، در هر بحث جامعی که درباره‌ی روش‌های ارزشیابی به عمل می‌آید، باید لزوماً به کلیه‌ی روش‌هایی که به نحوی ضریب اعتماد و اطمینان نتایج ارزشیابی را بالا می‌برد، توجه کافی مبذول داشت. با توجه به انواع تغییراتی که در حیطه‌های مختلف یادگیری به وجود می‌آید، حداقل چهار روش ارزشیابی به شرح زیر پیشنهاد می‌شود:

1. ارزشیابی از طریق مشاهده؛

1. ارزشیابی از طریق انجام کار؛

1. ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی؛

1. ارزشیابی از طریق آزمون کتبی (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۴۹).

۱-۱۵-۲) ارزشیابی از طریق مشاهده
وقتی‌که از طریق مداخله‌ی حواس و بخصوص مشاهده‌ی چشم درباره‌ی رفتار یا عمل معین یک فرد به بررسی و داوری بپردازیم، به روش مشاهده پرداخته‌ایم؛ مثلاً هنگامی‌که عکس‌العمل شاگردی را در برابر شاگرد زمین‌خورده‌ای می‌بینیم یا حالت بی‌تفاوتی او را در مقابل یک صحنه، یک عمل یا فعالیت‌های آموزشی موردبررسی قرار می‌دهیم و به قضاوت می‌نشینیم، درواقع، از روش مشاهده استفاده کرده‌ایم (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۵۰-۳۴۹).
۲-۱۵-۲) ارزشیابی از طریق انجام کار
اگر تغییرات ایجادشده در شاگرد در حیطه روانی-حرکتی باشد، لزوماً برای ارزشیابی چنین تغییراتی باید از ارزشیابی طریق انجام دادن کار استفاده کرد. اگرچه روش ارزشیابی از طریق انجام دادن کار نوعی روش مشاهده است، با روش مشاهده کاملاً متفاوت است. در این روش، شاگرد به‌درستی می‌داند که مورد ارزشیابی قرار می‌گیرد و شرایط ارزشیابی برای همه شاگردان یکسان است. در این نوع ارزشیابی، شاگرد طبق دستور و راهنمایی معلم کار موردنظر را انجام می‌دهد؛ مثلاً شیء را می‌سازد، دستگاهی را باز و بسته می‌کند، آزمایشی را انجام می‌دهد و حرکاتی همچون عملیات ورزشی را از خود بروز می‌دهد (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۵۲).
۳-۱۵-۲) ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی
ارزشیابی شفاهی وسیله‌ی خوبی است برای سنجش معلومات، قدرت بیان، نظم فکری، فرم استدلال، تمرکز افکار و شناخت حالات درونی ازنظر اضطراب و ترس. چنین آزمونی می‌تواند بسیار مفید و دارای ارزش و اعتبار علمی باشد، اگر سؤالات آن اندیشیده، مبتنی بر محتوای آموزشی و از قبل تهیه‌شده باشد. نتایج این آزمون وقتی قابل‌اعتماد است که دور از هرگونه اعمال‌نظرها، دخالت‌ها، اغراض شخصی، ارفاق‌ها و… باشد. آزمون شفاهی زمانی کاربرد صحیح و بیشتری دارد که آزمون کتبی قادر به سنجش در آن زمینه نباشد (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۵۳).
۴-۱۵-۲) ارزشیابی از طریق آزمون کتبی
یکی از ابزارهای ارزشیابی آزمون کتبی است. آزمون واژه‌ای است که به‌وسیله‌ی اشخاص مختلف در موارد کاملاً متفاوت به‌کاررفته است. به‌طورکلی، می‌توان گفت آزمون وسیله‌ای است برای بررسی مشاهدات منظم معلم از رفتار شاگرد و تفسیر مشاهدات و تبدیل آن به مقیاس‌های عددی و طبقه‌بندی‌شده. آزمون‌هایی که به‌صورت ک