برای دانلود متن کامل این فایل به سایت torsa.ir مراجعه نمایید.

 

 

•  

  1. برنامه توسعه شهری راهبردی از تئوری تا عمل

   

   

 

 

‏ طبق نظریه جدید برنامه ریزی که از رهیافت راهبردی سرچشمه می گیرد، شهرسازی دارای ‏وظایف خاص و مشخص است؛ حل مسئله از طریق رویه ها و روش های تصمیم گیری عقلانی ‏انجام می گیرد. این نمونه برنامه ریزی در هر نوع زمینه و بستر اجتماعی می تواند به کار رود. تاکید و تجویز این روش بیشتر بر روش های تصمیم گیری است و در حقیقت در پی اعتلای ‏عقلانیت و عینیت در تصمیم گیری می باشد.
‏ فرآیند طرح ریزی شهری د‏ر حقیقت به شکل چرخه ای شبیه د‏یاگرام چرخه کار است. د‏ر این چرخه نخست اهداف کلی و عملیاتی برای توسعه ناحیه مورد ‏نظر تدوین می شود ‏. این ‏اهداف در تمام مراحل فرآیند تولید طرح به طور مستمر مورد بازنگری قرار می گیرد و فرآیند را تصحیح می نماید. سیستم اطلاعاتی به طور مداوم و همزمان با تغییرات منطقه و شهر مورد تجدید نظر قرار می گیرد. آن گاه بر اساس این دو پایه یعنی اهداف و اطلاعات، ‏سناریوهای مختلف شبیه سازی و گزینه ها برای زمان های مختلف در آینده تدوین می گردد. ‏در این فرآیند برای انتخاب بهترین تمام گونه های ممکن ارزیابی می شود و سپس گزینه ‏بهینه انتخاب می گردد.گزینه ها به وسیله معیارهایی که از اهداف کلی و عملیاتی استخراج ‏شده اند با یکدیگر مورد سنجش قرار می گیرد
‏آثار این انتقادات و سمت گیری ها به سوی رویه و فرایند راهبردی در دهه 1990 بر پایه الگو واره نوین استوار است . این دیدگاه بر چشم اندازها،رسالت ها ، قابلیت ها بر پایه ‏دیدگاه های انسان – محور تاکید ورزیده و مشارکت مردمی و بهره مندی از دانش، نوآوری، ‏انعطلاف پذیری و تصمیم آزاد ‏را توصیه می نماید.

 

 

 

•  

  1. مراحل برنامه ریزی راهبردی شهری و منطقه ای

   

   

 

 

‏نگرش و روش استرتژیک از د‏هه 60 به این سو، و به ویژه د ‏ر د ‏هه 1980، وارد ‏عرصه مدیریت و برنامه ریزی گردید و تحولی بزرگ در این زمینه پدید آورد. از جلمه ‏عرصه هایی که برنامه ریزی استراتژیک یا راهبردی بدان وارد شده و تاثیرات قابل توجهی از ‏خود برجای گداشته عرصه برنامه ریزی طرح های شهری و منطقه ای و حتی طراحی شهری شده ‏است.
‏ برنامه یا طرح راهبردی، طرحی است برای دستیابی به آ ینده ای مطلوب برای یک شهر؛ ‏و آن عبارت است از مجموعه ای از ایده ها و اهداف مبتنی بر نیازهای اساسی، شیوه زندگی، ‏امکانات و محدودیت ها و الگوی کلی توسعه شهری در مقیاس کلان شهری. یک طرح ‏راهبردی، برای هدایت شهر بسوی اهداف کلان از قبل تعیین شده، و اعمال نظارت بر توسعه همه جانبه آن، سیاست های عملی. راهبردها و یا راهکارهای موثری را تدوین ‏می کند. طرح راهبردی سیاست های کلان توسعه شهری را ترسیم می کند که برای کنترل و ‏هدایت عمران شهری و همچنین حرکت به سوی اهداف از قبل تعیین شده، ضروری ‏هستند. جوهره طرح راهبردی، بیان چشم اندازها، اهداف، سیاست ها، راهبردها و اولویت های ‏عملی و اجرایی در مقیاس کلان شهر و یا منطقه شهری است، که بعد از تصویب، جایگاهی ‏رسمی و قانونی پیدا کرده و به عنوان راهنمای عملی، در قالب مجموعه ای از فرایند ها، ‏برای طرح های شهرسازی، به کار گرفته می شوند.
‏ راهبرد یا همان استراتژی، و تفکر راهبردی با سازماندهی و هدایت مجموعه ای از ‏عملیات و تدابیر و فراهم آوردن امکانات و تدارکات با هدف پیروزی. و در صورت ‏امکان ناپذیر بودن پیروزی ،حداقل، فراهم ساختن موجبات تحمل کمترین سطح و میزان ‏شکست. سروکار دارد (دانشپور ١٣٨٢ ‏؛ سعید نیا ١٣٨٢ ‏). ‏
هنری مینتزیرگ ویژگی های نگرش راهبردی را در پژوهش فرایندهای راهبردی در ‏پنج خصلت تشریح نموده، به طور خلاصه بیان شده است. واژه راهبرد دارای مفاهیم ‏چندگانه ای است، بر پایه این مفاهیم وظیفه طرح های راهبردی تدوین مجموعه یکپارچه ای از ‏پیشنهادهای کاربردی است، که از تجزیه و تحلیل ویژگی های حوزه مورد مطالعه بر پایه اهداف عینی بدست می آیند. گرچه رویکردهای مختلفی برای انجام این کار وجود دارد، اما ‏روشی که امروزه به کار می رود استفاده از روش های تصمیم گیری راهبردی است که به ‏تدوین راهبردها و سیاست ها و سرانجام به اقدامات اجرایی منتهی خواهد شد. تعریف ‏مفاهیم اصلی د‏ر طرح ریزی راهبرد‏ی عبارتند از:
‏ راهبرد ‏: مجموعه سیاست های اصلی به هم پیوسته ای است به منظور انتخاب مسیر ‏بهینه از بین کلیه مسیرهایی که فرا روی تصمیم گیران به منظور حصول به اهداف قرار دارند.
‏ سیاست: عبارت از تصمیماتی است که برای اجرای راهبرد و حصول به اهداف عملیاتی ‏اتخاد می شود. سیاست ها متناسب با راهبرد و اهداف برنامه اتخاد می گردند و خود پایگاه ‏برنامه ها یا اقدامات اجرایی می باشند و با مسامحه می توان آنها را راهکار نیز نامید.
‏اهداف : قبل از ارائه راهبردها و سیاست ها برای تدوین طرح های پیشنهادی، لازم است اهداف عملیاتی و حتی اگر امکان داشته باشد، اهداف کلی که قبلآ در هاله ای از ابهام تعریف ‏شده اند، دوباره مرور شوند و در پرتو آگاهی بیشتر آنها را دوباره بازبینی کرده و از نو تعریف ‏نمود. در این مرحله، میزان سازگاری اهداف عملیاتی مختلف نیز مورد بررسی قرار می گیرد.
طرح : در حقیقت عبارت است از تدوین سیاست ها یا راهکارهای منسجم برای رسیدن به اهداف عینی که در نقشه ها منعکس می گردد .
‏ نمودار زیر اصطلاحات اساسی در رویکرد برنامه ریزی طرح های شهری به روش استراتژیک یا راهبردی را نشان می دهد :
واژه راهبرد دارای معانی مجازی متعددی است که اغلب با همدیگر خلط می شوند، زیرا واژگان هدف، آرمان، مقصد، دارای معانی مختلفی هستند. متداول ترین واژگان مرتبط با برنامه ریزیراهبردی مفاهیم زیر را دربر می گیرند:
Vision چشم انداز: تصویری از آ ینده، بر اساس آرمان ها، آرزوها و ارزش ها
Mission ماموریت یا رسالت: برآورده ‏نمودن چشم انداز (چشم اندازها)
Goals اهداف: گزاره ‏یا بیانیه اصلی از مقاصد مورد نظر در سطح کلان (دارای جنبه کیفی)
Policies سیاست ها: مسیرهای تعیین شده برای حصول اهداف کلان
Objectives اهداف کمی یا عملیاتی: گزاره بسیار دقیق (عملیاتی) از اهداف اصلی
Strategies راهبردها: شامل موضوعات اصلی عملیات و کنش ها و اعمال بنیادی برای نیل به اهداف عملیاتی
Actions اقدامات: یعنی اقدامات عملیاتی و مشخص برای اجرا و تحقق راهبردها