- هوشیاری
قرآن همواره توصیه به هوشیاری را به مومنان می‌کند که باید آماده و هوشیار باشند برای مثال، در سوره آیه ۷۱ می‌فرماید: با ایها الذین امنوا خذوا حذرکم فانفروا ثبات او انفروا جمعیا؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید آمادگی و هوشیاری خود را حفظ کنید و سلاح جنگی را برگیرید، سپس گروه گروه به صورت دسته‌جات پراکنده یا دسته‌جمعی به سوی دشمن حرکت کنید”.
پیامبر (ص) می‌فرماید: ” متانت، هدایت، نیکوکاری، پارسایی، کامیابی، میانه‌روی در راهپیمایی، میانه‌روی در امور زندگی، راستی، بزرگواری و شناختن دین خدا، این همه در سایه هوشیاری نصیب خردمند می‌شود؛ پس خوشا به حال آنکه بر اساس برنامه درست گام برمی‌دارد” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۳۱).
همچنین می‌فرماید: ” ای علی! سه چیز است که اگر در کسی نباشد کارش سرانجام نگیرد: پرهیزی که او را از مصیبت خدا باز دارد، دانشی که او را از نادانی شخص کم خرد برهاند و عقلی که به وسیله آن با مردم رفتار لطف آمیز و مدارا نماید” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۱۵).
امام علی (ع) خطاب به مالک اشتر می‌فرماید: ” کاملا هوشیار باش که هنگام پیشنهاد صلح به دشمن نزدیک نشوی و بی‌احتیاطی نکن” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۳۱).
همچنین می‌فرماید ” نامه‌های محرمانه و خصوصی خود را که در آن تدبیرها و اسرار حکومتی درج شده، به دست کسی بسپار که شخصی صاحب‌نظر، خیرخواه و باهوش به شمار می‌آید” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۲۹).
امام علی (ع) در خطبه همام یکی از صفات مومن را باهوش بودن او می‌داند: ” در مدارا زیرکانه عمل می‌کند” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۶۷).
از امام حسین (ع) سوال شد که دوراندیشی چیست؟ فرمود ” صبر طولانی و مدارا با کارگزاران و هوشیاری نسبت به تمام ترفندهای مردم” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۳۹۱).
- همدردی
امام علی (ع) در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه خطاب به مالک می‌فرماید:
” پس باید دوست داشتنی‌ترین اندوخته‌ها در نزد تو اندوخته کار نیک باشد که مقصود از آن فراهم آوردن رعیت و رعایت آنهاست” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۰۷).
” پس همت خود را از رسیدگی به نیازهایشان دریغ مدار” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۳۳).
” پس از حقوق آنان (طبقه فرودستان) پاسداری کن و سهمی از غلات املاک خالصه اسلام را در هر شهری به آنان اختصاص ده، آنچه بر عهده تو نهاده‌اند، رعایت حق ایشان است، مبادا توجه به امور دیگر از پرداختن به آنان بازت دارد” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۳۳).
” و با ناتوانان فروتنی در پیش گیر و به آنان نشان بده که در اتین کار به آنها نیازمندی و کارهای کسانی را که به تو دسترسی ندارند و در دیده‌ها خوارند و مورد تحقیر دولتمردانند، خود دلجویانه مورد رسیدگی قرار ده” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۳۳).
” یتمیان را نوازش کن و زمین‌گیرشدگان و سالخوردگان را دلجویی نما” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۳۵).
” بخشی از وقت خود را به کسانی اختصاص ده که به تو نیاز دارند و در آن وقت اختصاصی، خودت فارغ از هر کاری به امور آنان پرداز” (حرانی ۱۳۸۵ ، ۲۳۵).
امام علی (ع) نیز در سخنانی می‌فرماید:
” احسان و کمک به بندگان خدا توشه مناسبی برای آخرت است” (آمدی ۱۳۳۷ ، ج۶، حدیث ۹۹۱۲، ص ۱۶۱).
” کمک به مردم بخش مهمی از ایمان است” (آمدی ۱۳۳۷ ، ج۴، حدیث ۵۲۵۳، ص ۵۲).
- خودکنترلی
خودکنترلی در قرآن بیشتر با واژه تقوی و خودداری از هوای نفس مطرح شده است. برای مثال، در سوره‌های زیر ” تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعانوا علی الاثم و العدوان و اتقوا الله ان الله شدید العقاب؛ در نیکوکاری و پرهیزکاری با یکدیگر همکاری کنید و در گناه و تعدی همکاری نکنید و از خدا پروا کنید که سخت کیفر است” (مائده،۲).
” تزودوا فان خیر زاد التقوی؛ و توشه بگیر که بهترین توشه، تقوی است” (بقره،۱۹۷).
” ادفع بالتی هی احسن السیئه نحن اعلم بما یصنعون؛ ای رسول ما! تو آزار و بدی‌های امت را به آنچه نیکوتر است، دفع کن. ما جزای گفتار آنها را بهتر می‌دانیم” (مومنون،۹۶).
دستاوردهای خویشتن‌داری از منظر پیامبر اکرم (ص) موارد زیر است:
” دستاوردهای خویشتن‌داری (خودکنترلی)، خیراندیشی، فروتنی، پرهیزکاری، توبه، فهم، ادب، نیکی کردن، دوست یابی، خردمندی و خوش برخوردی است. این همه در سایه خویشتن‌داری نصیب خردمند می‌شود. پس خوشا بر آنکه او را مولایش به خویشتن‌داری گرامی داشت” (حرانی ۱۳۸۵، ص ۱۵۰).
امام علی (ع) خطاب به مالک اشتر، هنگامی که او را به فرمانروایی مصر و توابع آن گماشت، فرمود: ” او را امر می‌نمایم به تقوای الهی و مقدم داشتن طاعت خدا بر دیگر کارها” (حرانی ۱۳۸۵، ص ۲۰۷).
” بپرهیز از شتاب در کارهایی که زمان انجام دادن آنها نرسیده” (حرانی ۱۳۸۵، ص ۲۴۳).
” باد دماغت را فرو نشان و هنگام تندخویی و قدرت نمایی برخود مسلط باش و تیزی زبانت را در اختیار خود گیر و از این همه با خویشتن‌داری از خشم و به تاخیر افکندن اقدام خشونت آمیز به دور باش و چون زمینه خشم و خشونت فراهم شد، چشم به آسمان بردار تا خشمت فرو نشیند و عنان اختیار به دستت آید” (حرانی ۱۳۸۵، ص ۲۴۵).
متن فوق تکه ای از این پایان نامه بود
برای دیدن جزئیات بیشتر ، خرید و دانلود آنی فایل متن کامل می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید:
