از سال ۱۸۳۵ م که اولین خبرگزاری در فرانسه تأسیس شد و پس از آن که آلمان و انگلستان نیز صاحب خبرگزاری شوند خبرگزاریهای اروپایی یکه تاز عرصه بینالمللی اطلاعات بودند تا جایی که پوشش خبری جهان را بین خود تقسیم کرده بود. هرچند کارتلهای (سازمانهای متحد) خبری از خبرگزاریهای اروپایی بین دو جنگ جهانی اول و دوم بسیار تضعیف شده بود اما تا حدودی هرکدام اقتدار خود را حفظ میکرد و این امر برای آمریکاییها خوشایند نبود. سیاستگذاران امریکایی پس از جنگ جهانی دوم در دفاع از آزادی اطلاعات از فاتحان جنگ میخواهند که این اصل را در معاهدات صلح بگنجانند در همین راستا در نخستین اجلاسیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۶ در پاریس و در حالی که اکثر کشورهای مؤسس (سازمان ملل) از سیاست کشورهای غربی و در رأس آن ایالت متحده آمریکا حمایت میکردند امریکا از فیلیپین خواست پیشنهاد تشکیل یک کنفرانس بینالمللی درباره آزادی اطلاعات را به مجمع عمومی تسلیم نماید. مجمع عمومی سازمان ملل ضمن تصویب این پیشنهاد قطعنامهای درباره آزادی اطلاعات تصویب کرد که براساس آن آزادی مذکور سنگِ محکِ تمام آزادیهای اساسی فرد شناخته شد.
امپریالیسم فرهنگی : (سلطه فرهنگی)
نظریه امپریالیسم فرهنگی در دهه ۱۹۷۰ م به ویژه در امریکای لاتین اهمیت خاص پیدا کرد. این تئوری در سایه حرکت نظم بینالمللی اطلاعات و ارتباطات بستری فراهم کرد که سازمانهای بینالمللی مانند یونسکو نیز در آن درگیر شده و پس از تحقیقات متعدد با جریان اطلاعات در میان کشورهای جهان سوم مخالفت کردند این نظریه جدید در سطح جهانی به نوسازی مطالعات روابط بینالملل در موضوعات فرهنگ و ارتباطات منجر شد و به موجب آن پژوهشهای فراوانی صورت گرفت تا مبادلات نابرابر تولیدات مختلف فرهنگی را بررسی کند.
مفهوم امپریالیسم فرهنگی، بهترین توصیف از مجموع فرایندهایی است که طی آن یک جامعه به سمت نظام جهانی مدرن سوق پیدا میکند و چگونه با وجود اعمال فشار و قدرت این نظام جذاب به نظر میرسد و گاهی با تطمیع نهادهای اجتماعی و یا حتی تشویق آنها به تطبیق دادن خود با ارزشها و ساختارهای مراکز سلطه به این امر کمک مینماید.
امپریالیسم رسانهای از دیدگاه بوید پارت :
بوید پارت، امپریالیسم وسایل ارتباطی را فرایندی تعریف میکند که به وسیله آن مالکیت، ساختار، توزیع و یا محتوای وسایل ارتباطی در هر کشور چه به صورت جداگانه یا با هم تحت فشار خارجی قابل ملاحظهای از سوی منافع رسانههای کشور یا کشورهای دیگری است بدون آنکه کشور تحت فشار تأثیر متقابلی بر کشور متعارض داشته باشد. بنابراین نابرابری تأثیر وسایل ارتباطی کشورهای تأثیرگذار و تأثیرپذیر عامل تهاجم فرهنگی از سوی کشورهای قدرتمند در کشورهای ضعیف میباشد.

۲-۲۱- کارکردهای جهانی امپریالیسم خبری :

۱ـ وابستگی فرهنگی : در بخش فرهنگ امپریالیسم خبری سیاه را سفید و سفید را سیاه جلوه میدهد. کارکرد امپریالیسم خبری به نحوی است که از عطش اطلاعاتی مخاطبان خود در کشورهایی که از ضعف اطلاعرسانی رنج میبرند سود برده و برای ایشان مشخص میکند که به چه چیزهایی فکر کنند. امپریالیسم خبری معمولاً با بمباران خبری آغاز میشود و در پی آن از خودبیگانگی فرهنگی، تمدن وارداتی و بیهویتی انتشار مییابد. و در این راه از آخرین دستاوردهای تکنولوژی استفاده میشود. از سوی دیگر امپریالیسم خبری با واردآوردن شُکهای خبری سعی میکند تا نبض تصمیمات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در دست بگیرد. در آخرین مرحله بایکوت خبری کشورهای تحت سلطه ابزار دیگری است برای وابستگی فرهنگی.
۲ـ پرداختن به ارزشهای خبری مطابق میل دست اندرکاران خبرگزاریها : امپریالیسم خبری عمدتاً با طرح مسائل نمایشی و کم اهمیت اذهان مخاطبان بینالمللی خود را از پرداختن به حقایق فاجعهآمیز جوامع تحت سلطه باز میدارد. این خبرگزاریها همواره با القاء بیثباتی اوضاع در جهان سوم و ثبات و پیشرفت در کشورهای توسعه یافته اذهان شنوندگان خود را در یأس و ناامیدی فرو میبرد.
۳ـ  تأمین منافع سیاست خارجی و حمایت از پایگاههای آن : رسانههای جمعی در غرب و به ویژه در آمریکا همچون سخنگویان آزاد تصویر میشوند. اما در واقع برجستهترین نقش آنها بسیج حمایت افکار عمومی برای منافع خاص خارجی است که بر دولت و بخش خصوصی حاکم هستند. گرایش مثبت اینگونه خبرگزاریها متوجه حکومتهایی است که تأمینکننده منافع کشورشان  در گوشه و کنار جهان هستند و برعکس در مقابل کشورهایی که به طریقی با سیاست خارجی امریکا و منافع آن در تقابل هستند با واکنشهای منفی، مخرب و غرضدار از سوی وسایل ارتباط جمعی غرب روبرو میشوند.
علل ناکامی کشورهای جنوب (جهان سوم) در مقابله با امپریالیسم خبری (گزارش سال ۱۹۹۰ یونسکو) :
۱ـ امکانات کم تکنولوژیکی در زمینه ارتباطات و کمبود نیروی متخصص
۲ـ برخوردار نبودن از سیاستهای نزدیک در زمینههای سیاسی ـ اقتصادی و اجتماعی و در نتیجه عدم اتخاذ سیاستهای واحد
۳ـ عقبماندگی اقتصادی و زیربنای اقتصاد ضعیف در کشورهای جنوب
۴ـ ۸۰% منابع و ذخایر دنیا در کشورهای جنوب قرار دارند اما سهم آنها از تولید صنعتی جهان تنها ۷% است
۵ـ بیسوادی و وجود ۸۰۰ میلیون نفر بیسواد در این کشورها
۶ـ ضعف در تعداد وسایل ارتباط جمعی
۷ـ تولید موزاییکی ساختار سیاسی جهان سوم و پراکندگی جغرافیایی و افتراق ایدئولوژی میان کشورهای جهان سوم

ایمیل های مزاحم به عنوان یکی از محورهای مهم اجلاس سران

امروزه با پیشرفت فناوری روز به روز بر مشکلات بشر افزوده می شود که یکی از آنها اسپم هاهستند که حقیقتی اجتناب ناپذیر است. پیشرفت ارتباطات سبب آسان شدن کار این مزاحمان شده است. به همین دلایل اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی (ژنو ۲۰۰۳) توجه خود را بر این مسائل، متمرکز کرد. اجلاس سران ملل متحد که به وسیله ی ITU برگزار شد، بیش از ۵۰ تن از سران کشورها و هزاران مسئول و ناظر، نمایندگان و بازرگانان بزرگ را گردهم آورد تا ضمن آنکه آخرین فناوری ها را چنانکه بیان شد به مناطق محروم بیاورند، در عین حال به عوارض و پیامدهای انسانی فناوری ها رسیدگی و از آنها برای شکل دادن دنیایی بهتر استفاده کنند.
این مشکلات (اسپم ها و …) فقط منحصر به اقتصادهای ثروتمند نیست، بلکه مرزهای نامحدود و اینترنت ضرورت همکاری بین المللی را ایجاب می کند. قراردادهای بین المللی درباره پروتکل های امنیتی، استاندارد کردن و احتمالاً هماهنگ سازی قوانین، روشی است که نظام های امروز را امن تر خواهد کرد.
امروزه بیش از نیمی از ایمیل ها در ردیف ایمیل های مزاحم است که با این کار متجاوز از بیست میلیارد دلار از جهت بهره وری و بازدهی و … زیان به بار می آورند. زیرا کاربران به بسیاری از پیام های خود به اشتباه توجه نمی کنند و بسیاری از این اسپم ها باعث گمراهی افراد می گردد.
شاو، از ITU می گوید: مردم در دنیای واقعی مرتکب کارهای خلاف می شوند و در گذشته از همه وسایل از جمله وسایل ارتباطی سوء استفاده شده است. برای مثال سرقت از بانک ها در دنیای غرب وحشی با نصب دستگاه های هشدار دهنده، گاوصندوق، نگهبانان مسلح، وضع قوانین، دادن جایزه و … مهار شده است. مزاحمت ایمیل های تحمیلی نیز با ترکیب تدابیر گوناگون و نه فقط یک راه چاره، برطرف خواهد شد.
اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی، فرصتی برای جامعه جهانی فراهم می سازد تا این تدابیر را ارزیابی کرده و خود را به ایجاد آینده ای امن تر در فضای مجازی، که به آزادی ها احترام بگذارد و در همان حال از حریم خصوصی ما محافظت کند، متعهد سازد. در این بین سران راه کارهای گوناگونی مانند تعیین جایزه که توسط لارنس لسینگ «استاد دانشکده بازرگانی آکسفورد» پیشنهاد شد و یا ایجاد مرکزی برای شفاف کردن خلاف های اینترنتی و … ارائه داده اند.
کنوانسیون سازمان ملل متحد راجع به استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین المللی
یکی از عرصه های مهم و کاربردی ارتباطات، تجارت بین الملل و قراردادهای بین المللی است که با پیشرفت وسایل ارتباطی، دچار تحول میشود.
تجارت الکترونیکی با سرعتی شگفت انگیز در حال گسترش بوده و می توان گفت که امروزه استفاده از وسایل الکترونیکی در جریان مذاکرات پیش از قرارداد، انعقاد قرارداد و حتی اجرای آن، در بسیاری از کشور ها به امری طبیعی و بدیهی تبدیل شده است. صرفه جویی در وقت و کاهش هزینه ها به دلایل گوناگونی چون حذف واسطه ها و…، از فواید تجارت الکترونیکی به شمار می آیند وسبب محبوبیت روز افزون ابزار و شبکه های الکترونیکی مانند اینترنت در میان تجار و مصرف کنندگان شده است. تولید کننده قادر است با استفاده از پایگاه اینترنتی خود به تبلیغ کالاهایش پرداخته و تجار دیگر یا مصرف کنندگان را از خصوصیت آنها آگاه سازد . ارایه دهندگان خدمات نیز از چنین امکانی برخوردار هستند . بنابر این به طور طبیعی تجارت الکترونیکی جایگزین تجارت سنتی شده و این تحول نیازمند وضع قوانین متناسب بین المللی است و قوانین داخلی و متفاوت کشورها پاسخگوی این معاملات که فروشنده در کشوری و خریدار در کشوری دیگر حضور دارد نمیباشد.
به سبب این رفع این دغدغه جهانی، کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال)، کنوانسیونی را تهیه کرد و مجمع عمومی سازمان ملل نیز در ۲۳ نوامبر ۲۰۰۵ آنرا به تصویب رساند. این کنوانسیون که حاصل مطالعات و جلسات متعدد کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحداست، سندی مهم و تعیین کننده در تسهیل و تنظیم تجارت الکترونیکی بین المللی محسوب می شود. کنوانسیون با یک مقدمه آغاز می شود که در آن، اهمیت و آثار مثبت استفاده روز افزون از ارتباطات الکترونیکی در تجارت بین الملل و نیز ضرورت اتخاذ قواعد یکنواخت به منظور رفع موانع و تردید های قانونی نسبت به ارتباطات مذکور و لزوم تحقق اصول بیطرفی رسانه ای (تکنولوژیک) و برابری آثار قانونی مورد تاکید قرار گرفته است.
در واقع این کنوانسیون را باید مهمترین گام سازمان ملل متحد در ارتقای نقش وسایل ارتباطی نوین در تجارت بین المللی دانست. [۴۴]

۲-۲۵- مدل مفهومی

 
شکل(۲-۱)مدل مفهومی جریان تکنولوژی نوین ارتباطات بر روابط بین الملل
چنانکه در شکل(۲-۱) مدل مفهومی آورده شده ارتباط تنگاتنگ و تاثیر گذاری دو وجهی میان روابط بین الملل و ارتباطات ازطریق تکنولوژی نوین مشخص گردیده است.وگویای این مهم می باشد که؛در تعریف روابط بین الملل گفته شده:«زمینه های مطالعاتی شامل تبادل ارزش ها، نگرش ها، افکار و اطلاعات ازطریق افراد، گروه ها، دولت ها و تکنولوژی ها و تأثیرات آنها و نیز مطالعه ساختار سازمان هایی است که مسوولیت ترویج اینگونه پیام ها میان ملت ها و فرهنگ ها هستند»( Hamid Mowlana1996 pp226-7)براساس این تعریف، ابعاد ملی و بین المللی و میان فرهنگی تبادل پیام ها مدنظر قرارگرفته و به کانال ها و سازمان های ارتباطی نیز توجه شده است .
همانگونه که در تعریف فوق و همچنین در شکل(۱)آمده است، ارتباطات در روابط بین الملل، رابطه نزدیکی با یکدیگر داشته و تحول در یکی از آنها تأثیرات مستقیمی در دیگری خواهد گذارد به بیان دیگر ایندو در درون هم رشد می نمایند .چنان که تاریخ دهه اخیر نشان می دهد که تحولات سریع در حوزه ارتباطات بر مطالعات و تحقیقات مربوط به ارتباطات در رابطه بین المللی تأثیرات بسیاری گذارده و افق های جدیدی را در مسایل روابط بین المللی بازکرده است . ازجمله عوامل تأثیرگذار دراین تحولات می توان به موارد زیر اشاره داشت:
۱ – توسعه تکنولوژی های مدرن اطلاعات و ارتباطات و به کارگیری آنها و تأثیری که بر طبیعت، شدت و محتوای اطلاعات و ارتباطات داشته اند . ازجمله آنها می توان به تلویزیون، ماهواره، کامپیوتر، ویدئو، دورنویس، خدمات شبکه های دیجیتال همگر ISDN و چند رسانه ای ها، اشاره داشت . این توسعه وسایل ارتباطی به ویژه در حوزه ارتباط جمعی تأثیرات بسیاری در زمینه های مختلف روابط بین الملل گذارد که در ادامه این نوشتار به این موضوع خواهیم پرداخت .
۲ – ازدیاد روزافزون توجه دولت – ملت ها، مؤسسات، گروه ها و افراد نسبت به اهمیت جریان اطلاعات و عدم تعادل موجود درآن و درنتیجه تأثیری که بر فراگرد تصمیم سازی های کوتاه مدت و بلندمدت ملی وبین المللی آنها و همچنین زندگی شخصی و خصوصی آحاد بشر در نقاط مختلف دنیا داشته است .
۳ – ازدیاد روزافزون بازیگران صحنه بین المللی جریان فراملی و جهانی اطلاعات با انشعاب های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به ویژه در توجهی که به زمینه های تجاری، بازاریابی، آموزش و فرهنگ آن داشته اند .
۴ – علاقه فزاینده موجود در مطالعات مقایسه ای فرهنگی، افکار عمومی و تصویرها به مدد دقت ابزارها و پیشرفت و توسعه وسایل جمع آوری، تنظیم، بازیافت و تخصیص داده ها .
۵ – گفت وگوی مربوط به نظم نوین بین المللی اقتصادی و نظم نوین جهانی اطلاعات و ارتباطات در دهه ۷۰ به ویژه فعالیت های یونسکو درخصوص سیاست های ارتباطات و جریان اطلاعات و تبادل نظرهای صورت پذیرفته درخصوص ارتباط میان ابعاد اقتصادی و ارتباطی منابع جهانی[۴۵] .
همانگونه که مجموعه عوامل فوق نشان می دهد، درواقع، ارتباطات در حوزه روابط بین الملل به عنوان یکی از زمینه های محوری سیاست ها چه به صورت ملی و چه بین المللی مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان یکی از زمینه های کلیدی قدرت در دنیای سیاست، در کنار اقتصاد و نیروی نظامی محسوب می شود . امروزه می توان گفت که زمینه های نزاع در سیاست های بین المللی از سطح جغرافیایی و فیزیکی به سطوح ایدئولوژیک، ارتباطی و فرهنگی تغییر یافته است . در چنین شرایطی، دولت ها و ملت های ضعیف با بهره گیری از منابع اطلاعاتی و تکنولوژی های ارتباطی، خود را برای مقابله با دولت های قویتر آماده می سازند و اینگونه علایق را در کنار علایق اقتصادی و نظامی مورد توجه ویژه قرار داده اند .
با فراهم آمدن فوق العاده اطلاعات در سطوح ملی و فراملی، مسأله اطلاعات و دسترسی برابر به آن، به عنوان ابزاری برای کاستن وابستگی های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به شمار می رود . به این ترتیب، مطالعه جریان بین المللی اطلاعات دیدگاهی دیگر به مطالعه روابط بین المللی است که شامل بررسی انواع فعالیت های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از ابعاد مختلف تکنولوژیکی و تعامل انسانی در روابط بین المللی است . از آن جمله می توان به این موارد اشاره داشت: ماهواره ها و تجهیزات مربوط به آن؛ روزنامه ها، مجلات، کتاب ها، آژانس های خبری؛ رادیو و تلویزیون؛ فیلم و ویدیو؛ بازاریابی، آگهی سازی، افکار عمومی؛ پست، تلفن، تلگراف، تلکس و کانالهای ارتباطی مربوط به آن؛ توریسم، سفر، مهاجرت و سایر برخوردهای دینی و فردی؛ کنفرانسها و سازمان های بین المللی؛ تبادلات آموزشی، هنری و فرهنگی شامل کنفرانسها و ورزش .
وسایل ارتباطی معاصر مرزهای تکنولوژیکی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را بر هم ریخته است . فن آوری های مدرن معاصر سرعت در نظام دیجیتالی وارد شده و با شبکه دیجیتال متحد جهانی انطباق و همگرایی می کنند . صنعتهایی که در یک محیط چند رسانه ای خدمات اقتصادی خود را ارائه می کنند و ماهواره هایی که مرزهای سیاسی را درنوردیده و با پخش مستقیم و نامحدود برنامه ها، فضاهای ملی را با اخبار خارجی، آموزشها، سرگرمیها و برنامه های تبلیغاتی در کنار رسانه های کوچکی همچون ویدیو، ضبط صوت و شبکه های کامپیوتری از جمله اینترنت فضاهای ملی را معرض شبیخون و هجمه های خود قرار می دهند و از نظر فرهنگی الگوهای جدید ارائه شده در ارتباطات نوعی مصرف گرایی و غربزدگی را ترویج می کنند، همگی نشان از حضور مؤثر رسانه ها در عرصه بین المللی دارد .
امروزه از این حضور فرامرزی و جهانشمول رسانه ها، به ارتباطات جهانی[۴۶]  تعبیر می شود در حقیقت اصطلاح جهانی شدن پدیده ای زاییده دهه های اخیر است . گیدنفر «جهانی شدن» را به معنای همگرایی در جهان می داند بگونه ای که حوادث و وقایع محل از رویدادهایی دورتر تأثیر می پذیرد و یا آنها را شکل می دهند .( Annabelle G.P121) تأثیرات ارتباطات جهانی در روابط بین المللی در دو وجه صورت می پذیرد: نخست این که ارتباطات جهانی سبب قدرتمندشدن حاشیه ها و پیرامون ها شده و زمینه حضور آنها را در گفتگوهای جهانی فراهم می آورند . در واقع، ارتباطات جهانی امکان قدرتمندشدن برخی از صداها و گروههای فراموش شده را مهیا ساخته و سبب مورد حمله واقع شدن نظام های فرهنگی و سیاسی و اقتصادی سنتی شده اند . دوم این که ارتباطات جهانی سبب همگرایی نظریه ای می شود و توسط این نوع ارتباطات است که رهبران بین المللی توجه به موضوعاتی همچون استثمار، توسعه و جمعیت، سلاح های هسته ای و محیط زیست، حقوق انسانی، جایگاه زن و از این دست می کنند(Majid Tehranian., 1986.pp.1-8) .

۲-۲۶- پیشینه تحقیق

علی کاوند در تحقیق خود با موضوع تاثیر پست‌مدرنیسم بر ساختار نظام بین‌الملل پس از جنگ سرد ، بیان می دارد با تحلیل ساختار نظام بین‌الملل پس از جنگ سرد با این رویکرد متوجه می‌شویم که قواعد و منابع این ساختار بیش از همه تحت تاثیر خواسته‌ها و منافع‌ ایالات متحده آمریکا است. به واسطه تاکیدات پست‌مدرنیسم برسازی این نوع از ساختار نظام بین‌الملل به چالش کشیده می‌شود و اعتبار قضایای آن زیرسئوال می‌رود، اما با توجه به اینکه منابع فیزیکی قدرت نیز در برسازی ساختار نظام بین‌الملل نقش تکوینی داشته و بیشترین این منابع در اختیار آمریکا قرار دارد، مادامی که این واحد سیاسی برتری خود را در این زمینه حفظ کند، می‌تواند این شکل از ساختار نظام بین‌الملل را تحمیل نماید.
م‍ن‍ص‍ور رح‍م‍ان‍ی‌ نیز در پژوهش خود تحت عنوان ن‍ق‍ش‌ و ت‍اث‍ی‍ر ت‍ل‍وی‍زی‍ون‌ م‍اه‍واره‌ای‌ ب‍ر رواب‍ط ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‌ بیان می کند؛ ن‍ش‍ان‌ دادن‌ ح‍ف‍ظ ف‍ره‍ن‍گ‌ غ‍ن‍ی‌ ای‍ران‍ی‌ و اس‍لام‍ی‌ و ن‍م‍ای‍ش‌ ص‍ح‍ی‍ح‌ آن‌ ب‍رای‌ ج‍ل‍وگ‍ی‍ری‌ از ی‍ک‍س‍ان‌ س‍ازی‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ غ‍رب‍ی‌ م‍ی‌ت‍وان‍د گ‍ام‍ی‌ م‍وث‍ر در ای‍ن‌ راه‌ ب‍اش‍د. ت‍ل‍وی‍زی‍ون‌ م‍اه‍واره‌ای‌ در ج‍ه‍ت‌ ن‍ف‍وذ ت‍اث‍ی‍ر و دن‍ب‍ال‍ه‌روی‌ ک‍ش‍وره‍ای‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ ن‍ی‍اف‍ت‍ه‌ ی‍ا در ح‍ال‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ ب‍ا اه‍داف‌ ک‍ش‍وره‍ای‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ی‍اف‍ت‍ه‌ ت‍ک‍ن‍ول‍وژی‌ اق‍دام‌ م‍ی‌ک‍ن‍ن‍د. ای‍ن‌ دن‍ب‍ال‍ه‌ روی‌ از ابعاد س‍ی‍اس‍ی‌، ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ و اق‍ت‍ص‍ادی‌ در اب‍ع‍اد ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‍ی‌ اس‍ت‌ ن‍ت‍ی‍ج‍ه‌ آنکه پ‍خ‍ش‌ ت‍ل‍وی‍زی‍ون‌ م‍اه‍وره‌ای‌ ه‍م‌ اک‍ن‍ون‌ ن‍ی‍ز در ح‍ال‌ ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ اس‍ت‌ م‍اه‍واره‌ه‍ای‌ ام‍روز ن‍ه‌ از ب‍الا و ب‍ی‍رون‌، ب‍ل‍ک‍ه‌ از پ‍ای‍ی‍ن‌ و درون‌جوامع ت‍وس‍ع‍ه‌ ن‍ی‍اف‍ت‍ه‌ را م‍ورد ت‍ه‍اج‍م‌ ق‍رار داده‌ان‍د، ب‍ای‍د در زم‍ی‍ن‍ه‌ه‍ای‌ م‍خ‍ت‍ل‍ف‌ ح‍ق‍وق‍ی‌، س‍ی‍اس‍ی‌، ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ و اق‍ت‍ص‍ادی‌ ت‍رت‍ی‍ب‍ی‌ ات‍خ‍اذ ک‍رد ک‍ه‌ از ت‍ک‍ن‍ول‍وژی‌ و ام‍ک‍ان‍ات‌ آن‌ گ‍ون‍ه‌ ک‍ه‌ م‍ت‍ن‍اس‍ب‌ ب‍ا ش‍رای‍ط ک‍ش‍وره‍ای‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ ن‍ی‍اف‍ت‍ه‌ اس‍ت‌ اس‍ت‍ف‍اده‌ ن‍م‍ود.
م‍ری‍م‌ ق‍اس‍م‌ زاده‌ در تحقیق خود با نام ب‍ررس‍ی‌ ن‍ق‍ش‌ ت‍ک‍ن‍ول‍وژی‌ اطلاع‍ات‍ی‌ در ای‍ران‌ (م‍طب‍وع‍ات‌ دوم‌ خ‍رداد) و اث‍ر آن‍ه‍ا ب‍ر آم‍اده‌س‍ازی‌ ب‍س‍ت‍ر م‍ن‍اس‍ب‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ اق‍ت‍ص‍ادی‌ و اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ازس‍ال‌ ۱۳۷۶ ت‍اک‍ن‍ون، بیان می کند که اه‍م‍ی‍ت‌ ت‍ک‍ن‍ول‍وژی‍ه‍ای‌ ارتباطی‌ ب‍ح‍دی‌ اس‍ت‌ ک‍ه‌ ای‍ن‌ وس‍ای‍ل‌ پ‍ش‍ت‍وان‍ه‌ و زی‍رب‍ن‍ای‌ ت‍غ‍ی‍ی‍رات‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ در ت‍وس‍ع‍ه‌ م‍ل‍ی‌ ب‍ش‍م‍ار م‍ی‍رون‍د. ای‍ن‌ ت‍ک‍ن‍ول‍وژی‍ه‍ا در ظه‍ور و ت‍ک‍وی‍ن‌ ن‍وآوری‌ م‍وث‍رن‍د. اش‍اع‍ه‌ ن‍وآوری‌ اگ‍ر درس‍ت‌ و م‍ن‍طق‍ی‌ ان‍ج‍ام‌ ش‍ود، اث‍رات‌ م‍ث‍ب‍ت‌ ف‍راوان‍ی‌ را ب‍ه‌دن‍ب‍ال‌ خ‍واه‍د داش‍ت‌ و درت‍م‍ام‍ی‌ زم‍ی‍ن‍ه‌ه‍ای‌ ت‍ک‍ن‍ول‍وژی‌ ت‍اث‍ی‍ر م‍ی‌گ‍ذارد. ب‍ای‍د درای‍ن‌ م‍ی‍ان‌ ب‍ه‌ اه‍م‍ی‍ت‌ اطلاع‍ات‌ و ل‍زوم‌ اس‍ت‍ف‍اده‌ از آن‌ ب‍ی‍ش‍ت‍ر ت‍وج‍ه‌ داش‍ت‌. ب‍رای‌ رس‍ی‍دن‌ ب‍ه‌ ت‍وس‍ع‍ه‌ اق‍ت‍ص‍ادی‌ و اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ م‍طب‍وع‍ات‌ ن‍ق‍ش‌ ب‍س‍زای‍ی‌ دارن‍د.
حاجی زین العابدینی:در مقاله ای با عنوان(جریان فرا مرزی اطلاعات و حاکمیت بر اینترنت)چنین آورده«که؛جریان فر ا مرزی اطلاعات، فرایند جریان یافتن و دسترسی به اطلاعات ، ورای محدودیت های مرزهای سیاسی وجغرافیایی است. جریان فرا-مرزی اطلاعات، هم اطلاعات خارج از مرزهای یک کشور ر ا در آن کشور و هم اطلاعاتموجود و محلی آن کشور را به بیرون از مرزهای ملی آن کشور هدایت میکند.
صنایع مبتنی بر اطلاعات نظیر بانکداری، بیمه، خطوط هواپیمایی، شرکتهای تجاری چند ملیتی و شرکتهای ارائه-کننده خدمات شبکهای و اینترنتی به شدت به دسترسی سریع به دادهها و توزیع آن در سراسر جهان نیازمندند. دولت ها برای تصمیم گیری و مبادله نظامی، دیپلماتیک و فنی ، بر مبادله داده ها از طرق ماهواره و کابل تکیه می آنند .
شرکتهای تولیدی و تجاری که در بیش از یک کشور فعالیت دارند نیز، برای مخابره اطلاعات حیاتی مدیریت ی، خطوط قابل اتکای مبادله دادهها را میان شرکت اصلی و شعبه های آن برقرار می سازند . این نوع ارتباطات بین المللی ، که موسوم به جریان فرامرزی اطلاعات است، با توسعه نظامهای ارتباطی شبکهای، اتصال رایانه های پیچیده یک کشور رابه رایانه های وابسته به سایر کشورها و از آنجا به پایانه های دور در سایر مکانها امکانپذیر می کنند»وبعد نتیجه میگیردکه؛«چه مایل باشیم و چه تمایل نداشته باشیم، جریان فر ا-مرزی اطلاعات وجود دارد و تمامی جوامع رااحاطه کرده است. تجربه نشان داده است که بستن راههای ارتباطی و تنها محلی فکر کردن و محلی عمل نمودن راه به جایی نمیبرد.»[۴۷]
باهنر:در پژوهش خود باعنوان(رسانه ها و روابط بین المللی)؛ضمن اشاره به دیدگاههای نظری در حوزه روابط بین المللی اظهارداشته که؛ «این نظریات را می توان در چهار دیدگاه مطرح کرد که فعالیت های متخصصان، دولتها، دست اندرکاران رسانه ها و آحاد مردم را در زمینه ارتباطات بین الملل طی چهل سال اخیر تبیین کرده اند .
۱ – دیدگاه ایدئالیستی راسانیستی

• دسترسی آسان به اطلاعات. [۵۸]

اجزاء تشکیل‌دهنده ارتباطات بین‌الملل

سیستم ارتباطات بین‌الملل از زیرسیستم‌ها و اجزائی ساخته شده، که باهم متناسب، مرتبط و متعامل هستند. اندام‌های اصلی این سیستم عبارتند از:

1. خبرگزاری‌های بین‌المللی؛ مراد، خبرگزاری‌هایی هستند که اخبار خام را از سراسر جهان جمع‌آوری و بعد از پرورش آن‌ها، مجدداً در سراسر جهان منتشر می‌کنند. امروزه چهار خبرگزاری آسوشیند پرس(آمریکا)، یونایتدپرس(آمریکا)، رویترز(انگلیس) و فرانس پرس(فرانسه) در چنین قلمرویی فعالیت می‌کنند.

اخبار فعلی جهان نیز غالباً از طریق این خبرگزاری‌ها تأمین شده و خبرگزاری‌های هر کشوری از جمله مشترکان این خبرگزاری‌ها به‌شمار می‌روند.

2. رسانه‌های ملی و محلی؛ مراد، رسانه‌هایی هستند که در سطح یک کشور یا بخشی از یک کشور فعالیت می‌کنند، اعم از خبرگزاری‌ها، مطبوعات، رادیو و تلویزیون.

2. رسانه‌های منطقه‌ای؛ مراد، رسانه‌هایی هستند که از نظر منشأ، متعلق به یک کشور خاص، ولی دارای حوزه نفوذ منطقه‌ای هستند. مهمترین رسانه‌های منطقه‌ای کنونی عبارتند از: خبرگزاری آلمان، کیودو(ژاپن) و اسپانیا.

رهیافت‌های ارتباط بین‌المللی
چهار پذیره یا رهیافت اساسی، ویژگی فعالیت‌های دانشمندان، حکومت‌ها، دست‌اندرکاران، رسانه‌ها و یک یک شهروندان را در زمینه ارتباط بین‌المللی در نیم قرن گذشته تشکیل داده است. مولانا به‌عنوان متخصص این عرصه، چهار نگرش مذکور را این‌گونه می‌داند:[۵۹]

1. نگرش و رهیافت آرمانی، انسانی؛ این نگرش ایده‌آلیستی، ارتباطات بین‌المللی را ابزار نزدیک کردن مردم و ملت‌ها و یاری‌گر سازمان‌های بین‌الملل در جهت خدمات‌دهی به جامعه جهانی می‌داند. این ره‌یافت سعی در افزایش تفاهم میان ملت‌ها و مردم، برای رسیدن به صلح جهانی دارد و ارتباط بین‌الملل را عامل ارتقای این تفاهم و دست‌یابی به صلح جهانی می‌داند.

1. نگرش نوآیینی سیاسی؛ این ره‌یافت به ارتباط بین‌المللی به‌چشم آوازه‌گری(پروپاگاندا)، رویارویی ایدئولوژیک،‌ تبلیغ تجاری، آفرینش اسطوره‌ها و تکرار مکررات می‌نگرد و از کاراکتری اقتدارگرا و توتالیتر برخوردار بوده و از ارتباطات، درک یک سویه‌ای دارد. از همین‌رو بر حاکمیت‌های متمرکز و سازمان‌‌دهنده تأکید می‌کند.

1. اطلاعات به‌مثابه‌ی قدرت اقتصادی در حوزه نظام بین‌الملل؛ این رهیافت بر اطلاعات موجود در بافت بین‌الملل، به‌عنوان قدرت اقتصادی می‌نگرد. این نوع نگرش که موجب غرب‌زدگی کشورهای پیرامونی و کمتر توسعه‌یافته شده، ترغیب‌کننده‌ی اتکاء به توسعه بین‌المللی، معاملات بازرگانی، بازاریابی، تجارت، نوسازی و انتقال فن‌آوری است.

1. اطلاعات به‌مثابه قدرت سیاسی؛ رهیافت چهارم به اطلاعات به شکل اخبار و داده‌ها، به‌عنوان کالایی خنثی و خالی از ارزش می‌پردازد. این در حالی است که مضامین فرهنگی کشور انتقال‌دهنده اطلاعات نیز به‌همراه اطلاعات منتقل می‌شوند.

گرایش‌های ذکرشده نشان می‌دهند، که چگونه حکومت‌ها، دانشمندان و مسؤلان رسانه‌ها به تعریف گنجایش‌های رو به فزونی ارتباط بین‌المللی در پنج دهه‌ی گذشته پرداخته‌اند.
اشکال ارتباط بین‌المللی
برخی از مهم‌ترین اشکال ارتباطات بین‌الملل را می‌توان این‌گونه دانست:

1. ارتباط سیاسی بین‌المللی؛ جریان سیاسی اطلاعات، یکی از سنتی‌ترین شکل‌های ارتباط بین‌المللی بوده است. در شکل سنتی، از ارتباطات میان‌فردی بهره می‌جستند؛ اما با ابداع فن‌آوری ارتباطی نوین و پیدایش بازیگران غیر سیاسی، روش سیاستمداری نوین، بیشتر به توده‌ها و عامه مردم گرایش داشت. پژوهش‌گران، این جریان نوین اطلاعات را به‌عنوان سیاستمداری عمومی بازشناسی کرده‌اند؛ که از ویژگی‌های مهم آن، اهمیت دادن به آراء عمومی است. دولت‌ها در سایه‌ی پیشرفت‌های تکنولوژیکی ارتباط قادر شدند، پیام‌های خود را به مخاطبان ملی و بین‌المللی هدایت کنند؛ به‌همین جهت، به برپایی بنگاه‌های اطلاع‌رسانی و آوازه‌گری پرداختند. حکومت‌ها سعی می‌کنند، با بهره‌گیری از رسانه‌ها، هویت برتر ملی خود را در عرصه جهانی نمایش دهند. در واقع می‌توان گفت دولتها از دیپلماسی رسانه‌ها در فرایند سیاست خارجی خود بهره می‌برند.

1. ارتباط اقتصادی بین‌المللی؛ در جهان امروز، فن‌آوری اطلاعات و فرآورده‌های آن و خدمات مبتنی بر اطلاعات، به‌عنوان محوری برای اقتصاد درآمده و ارتباطات دوربرد و بین‌المللی، جزئی حیاتی از هر اقتصاد ملّی به‌شمار می‌رود. اطلاعات، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات امروزه به‌عنوان ثروت و یک منبع ملی بخش مهمی از تجارت فرامرزی را تدارک دیده و صبغه اقتصادی پیدا کرده است؛ چراکه در این نظام، اقتصاد، رو به جهانی‌شدن و بین‌المللی‌شدن است.

1. ارتباط راهبردی بین‌المللی؛ مراد از این‌گونه ارتباط همان بعد راهبردی جریان اطلاعات و ارتباطات در سطح بین‌الملل است.

ارتباطات جهانی در عصر حاضر
جریان ارتباطات و اطلاعات بین‌المللی عصر حاضر، معمولاً به‌طور افقی، میان ساختار نخبگانی در سه سطح متمایز و تا حدودی بین‌المللی رخ می‌دهد: ۱) ارتباط نخبگانی داخلی، اجتماعی‌شدن و مجادله سیاست، ۲) سیاستمداری نخبگانی قدرت‌های بزرگ و همکاری، تنش‌زدایی یا تن دادن با اکراه ۳) نخبگان بین‌المللی و فرامرزی، اجتماعی‌شدن و فعالیت‌ها.
این جریان ارتباطات و اطلاعات درون‌نخبگانیِ تا حدودی جهانی، به حرکت عمودی و فرودی به‌سمت همگان گرایش دارد. البته این سخن بدان معنا نیست که میان نخبگان هیچ رقابتی وجود ندارد؛ بلکه اگر نظام بین‌المللی فعلی را یک کل فرض کنیم، گرایش حفظ نظام محافظه‌کارانه رو به رشد این سطح از فعالیت‌های نخبگان در ارتباط و روابط بین‌الملل، به‌سوی ایجاد خط عمودی پیام‌های بسیار مشابهی گرایش دارد؛ که به‌ظاهر بیشتر در راستای خط عمودی جهانی رشد می‌کند. البته استثنائاتی معین در این‌مورد و در سطح کارکردی خاص وجود دارد؛ اما به‌طور کلی از میانه‌ی دهه ۱۹۶۰، این نکته ویژگی عمده‌ی روابط بین‌الملل بوده است.[۶۰]
در عصر کنونی، نظام ارتباطات و اطلاعات بین‌المللی در اختیار قدرت‌های بزرگ قرار دارد و این قدرت‌ها با در اختیار داشتن خبرگزاری‌های بین‌المللی جهان و شبکه‌های تلویزیونی بین‌المللی نظیر بی‌بی‌سی (BBC)، سی‌ان‌ان (CNN) و ماهواره‌های ارتباطی جهان، قدرت تجزیه و تحلیل مسائل جهانی را در سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. در این میان، کشورهای جهان سوم و در حال توسعه، که از نظر خبری وابسته به سیستم‌های خبری سه کشور غربی(آمریکا، فرانسه و انگلیس) می‌باشند، به‌خاطر فقر آموزش، ضعف تجهیزات و کمبود بودجه، اطلاعات و نیروی انسانی کارآمد، اطلاعات پرورده‌ی اولیه خیرگزاری‌های بین‌المللی را بدون تغییرات اساسی در اختیار پیام‌گیرندگان نهایی قرار می‌دهند و بدین‌وسیله سیاست‌های نظام‌یافته و هدفمند سه قدرت مهم غربی، در بستری از تکثر، به‌صورت یک جریان آزاد ارتباطی، تمام مردم جهان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. بنابراین در عصر حاضر، برای ارتباطات و اطلاعات می‌توان یک نمودار عمودی در نظر گرفت، که کشورهای بزرگ غربی در رأس آن قرار گرفته و نوعی امپریالیسم خبری را به‌وجود آورده‌اند.
رابطه ارتباطات بین‌الملل و روابط بین‌المللی
ارتباطات بین‌الملل که ناظر به فعالیت رسانه‌های بین‌المللی است، به‌عنوان یک وسیله، مورد استفاده بازیگران حوزه‌ی روابط بین‌الملل، که عرصه امور سیاسی است، قرار می‌گیرد و بازیگران دولتی و غیردولتی این عرصه، با بهره‌گیری از رسانه‌های بین‌المللی، سعی در پیشبرد اهداف و منابع خود دارند.
تحوّلات سریع در حوزه ارتباطات، بر مطالعات و تحقیقات مربوط به ارتباطات، اثرات بسیاری در روابط بین‌المللی گذارده و افق‌های جدیدی را در مسائل آن گشوده است. از جمله عوامل اثرگذار در این تحولات، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ازدیاد روزافزون بازیگران صحنه بین‌المللی جریان فراملی در جهان اطلاعات، با انشعابات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، به‌ویژه در توجهی که به زمینه‌های تجاری، بازاریابی، آموزش و فرهنگ آن داشته‌اند.

• علاقه‌ی فزاینده‌ای که در مطالعات مقایسه‌ای؛ از قبیل افکار عمومی و تصویرها، به‌مدد دقت ابزارها، پیشرفت و توسعه وسایل جمع‌آوری، تنظیم، بازیافت و تخصیص داده‌ها، وجود دارد.[۶۱]

فصل سوم

روش شناسی تحقیق

۳-۱- روش تحقیق

تحقیق پیمایشی یا زمینه یابی جمعیتهای کوچک و بزرگ را انتخاب و با مطالعه نمونه های منتخب از آن جامعه ها برای کشف میزان نسبی شیوع، توزیع و روابط متقابل متغیرهای روانشناختی و جامعه شناختی مورد برسی قرار می دهد.(کرلینجر،فرد،آن،۱۳۷۶ :۶۵)
در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و می خواهد بداند پدیده، متغیر،شی، یا مطلب چگونه است به عبارت دیگر این تحقیق وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگی ها و صفات آن را مطالعه ودر صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می کند.(حافظ نیا،۱۳۸۲ : ۵۹)
با عنایت به موضوع پژوهش و اهداف مورد نظر روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه ،توصیفی – پیمایشی از شاخه تحقیقات میدانی می باشد.

۳-۲- متغیرهای تحقیق

۱-متغیر مستقل، متغیری است که روی متغیر وابسته به صورت مثبت یا منفی تأثیر می گذارد.(Sekaran,1992:70). این متغیرها نقش علت را بر عهده دارند و بر متغیرهای دیگر تاثیر می گذارند، منشا بروز پدیده ها می شوند و محقق معمولاً در جستجوی روابط بین دو عامل با متغیر است و تشخیص تاثیر متعیر مستقل و میزان آن از اهداف عمده تحقیق محسوب می شود.( حافظ نیا،۱۳۸۱،ص۴۴). در این پژوهش تکنولوژی نوین ارتباطات به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است .
۲-متغیر وابسته، متغیری است که هدف محقق تشریح یا پیش بینی تغییر پذیری در آن است، به عبارت دیگر، آن یک متغیر اصلی است که به صورت یک مسأله حیاتی برای تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد. با تجزیه و تحلیل متغیر وابسته و شناسایی عوامل مؤثر بر آن می‌توان پاسخها یا راه حل هایی را برای مسأله شناخت. محقق به تعیین مقدار و اندازه گیری این تغییر و متغیرهای دیگری که روی این متغیر تاثیر می گذارند علاقه مند است .
. (Sekaran,1992:69)
در این پژوهش روابط بین الملل از دیدگاه صاحب نظران به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است .

۳-۳- ابزار تحقیق

این تحقیق در ۲ فاز انجام می گیرد. فاز اول استفاده از روش جمع آوری اطلاعات اسنادی کتابخانه ای است با بهره گیری منابع موجود نظیر کتب، نشریات، مقالات فارسی، انگلیسی و شبکه های اینترنت و … می باشد. سپس به تدوین و صورت بندی چهارچوب نظری و مدل تحقیق پرداخته خواهد شد.
فاز دوم پس از بررسی مطالعات نظری، مفاهیم و فرضیات تحقیق با استفاده ازمصحاحبه و پرسشنامه بهره گرفته می شود. پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است.پرسشنامه مجموعه ای از سؤال ها (گویه ها) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آنها پاسخ لازم را ارائه می دهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می دهد. سؤال های پرسشنامه را نوعی محرک- پاسخ می توان محسوب کرد. از طریق سؤال های پرسشنامه می توان دانش، علایق، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد، به تجریبات قبلی وی پی برده و به آنچه در حال حاضر انجام می دهد آگاهی یافت.
بنابراین ضمن انجام مصاحبه های عمقی با کاارشناسان در دو حیطه تکنولوژی ارتباطات و مدیریت روابط بین الملل؛پرسشنامه محقق ساخته «شاخص های ارزیابی عملکرد واحد های فناوری ارتباطات و روابط بین الملل»با ۲۰ گویه،برای ۵۵ نفر از مدیران، کارشناسان، متخصصان، اساتید و محققانی که با موضوع تاثیرات رسانه های نوین بر روابط بین الملل و نیز رویکردهای پست مدرنیسم در روابط بین الملل آشنا بودند،در نظر گرفته شد.

۳-۴- جامعه آماری، حجم نمونه وروش نمونه‏گیری

جامعه آماری عبارت است،مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند، معمولاً در هر پژوهش مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت(صفت ها) وتغییر واحدهای آن به مطالعه بپردازد(سرمدوهمکاران۱۳۷۸: ۱۷۸).جامعه مجموعه اعضای حقیقی یا فرضی است که نتایج پژوهش به آن انتقال داده می شوود.(دلاور،۱۳۸۴ : ۸۹).
جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش را متخصصان روابط بین الملل و متخصصان رسانه ها تشکیل می دهند که با استفاده از فرمول کوکران نمونه‏گیری صورت خواهد گرفت.که نمونه ها از بین کارشناسان دو سازمان روابط بین الملل وسازمان ارتباطات ومدیریت تکنولوژی به صورت تصادفی بدون رعایت جنسیت به تعداد(۵۵)نفر تعیین گردیدند.که پس از توضیع پرسشنامه ها وتکمیل ان از سوی نمونه ها (۵۰)مورد بدون نقص مورد بررسی و بهره برداری آماری قرار گرفت.

۳-۵- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها:

تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت.در سطح آمار توصیفی با استفاده از شاخص های آماری نظیر فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS استخراج می گردد و یافته های تحقیق در قالب جداول آماری و نمودار ارائه می گردد.

فصل چهارم

تحلیل یافته ها

۴-۱- مقدمه

در روابط بین المللی معاصر، وسایل ارتباط جمعی نقش بسیار برجسته ای ایفا می کنند. کمک مطبوعات و سایر وسایل ارتباطی، به ا یجاد و توسعه تفاهم ملل، تأمین و تحکیم آرامش و صلح جهانی و پیشرفت و ترقی تمدن انسانی، از ویژگی های دنیای کنونی است .یکی از علل مهم بحران های سیاسی بین المللی، نبود یا کمبود مراوده و ارتباط بین مردم جهان است . در جهان امروز، با وجود تمام پیشرفت های بزرگ علمی انسان ها، نه تنها تماس های مستقیم بین همه ملل به وجود نیامده اند، بلکه مناسبات غیرمستقیم ازطریق وسایل ارتباطی و خبری نیز تعمیم نیافته اند.
مهم ترین موانعی که اکنون درمورد رفع بحران های جهانی وجود دارند، عدم شناخت و بی اطلاعی متقابل مردم دنیا از افکار و اخلاق و رفتار یکدیگر است.
علت اصلی عدم تفاهم بین المللی آن است که هنوز ملل دنیا نمی توانند درباره زندگی جمعی یکدیگر، اطلاعات لازم را کسب کنند و اگر هم اطلاعاتی به دست می آورند، بسیار محدود و مخدوش اند و به همین سبب، اغلب نسبت به هم احساس بی اعتمادی، دوری و حتی دشمنی می نمایند عدم تفاهم ناشی از فقدان اطلاعات، نه تنها در صحنه روابط بین المللی وجود دارد، بلکه در بسیاری از کشورها، مخصوصاً در ممالک توسعه نیافته، در زندگی داخلی مردم نیز مشهود است . اگر در میان یک ملت واحد، اختلافات و مناقشات مختلف به چشم می خورند، علت اساسی آن ها، آن است که افراد آن ملت از سرنوشت یکدیگر آگاهی ندارند یا اگر اطلاعی از هم دریافت می کنند، غیرکافی، ناقص و تحریف شده اند.
برای توسعه روابط انسانی و ایجاد تفاهم در جوامع داخلی و جامعه بین المللی، تلاش های فراوانی تاکنون صورت گرفته اند. ولی این تلاش ها، به سبب آنکه اکثریت مردم جهان، به اخبار و اطلاعات دسترسی کامل نیافته اند، نتایج رضایت بخش نداشته اند.( معتمدنژاد ،۱۳۸۹ ، ص۲۳)
اکنون، عملاً عده بسیار زیادی از مردم جهان یا به کلی از اخبار محروم اند یا اطلاعات مکتسبه آنان ناقص اند و یا آنکه اصولاً اطلاعاتی که دریا فت می کنند، با واقعیت ها انطباق ندارند . درصورتی که حق افراد به کسب اخبار و اطلاعات واقعی، یک حق مسلم فردی و اجتماعی است و پیشرفت تمدن انسانی، بدون توسعه آن ، امکان پذیر نیست.
در عصر حاضر، توسعه وسایل خبری جهان نامتوازن و نامتجانس است و از این جهت، عدم تعادل شدیدی درنواحی مختلف دنیا وجود دارد. مهم ترین موانعی که برسر راه توسعه وسایل ارتباطی و خبری درسرتاسر جهان قرار دارند، فقر و عقب ماندگی اقتصادی و اجتماعی ، بی سوادی، فشارهای سیاسی و اختلافات مسلکی هستند. در « یونسکو » طبق تحقیقاتی که پس از جنگ جهانی دوم از طرف مورد وسایل ارتباط جمعی دنیا صورت گرفتند، معلوم شد که بیش از دو میلیارد نفر یعنی درحدود نصف جمعیت آن زمان جهان، به علت فقر اقتصادی و جهل و بی سوادی، از کسب اخبار و اطلاعات محروم اند و با آنکه دراکثر کشور های جهان برنامه های وسیعی برای توسعه اقتصادی و مبارزه با بی سوادی به اجرا گذاشته شده اند، هنوز حداقل های ضروری توسعه یافتگی وسایل ارتباطی، برای تمام مردم تأمین نگردیده اند.
درمورد مطبوعات و « یونسکو » ، باید در نظر داشت که درسال ۱۹۶۰ سایر وسایل خبری، برای هر هزارنفر جمعیت، شاخص هایی شامل ۱۰۰ نسخه روزنامه یوم یه، ۵۰ گیرنده رادیو، ۲۰ صندلی سینما و ۲۰ گیرنده تلویزیون را حداقل های توسعه یافتگی وسایل ارتباط جمعی در نظر گرفت و به ممالک عضو سازمان ملل متحد پیشنهاد کرد برای تأمین این حداقل ها مساعی خود را ب ه کار اندازند . ولی امروز پس از حدود پنج دهه، هنوز هم درمورد تمام وسایل ارتباطی مذکور، به تحقق نپیوسته « یونسکو » توصیه است و اکثریت جمعیت جهان همچنان براثر عقب ماندگی اقتصادی و بی سوادی، امکان بهره برداری از مطبوعات را به دست نیاورده اند.