• مشروعیت اندک دولت

• سیطره یک حزب یا طیف خاصی از نخبگان بر فرآیندهای سیاسی و اقتصادی (ربیعی، ۱۳۸۳، ۴۱)

اکثر منابع علل عمده شکل گیری فساد را چهار مورد می‌دانند که عبارتند از:
۱-علل اداری و سازمانی:
چیزی که در نظام اداری کنونی واقعیت دارد این است که واحدهای اداری معمولا با تعداد زیادی از قوانین و مقررات غیرواقعی و یا غیرضروری مواجه هستند و ابهامات موجود در رویه های اداری و استانداردهای جاری کار، امکان هرگونه تصمیم و اقدام خودسرانه ای را به کارگزاران آنها می‌دهد( کیا، ۱۳۸۹٫ ۴۳)
اصلانیان عوامل اداری زیر را علت فساد اداری می داند:

• قوی نبودن فرهنگ سازمانی و عدم دلبستگی کارکنان و مدیران به سازمان و اهداف آن

• مسائل و مشکلات اقتصادی کارکنان و بی توجهی به وضع زندگی کارکنان و نیز بیم از افزایش تورم و عدم اطمینان به آینده شغلی

• عدم ثبات مدیریتی و ابهام در سیاست ها

• توزیع نامناسب درآمدها بین گروهها در سازمان و بین کارکنان بخش‌های دولتی و غیر دولتی

• اعطای اختیارات بیش از حد و قدرت زیاد و سوءاستفاده از آن

• نقصان و پیچیدگی قوانین و مقررات و عدم تطابق با واقعیتهای ملموس

• عدم توجه به شایسته سالاری و واگذاری فعالیت‌های حساس به افراد غیرمتعهد و بی‌تجربه

• نبود انگیزه ناشی از عدم وجود نظام تشویق و تنبیه مناسب (اصلانیان،۱۳۸۹، ۲۰)

۲- عوامل محیطی و فرهنگی:
شاید مهمترین ریشه فساد مسائل فرهنگی و عقیدتی باشد. فرهنگ عمومی جامعه، ارزش ها و هنجارهای حاکم بر افراد و اجتماع و عقاید و باورهای مردم، نقش محوری در این زمینه دارد. (فرهادی نژاد ۱۳۷۹، ۲۸۸). فساد در بستر فرهنگ های مختلف تعاریف و شکل های متفاوتی از نظر ارزش و ضد ارزش تلقی شدن به خود می گیرد. (تقوی، ۱۳۸۶، ۳۰)
به عنوان نمونه فساد اداری در غرب به وجود نارسائی در عملکرد و بازده دولت گفته می شود ولی در برخی از کشورهای در حال توسعه به سادگی ممکن است این نارسایی با ارزش های مثبت فرهنگی و یا وفاداری قبیله ای و خانوادگی توجیه شود. (محمدزاده، ۱۳۸۴،۲۷)
اصلانیان سه علت فرهنگی و اجتماعی ذیل را برای بروز فساد ادرای مطرح می کند:

• فقدان وجدان کاری، انضباط اجتماعی و عدم توجه به ارزشهای جامعه

• ناآگاهی یا آگاهی کم افراد از حدود وظایف و فعالیت های دستگاههای گوناگون

• نظام تامین اجتماعی ناکارآمد به ویژه برای حمایت از کارکنان دولت(اصلانیان، ۱۳۸۹، ۲۰)

فرهادی نژاد معتقد ست که به طور کلی مادی گرایی، فرد گرایی، مصرف زدگی، کاهش قبح تخلفات در سازمان و جامعه و مهمتر از همه ضعف ایمان و وجدان کاری از مهمترین ریشه های فرهنگی و اجتماعی فساد اداری هستند. (فرهادی نژاد، ۱۳۷۹، ۲۸۸)
۳- عوامل سیاسی:
ساختار سیاسی اجتماعی، میزان قدرت و مسئولیت سیاستمداران را مشخص می کند. متغیرهای سیاسی که می توانند بر میزان فساد اداری تاثیر بگذارند عبارتند از: نحوه تقسیم قدرت، میزان آزادی های سیاسی به ویژه نقد قدرت، میزان ثبات سیاسی (تقوی، ۱۳۸۶، ۳۰)
عدم استقلال کامل قوه قضائیه، نفوذ قوه مجریه بر آن و بر دستگاههای نظارت و بازرسی، فشار گروههای ذی نفوذ در داخل و خارج سازمان، فساد مدیران عالی رتبه، جوسازی و غوغاسالاری، توصیه برای درامان ماندن مدیران مختلف از مجازات ها و تساهل و تسامح نسبت به موارد مشاهده شده از عوامل سیاسی تسهیل کننده جریان فساد تلقی می شوند. (فرهادی نژاد، ۱۳۷۹، ۲۸۸)
۴- عوامل اقتصادی:
عدم ثبات اقتصادی، تورم لجام گسیخته، رکود، کاهش درآمدها و قدرت خرید مردم، عدم عدالت اقتصادی و اجتماعی ، توزیع نامناسب امکانات و تسهیلات در جامعه، زمینه های مناسب را برای تجلی فساداداری فراهم می کنند. (فرهادی نژاد، ۱۳۷۹، ۲۸۸)
علاوه بر موارد بالا، عمده ترین عوامل متداول در پیدایش و گسترش فساد اداری به شرح ذیل است:

سوالات ۱ تا ۸ و ۳۴-۳۸ و ۳۰ اندازه گیری میزان رسمیت در بانک ملی را پوشش می دهند. اگر تحلیل آماری رسمیت بالا در بانک ملی را نتیجه دهد یعنی رویه های رسمی زیادو شیوه های انجام کار به طور دقیق مشخص اند.
اگر شغلی از میزان رسمیت بالایی برخوردار باشد، متصدی آن، برای انجام دادن فعالیتهای مربوط به آن شغل و اینکه چه موقعی انجام شود و چگونه باید انجام گردد از حداقل آزادی عمل برخوردار است. درچنین حالتی از کارکنان انتظار می رود همیشه نهاده های یکسانی را باروش معینی به کار برند که به نتایج از پیش تعییـــن شده ای منجر گردد. ، از این رو وقتی رسمیت بالاست، شرح شغلهای مشخص، قوانین و مقررات زیاد و دستورالعملهای روشندرخصوص فرایند کاردرسازمان وجود دارند. وقتی رسمیت کم است رفتار کارکنان به طـــــور نسبی می تواند برنامه ریزی نشده باشد. در چنین موقعیتی، افراد در مشاغل خــــــود در به کارگیری نقطه نظرات خود از آزادی عمل بیشتری برخوردارند.

• پیچیدگی

سوالات ۹ تا ۱۰: میزان پیچیدگی موجود در بانک ملی را اندازه گیری می کنند.
پیچیدگی به میزان تفکیکی اشاره می کند که در سازمانوجود دارد، و به سه دسته تقسیم می شود؛ تفکیک افقی که میزان یا حد تفکیک بینواحدهای سازمانی براســـاس موقعیت اعضای سازمان را نشان می دهد، تفکیک عمودی که بهعمق یا ارتفاع سلسله مراتب سازمانی نظر دارد ،تفکیک براساس مناطق جغرافیایی کهبه میزان پراکندگی واحدها و امکانات و نیروهای انسانی از لحاظ جغرافیایی اشاره‌ دارد
وقتی حرفه های متعدد درسازمانی وجود دارند که به دانش تخصصی و مهارت علمی نیاز دارند، سازمان از پیچیدگی بیشتری برخوردار است، زیرا موقعیتهای شغلی متفاوت‌ افراد، ارتباطات را کندکرده و مدیریت را درخصوص هماهنگی بین فعالیتهای آنها، بامشکل مواجه می‌کند.

• تمرکز

سوالات ۱۱ تا ۱۴ تمرکز یا عدم تمرکز سازمانی در بانک ملی را اندازه می گیرد.
تمرکز به سطوحی از سلسله مراتب اختیارات اطلاق می شود که می تواند تصمیماتی را بگیرند. درسازمانهای متمرکز، مدیران ارشد و آنــــــان که در رأس سازمان هستند حق تصمیم گیریدارند.در سازمانهای غیرمتمرکز همین تصمیمات در سطوح پایین تر گرفته می شود اگر فردی در رده پایین سازمان نیز تصمیمات متعددی بگیرد، ولی این تصمیمات براساس سیاستهای سازمانی مشخص و برنامه ریزی شده باشد، سازمان مزبور تاحد زیادی متمرکز است.

• تکنولوژی

سوالات ۱۵ تا ۱۸، می توان میزان بکار گیری بانک ملی از تکنولوژی روز را اندازه گیری کرده و ارتباط آن با فساد اداری در سازمان را بررسی نمود.
با مرور ادبیات موضوع در رابطه با اثر فنآوری اطلاعات بر کاهش فساد اداری، اندازه گیری این شاخص در بانک ملی مفید به نظر می رسد.

• محیط

سوالات ۱۹ تا ۲۰ با این شاخص به این موضوع که آیا محیط بانک ملی ایران محیط مطمئنی است یا خیر پی برده و در مورد نوع ساختاری که بهتر است داشته باشد پیشنهاداتی خواهیم داد.
محیط سازمان از نیروها و نهادهایی تشکیل می‌شود که خارج از سازمان قرار دارند و به‌صورت بالقوه بر عملکرد سازمان اثر می‌گذارند. محیط می‌تواند بر ساختار اثرات شدید بگذارد.
رابینز معتقد است نامطمئن بودن محیط موجب پیدایش ساختارهای گوناگون شده است. هرقدر محیط پویاتر و نامطمئن‌تر باشد سازمان باید انعطاف‌پذیری بیشتر داشته باشد و درچنین حالتی ساختار ارگانیک موجب افزایش اثربخشی سازمان خواهد شد. برعکس اگر محیط ثابت و پایدار باشد ساختار مکانیکی برای سازمان مناسب‌تر است.

• آموزش و فرهنگ

سوالات ۲۱ تا ۲۴ و ۳۹ با مرور ادبیات موضوع و نقش اساسی فرهنگ سازمانی در جهت کاهش فساد اداری اندازه گیری این شاخص بسیار ضروری می باشد
مفهوم رسمیت در سازمان ها در راستای فرهنگ مطرح می گردد.می‌توان گفت که فرهنگ و رسمیت دو متغیر مختلف بوده که یک هدف مشترک دارند. وقتی فرهنگ سازمانی قوی است، مدیریت نیاز کمتری به تدوین قوانین و مقررات رسمی به منظور جهت‌دهی به رفتار کارکنان پیدا می‌کند. وقتی که کارکنان، فرهنگ‌ سازمان را پذیرفتند، قوانین و مقررات در وجود آن‌ها نهادینه می‌شوند. نتایج ارائه شده در تحقیق با عنوان نقش فرهنگ سازمانی درپیشگیری از بروزفساد اداری که توسط هاجر آصف انجام شده و در ادبیات موضوع نیز آمده، نشان می دهد که تقویت کار گروهی در سازمان ها و جلوگیری از فردگرایی ،گسترش برنامه های آموزشی درمورد فساد اداری، الگو قرار دادن گروه ها یا افراد با وجدان کاری بالا و نماد سازی، و برپایی اصول اخلاقی مناسب و نظام شایسته سالاری به جای خویشاوند سالاری می تواند به کاهش فساد اداری در سازمان کمک قابل توجهی بکند.

• منابع انسانی (خدمات رفاهی)

پرسشهای ۲۵-۳۳ بجز ۳۰ امکانات رفاهی پرسنل بانک ملی ایران را ارزیابی میکند.