• کاهش کیفیت خدمات

در سال 1999 هزینه خدمات درمانی و غیبت از محل کار کانادا بالغ بر 9 میلیارد دلار بوده است . این میزان حدود 13,4 درصد سود عملیاتی سالانه تمام شرکتهای اقتصادی کانادا را تشکیل می دهد . در مقابل، مطالعه ای که توسط یک شرکت مشاوره. آمریکایی انجام شده نشان می دهد افزایش 5% در رضایتمندی کارکنان، باعث 1,3 % افزایش مشتریان شده است تمرکز بر سلامتی سازمان به معنی تمرکز بر موفقیت آینده آنست و اهمیتی در حد میزان فروش یا سایر نتایج کوتاه مدت سازمان دارد . امروزه توانایی سازمان در بکارگیری حداکثر توان مغزی کارکنان خود و کمک به آنان در تبدیل ایده های خوب به محصولات و خدمات مشتری پسند، عامل رقابتی در برتری سازمانی است.
5-4-2-2 روش ارزیابی سلامت سازمانی
روش معمول در ارزیابی سلامت سازمانی، استفاده از پرسشنامه های ممیزی است . این پرسشنامه ها اطلاعاتی در مورد سه زمینه عمومی سازمان فراهم می سازند:
(Individual Health) 1. سلامت فردی
(Leadership Behavior) 2. رفتار رهبری سازمان
(Organizational Climate) 3. محیط سازمانی
تحقیقات انجام گرفته در ایران و خارج از کشور :
داخل کشور :
در خصوص خودمدیریتی و ارتباط آن با سلامت سازمانی پیگیریهای محقق برای یافتن اجرای تحقیقی کاربردی با ارائه مدل به جایی نرسید . این عنوان علاوه بر اینترنت و پایگاههای علمی ثبت اطلاعات پایان نامه ها در هیچ جای دیگر ثبت نشده است . به عبارت دیگر به نظر می رسد تا کنون در خصوص این موضوع مطلبی ارائه نگردیده است .
در مباحث مربوط به خودمدیریتی مواردی به عنوان تحقیق در رشته های مختلف فقه و حقوق ، علوم حدیث و … ارائه گردیده است که این مطالب نیز بیشتر جنبه نظری داشته و عملاً کاربردی و عملیاتی نمی باشند . تنها مطلبی که در این خصوص ارائه گردیده است که کمک شایانی به این تحقیق نموده است مطالبی است که استاد ارجمند دکتر محمود رضایی زاده تحت عنوان خودمدیریتی امام خمینی (ره) تدوین نموده است و در مجموع مورد استفاده در این تحقیق نیز قرار گرفته است . البته این تحقیق به بررسی شاخصهای خودمدیریتی و تطبیق آن در حضرت امام (ره) و ارائه الگو پرداخته است .
همچنین در خصوص مدیریت بسیجی فقط یک پایان نامه کار شده است که آقای عبادی در دانشگاه امام صادق آنرا تهیه و دفاع نموده است که فقط چهارچوب مفهومی این الگو در این پایان نامه تدوین شده و از ارائه هر گونه الگوی کاربردی خودداری نمئده است . به هر تقدیر این پایان نامه کمک بزرگی جهت تدوین الگو به محقق نمود .
در مبحث سلامت سازمانی نیز تحقیقاتی در پایان نامه های مختلف بر اساس الگوی هوی و فیلدمن در عمدتاٌ واحدهای آموزشی با استناد به مطالب دکتر علاقه بند در فصلنامه تربیتی اجرا شده است که این الگو علاوه بر تکراری و قدیمی بودن بیشتر در سازمانهای آموزش محور کاربردی شده است و محقق در خصوص سلامت سازمانی هیچ تحقیقی را مرتبط با سنجش سلامت سازمانی در داخل کشور نیافته است .
خارج از کشور :
تحقیقات انجام شده در زمینه ی مدیریت بر خود در متون لاتین به طور عمده از سال 1980 آغاز شده است. این پژوهش ها بیشتر جنبه ی تئوریک و نظری دارد و به صورت کاربردی و عملیاتی به اجرا در نیامده است؛یعنی استراتژی ها و راهکارهای ارائه شده در زمینه ی مدیریت بر خود دارای منشأ تئوریک می باشد. اما در پژوهش حاضر در زمینه ی استخراج و تدوین شاخص های تکمیلی مدیریت بر خود ، جنبه ی عملیاتی و کاربردی این شاخص ها مورد توجه قرار گرفته و این شاخص ها دارای منشأ رفتاری و کاربردی می باشند.
در خارج از کشور نیز مدل عملیاتی برای خودمدیریتی یافت نگردید در خصوص سلامت سازمانی نیز الگوی کار شده در این تحقیق بر مبنای مدل دکتر فیشر و بنیاد تحت اداره ایشان می باشد که در این زمینه نیز مطلب خاصی در خصوص تحقیق علمی و با توجه به نزدیک بودن واژه ها عمدتاٌ جستجو در پایگاههای علمی به سمت و سوی سازمانهای بهداشتی سوق پیدا می نمود . الگوی اخذ شده از بنیاد فیشر یک الگوی کاملاٌ علمی و کاربردی است که در حال حاضر به منظور سنجش میزان سلامت سازمانی در ادارات مختلف مورد استفاده دارد .
نتیجه : بررسی رابطه خودمدیریتی با سلامت سازمانی یک موضوع کاملاٌ جدید بر مبنای مدلهای عملیاتی جدید است و به نظر می رسد در هیچ از موضوعات به صورت مجزا و در مجموع هر دو موضوع تا کنون تحقیقی ارائه نگریده است .
فصل سوم:
روش اجرای تحقیق
مقدمه:
هدف تمام علوم ،شناخت و درک دنياي پيرامون ماست.به منظور آگاهاي از مشکلات دنياي اجتماعي،روشهاي علمي،تغييرات قابل ملاحظه اي پيدا کرده اند.اين حرکتها سبب شده که براي بررسي رشته هاي مختلف انساني ،از روش علمي استفاده شود.(ايران نژاد پاريزي،1378،ص9)از جمله ويژگيهاي مطالعه علمي که هدفش حقيقت يابي است،استفاده ا ز يک روش تحقيق مناسب مي باشد و انتخاب روش تحقيق مناسب به هدفها،ماهيت و موضوع مورد تحقيق و امکانات اجرائي بستگي دارد و هدف از تحقيق دسترسي دقيق و اسان به پاسخ پرسشهاي تحقيق است.
روش تحقيق:
تحقيق را مي توان تلاشي منظم و سازمان يافته براي بررسي مسئله خاص كه به يك راه حل نياز دارد توصيف كرد و شامل گام هايي است كه طراحي و پيگيري مي شوند تا پاسخهايي براي مساله مورد علاقه ما بدست آيد. (سکاران،1380،ص 6)
روش تحقيق مجموعه اي از قواعد، ابزار و راه هاي معتبر(قابل اطمينان) و نظام يافته براي بررسي واقعيتها، كشف مجهولات و
دستيابي به راه حل مشكلات است. (خاكي،1378،ص 201)
1-تحقيق کاربردي:
هدف از تحقيق کاربردي به دست اوردن درک يا دانش لازم براي تعيين ابزاري است که به وسيله آن نيازي مشخص و شناخته شده بر طرف گردد.در اين نوع تحقيقات هدف کشف دانش تازه اي است که کاربرد مشخصي را درباره فراورده يا فرايندي در واقعيت را دنبال مي كند.(خاکي،1379: 94)
ويژگيهاي تحقيقات کاربردي:
-ازمودن کارائي نظريه هاي علمي در يک حوزه خاص
-تعيين روابط تجربي در يک محدوده خاص
-افزودن به دانش کاربردي در يک زمينه خاص
-پيشبرد تحقيق و روش شناسي در يک زمينه خاص
-ارائه دانش کاربردي تائيد شده در يک زمينه خاص(بازگان ،ديگران،1380،ص 81)
2-تحقيق توصيفي :
شامل جمع اوري اطلاعات براي ازمون فرضيه پاسخ به سوالات مربوط به وضعيت فعلي موضوع مطالعه مي شود.برخي تحقيقات توصيفي را شامل انواعي از تحقيقات مي دانند،از جمله:
1-تحقيق پيمايشي1
2-تحقيق همبستگي
3-تحقيق کاري(علمي،اقدام پژوهشي)
4-بررسي موردي(مورد کاوي)
5-تحقيق پس رويدادي(علي-مقايسه اي)(خاکي،1379: 104)
بطور کلی باید گفت این تحقیق از نظرهدف، کاربردی و از جهت روش گردآوری داده ها، توصیفی و بطور مشخص ترکیبی از نوع پیمایشی- همبستگی است.

00.

551.

774.

رابطه معنادار

در این مجموعه معرف نیز معرف مدیریت بیماری بر اساس پیرسون و تجدید قوای جسمی بر اساس اسپیرمن به عنوان معرف اول مطرح می گردد .
پیشنهادها :
تحقیقات انجام شده در زمینه ی مدیریت بر خود در متون لاتین به طور عمده از سال 1980 آغاز شده است. این پژوهش ها بیشتر جنبه ی تئوریک و نظری دارد و به صورت کاربردی و عملیاتی به اجرا در نیامده است؛یعنی استراتژی ها و راهکارهای ارائه شده در زمینه ی مدیریت بر خود دارای منشأ تئوریک می باشد. اما در پژوهش حاضر در زمینه ی استخراج و تدوین شاخص های تکمیلی مدیریت بر خود ، جنبه ی عملیاتی و کاربردی این شاخص ها مورد توجه قرار گرفته و این شاخص ها دارای منشأ رفتاری و کاربردی می باشند. پیشنهادهای زیر توصیه هایی است که از یافته های تحقیق به دست آمده و جهت اصلاح یا ایجاد فعالیتها ، روشها یا فرآیند اجرایی یا برای تکمیل و توسعه تحقیقات بعدی ارائه می شود .
الف) پیشنهادهای کاربردی :
با توجه به اینکه نتایج تحقیق نشان می دهند که بین خودمدیریتی مدیران و سلامت سازمانی اداره تحت مدیریت ایشان رابطه معنادار وجود دارد ، ضروری به نظر می رسد مدیرا ن امر به این مسئله توجه جدی داشته باشند که اگر می خواهند سازمانی سالم و مدیریتی موفق بر دیگران داشته باشند باید اول خود را مدیریت نمایند . . لذا راهکارهای زیر پیشنهاد می گردد .

1. به مسئولین توصیه می شود معرفهای روحی روانی را به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مدیریت مدنظر داشته باشند .

1. توجه جدی مدیران به اعتماد سازمانی یکی از نیازمندیهای هر سازمان می باشد که یکی از راههای ایجاد اعتماد مطلوب خودمدیریتی مدیر خواهد بود .

1. ایجاد جو با نشاط و شادی آفرین توسط مدیر با رعایت شاخصهای فیزیکی و جسمی یکی از عوامل مؤثر در پویایی سازمان خواهد بود .

1. مدیران در زمینه توسعه و تقویت بیشتر شاخصهایی نظیر نیت و عمل خالص ، درک فوق حسی ، عبادت و آرامش درونی ، ساده زیستی در خود اقدام نمایند .

1. با توجه به اینکه مدیران حوزه اقتصادی حائز کمترین میانگین امتیاز خودمدیریتی هستند ، پیشنهاد می شود به طور جدی در این زمینه بررسی و تحقیق صورت پذیرد .

1. با توجه به اینکه مدیران حوزه رهنگی حائز کمترین امتیاز خودمدیریتی در بعد فیزیکی و جسمی هستند در این خصوص تدابیر لازم اتخاذ گردد .

ب) پیشنهاد پژوهشی :
* ورود سایر پژوهشگران به عرصه های تدوین شاخص های شاخصهای ذهنی شناختی ، عاطفی احساسی و حسی عصبی در خودمدیریتی
* بررسی رابطه بین شاخصهای ذهنی شناختی خودمدیریتی و سلامت سازمانی
*بررسی رابطه بین شاخصهای عالطفی احساسی خودمدیریتی و سلامت سازمانی
*بررسی رابطه بین شاخصهای حسی عصبی خودمدیریتی و سلامت سازمانی
*بررسی رابطه بین خودمدیریتی بر اعتماد سازمانی به عنوان یکی از شاخصهای سلامت سازمانی
محدودیتهای تحقیق :
الف) محدودیتهای پژوهش:

1. موضوع این پژوهش موضوعی بدیع و جدید در عرصه پژو.هشی در ایران اسلامی بوده است و تا کنون الگوی جامع و کاربردی برای آن ارائه نگردیده است و تنها به یکسری توصیه های اخلاقی و تئوریک اکتفا شده است . از ابعاد مختلف خودمدیریتی تنها دو بعد در این پژوهش تحلیل شده است که ممکن است ورود ابعاد دیگر خودمدیریتی بر نتیجه کار تأثیرگذار باشد .

1. موضوع پژوهش دارای نقاط اشتراک فراوان با جنبه های خصوصی و شخصی افراد می باشد و کسب اطلاعات در این زمینه با محدودیتهایی مواجه می باشد .

1. با توجه به نوع سؤالات و شاخصها مدیران تمایل بیشتری به ارائه پاسخ ایده آل به جای واقعیات داشتند .

1. ضعف فرهنگ پژوهش در کارکنان که با بی میلی یا نگاهی غیر از نگاه پژوهشی ممکن است بر نتایج تأثیر داشته باشد .

میآورند. در شروع اعمال بار، استخوان یک پاسخ خطی از خود نشان میدهد که این تغییر شکل یا در طول استخوان است یا در شکل زاویهای آن و مقدار آن بیشتر از تقریباً 3% نیست که این میزان تغییر شکل در ناحیه الاستیک منحنی تنش – کرنش اتفاق میافتد زیرا هنگامی که بار خارجی برداشته شود استخوان به طول و شکل اولیهاش برمیگردد. سختی یا ضریب الاستیک بهوسیلۀ شیب منحنی تنش- کرنش در ناحیه الاستیک تعریف میشود. با ادامۀ اعمال بار بافت استخوان دچار ترکهای ریزی شده که به این ناحیه از منحنی تنش – کرنش ناحیۀ پلاستیک میگویند زیرا هنگامی که بار خارجی برداشته شود استخوان به طول و شکل اولیهاش برنمیگردد. ناحیه بعد از نقطۀ تسلیم ناحیه پلاستیک است. برای مواد سخت مانند استخوان ناحیه پلاستیک تقریباً کوچک است، اما برای برای مواد دیگر این ناحیه میتواند بزرگتر باشد. اگر اعمال نیرو در این ناحیه ادامه پیدا کند سرانجام ساختار استخوان در نقطۀ شکست میشکند. سطح زیر منحنی تنش – کرنش میزان انرژی که یک استخوان جذب میکند تا بشکند را نشان میدهد(11).
از سوی دیگر محققان نشان دادند که افزایش سن با کاهش تدریجی حساسیت استخوان به سیگنالهای شیمیایی و فیزیکی همراه است(12). در تحقیقات آزمایشگاهی و پژوهشهایی که روی حیوانات زنده صورت گرفت نشان داده شد که تحریک مکانیکی میتواند مانع از تشکیل استئوکلاست شود. تحقیقات زیادی در زمینه نقش فعالیت ورزشی به عنوان یک محرک مکانیکی اعمال کننده بار انجام شده است(13). تحقیقات زیادی در زمینه پاسخ استئوژنیک به فعالیتهای مختلف نظیر دویدن، شنا، پرش و تمرین مقاومتی انجام شده است(12, 14-16). نتایج این تحقیقات حاکی از آن بود که فعالیت ورزشی باعث ایجاد اثر استئوژنیک میگردد و این امر وابسته به نوع فعالیت و بار اعمال شده به استخوان میباشد. کولن[1] و همکاران (2001) نشان دادند که هرچه میزان کشش وارد شده به استخوان بیشتر باشد اثر بیشتری در تحریک برای تشکیل استخوان خواهد داشت(17). در عین حال تحقیقات کمی در زمینه نقش فعالیت ورزشی بر پارامترهای بیومکانیکی استخوان انجام شده است.
بنابراین با توجه به اهمیت پارامترهای بیومکانیکی (سختی، حداکثر مقاومت، انرژی شکست و درصد تغییر شکل) در بررسی وضعیت استخوان و همچنین اهمیت انجام فعالیت ورزشی در پیشگیری و درمان غیر دارویی برای پوکی استخوان در سنین پیری و از آنجایی که سالمندان اغلب به انجام ورزش هایی مانند پیاده روی و دویدن با ریتم یکنواخت می پردازند و دردسترس نبودن اطلاعات کافی در زمینه نقش فعالیت استقامتی بر پارامترهای بیومکانیکی استخوان، تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سوال بود که آیا یک دوره تمرین استقامتی هشت هفتهای بر سختی، حداکثر مقاومت، انرژی شکست و درصد تغییر شکل استخوان ران موشهای نر سالمند تأثیرگذار است؟
1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق
انسان در طی زمان و گذر از فراز و نشیب زندگی، دگرگونیهای جسمی و روانی متعددی را تجربه مینماید. این دگرگونیها و یا به عبارتی تغییرات فیزیوپاتولوژیک، تعادل درونی فرد[2] را بر هم زده، موجب بروز بیماری میگردند. گاهی بیماری بدون علامت واضح و مشخصی پیش میرود و با بروز عوارض (مانند بیماری استئوپروز در سالمندان) آشکار میگردد. همیشه این سؤال در ذهنها مطرح است که چرا گروهی از افراد، در زندگی، حتی در دوران پیری از یک سلامت نسبی برخوردار هستند و گروهی دچار معلولیت و بیماری بوده و نیازمند به خدمات بهداشتی – درمانی هستند. برای یافتن پاسخ این سؤال باید تحقیقات وسیعی در زمینههای مختلف ( فرد، محیط و عامل بیماری) انجام شود. چرا که واضح است عوامل متعددی بر سلامت و بیماری مؤثرند. این مسأله بیانگر همین امر است که سالمندان به لحاظ جسمی، روانی و حتی نوع جنسیت با یکدیگر متفاوت هستند. اگر به آمار بیماریهای مزمن در چند دهۀ اخیر نظری داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که بیماریهای مزمن بر خلاف بیماریهای حاد و عفونی رو به افزایش هستند، به خصوص در نزد سالمندان، به طوری که اغلب سالمندان (80%) به یک بیماری مزمن ( مانند بیماریهای قلبی – عروقی، ریوی، سرطان، آرتریت روماتوید و استئوپروز) مبتلا میباشند و به یک سری مراقبتها و خدمات بهداشتی – درمانی خاص نیاز دارند.
با توجه به میزان بروز و شیوع بیماریهای مزمن در نزد سالمندان و عوارض ناشی از آنها، ابعاد مشکلات جسمی، روانی و بهداشتی سالمندان بسیار زیاد و وسیع میباشد. بهطوری که بالاترین رقم مراجعان و استفاده کنندگان از خدمات بهداشتی – درمانی را گروه سالمندان تشکیل میدهند. از طرفی، آمار جمعیتی بیانگر این واقعیت است که جمعیت سالمندان جهان به سرعت رو به افزایش میباشد. در سال 1991 سازمان جهانی بهداشت (WHO)[3] اعلام داشت که بیماریهای سرطان، سکتۀ قلبی، سکتۀ مغزی و استئوپروز چهار دشمن اصلی جامعه بشری هستند و همچنین آمار بیماریهای مزمن نشان داده است که استئوپروز یک بیماری بسیار شایع در نزد سالمندان، بخصوص زنان میباشد و در اغلب موارد هم با شکستگی استخوان همراه است. شکستگیهای مکرر استخوانی در نزد سالمندان نه تنها موجب بیحرکتی، معلولیت و احیاناً مرگ میشود، بلکه مشکلات اقتصادی و مسائل عدیده دیگری را هم برای سالمندان، خانوادهها و همچنین مراقبان به همراه میآورد. بهطور کلی میتوان گفت که بیماری استئوپروز، زندگی هزاران سالمند را تحت ثأثیر خود قرار داده است.
استخوان یک دستگاه پویا میباشد که فرآیند مادامالعمر شکلگیری[4]را طی مینما
ید و سلولهای استخوانی بهطور مداوم تجدید ساختارمیدهند. سلولهای بافت استخوانی (استئوبلاستها و استئوکلاستها) مانند همۀ سلولهای زنده در فعالیت خود، تحت تأثیر سن و تعدادی از محرکهای فیزیولوژیکی دیگر ( از جمله استرس، وزن و هیپوکلسیمی و غیره) قرار میگیرند.
در سنین 18 سالگی میزان تشکیل استخوان جدید بهوسیله استئوبلاستها به بالاترین مقدار خود[5]میرسد و تا سنین 35 تا 40 سالگی این روند ادامه دارد، اما از سنین 40 سالگی به بعد تدریجاً تراکم استخوان شروع به کم شدن (تحلیل) مینماید. بهطوری که در هر ده سال، حدود 3% کاهش تراکم استخوانی رخ میدهد. اما گاهی این روند کاهش تراکم استخوانی در نزد عدهای، خیلی زودتر و جدیتر از حد طبیعی خود اتفاق میافتد. روند تحلیل تراکم استخوانها موجب سبک و پوک شدن استخوانها میشود و در این حالت است که استخوان شکننده میشود و با کوچکترین ضربهای میشکند. شکستگیهای خودبه خودی استخوانی در سالمندان مکرر دیده میشود و عمدتاً در نواحی مهرههای پشتی، مچ دست، ترقوه و سر استخوان ران رخ میدهد. حدود 3/1 شکستگیهای استخوانی (به دلیل پوکی استخوان) مربوط به شکستگی سر استخوان ران میباشد.
با توجه به افزایش سالمندان و با توجه به اینکه دستآوردهای علمی اخیر بیانگر این امر واقعی و مهم است که استئوپروز نتیجهای از یک فرآیند پیری است که هم قابل پیشگیری و هم غیر قابل درمان است، تحقیق حاضر سعی دارد میزان تأثیر هشت هفته تمرین استقامتی را بر سختی، حداکثر مقاومت، انرژی شکست و درصد تغییر شکل استخوان ران بررسی کند.
1-4. فرضیههای تحقیق
1-4-1. فرضیه کلی
هشت هفته تمرین استقامتی بر سختی، حداکثر مقاومت، انرژی شکست و درصد تغییر شکل استخوان ران موشهای نر سالمند تأثیرگذار است.
1-4-2. فرضیههای اختصاصی

1. هشت هفته تمرین استقامتی بر سختی استخوان ران موشهای نر سالمند تأثیرگذار است.

1. هشت هفته تمرین استقامتی برحداکثر مقاومت استخوان ران موشهای نر سالمند تأثیرگذار است.

1. هشت هفته تمرین استقامتی برانرژی شکست استخوان ران موشهای نر سالمند تأثیرگذار است.

1. هشت هفته تمرین استقامتی بر درصد تغییر شکل ران موشهای نر سالمند تأثیرگذار است.

1-5. اهداف تحقیق
1-5-1. هدف کلی
تأثیر هشت هفته تمرین استقامتی بر سختی، انرژی شکست، حداکثر مقاومت و درصد تغییر شکل استخوان ران موشهای نر سالمند
1-5-2. اهداف اختصاصی

1. تأثیر هشت هفته تمرین استقامتی بر سختی استخوان ران موشهای نر سالمند

1. تأثیر هشت هفته تمرین استقامتی برحداکثر مقاومت استخوان ران موشهای نر سالمند

1. تأثیر هشت هفته تمرین استقامتی بر انرژی شکست استخوان ران موشهای نر سالمند

1. تأثیر هشت هفته تمرین استقامتی بر درصد تغییر شکل ران موشهای نر سالمند

در برنامه ريزي شهري گذشته تصور مي شد كه پس از پياده نمودن همه اهداف در برنامه ها و طرحها، كليه سازمانهاي ذيربط موظفند نسبت به انجام آنها همت گمارند. اين نظر به سه عامل توجه نمي كرد:
عامل اول : تناقض با روش تدوين بودجه نه در قوانين كشوري و نه در شكل تدوين بودجه، لزوم پيروي از مصوبات طرحهاي شهري براي ارگانهاي ذيربط در نظر گرفته شده است. در شكل رايج، بودجه ها به شكل بخشي تدوين مي شوند و برنامه هاي مربوط به طرحهاي جامع را (كه براي سطوح تهيه شده اند) فقط در نقاطي قطع مي نمايند. بنابراين بديهي است كه نخواهند توانست به آنها جامه عمل بپوشانند.
عامل دوم : نيازهاي مالي طرح
دومين عاملي كه در طرح ريزي شهري مشكل زاست، عدم نگرش به نيازهاي مالي طرح است.
عامل سوم : بازتابهاي اقتصادي طرح
تعيين محدوده اراضي قابل ساخت شهري و تخصيص اين اراضي به كاربريهاي مختلف تجاري – انتفاعي، تراكم ساختماني بيش از حداقل و دسترسي به معابر، اضافه ارزشي براي اراضي ايجاد مي نمايد كه به آن در اقتصاد بهره مالكانه يا رانت (Rent) مي گويند. بدين ترتيب مالكين برخي از اراضي شهري، صاحب منفعتي مي شوند كه ناشي از موقعيت زمين شان در ارتباط با طرح هاي عمراني شهري است و نه كار خودشان و در واقع سودي بادآورده به دست مي آورند.

•  

  •  

    1. اثرات كاهش ارزش اراضي واقع در كاربريهاي خدماتي

     

     

   

   

عكس مطلب فوق هم صادق است. بدين ترتيب كه برخي از اراضي به خدمات و يا معابر اختصاص مي يابند و به علت عدم تطابق طرحهاي شهرسازي با برنامه ها و بودجه هاي بخشي، سازمان مربوطه سالها قادر به تملك آنها نخواهد بود و مالك زمين دچار زيان خواهد شد. به علاوه بعد از اين كه زمان مربوطه نسبت به تملك زمين مربوطه اقدام مي نمايد با احتساب قيمتهاي رسمي روبرو مي گردد كه نخواهد توانست زيان حاصله را جبران نمايد. بنابراين نوعي بي عدالتي بارز اقتصادي در بخش طرحهاي شهري نهفته است كه گروهي از شهروندان را منتفع و گروهي را از هستي ساقط مي نمايد. البته اين امر با مقاومت زمين داران روبرو شده و موجب احداثهاي خلاف مقررات، اقدامات فشار براي تغيير عملكرد (به خصوص از طريق كميسيون ماده 5 )، اعمال نفوذ، اعمال قدرت و حتي گاهي فسادهاي مالي مي شود.
عوامل ياد شده در جهت تقابل با زيانهاي ناشي از قرار گرفتن اراضي در طرحهاي شهري (غيرانتفاعي) گاهي منجر به مصوبات قانوني خاصي مي شود كه مي تواند اساس طرحها را به هم ريزد. از جمله آنها مي توان به قانون «تعيين وضعيت ملك واقع در طرحهاي دولتي وشهرداريها – مصوب 29 آبان 1367» اشاره نمود كه مي گويد:
«كليه ارگانها پس از اعلام رسمي وجود طرح، حداكثر ظرف 18 ماه لازم است نسبت به انجام معامله قطعي پرداخت بهاء يا عوارض اقدام نمايند. در غير اين صورت مالكين املاك از كليه حقوق مالكانه مانند احداث، تجديد يا افزايش بنا، تعمير، فروش، اجاره و غيره برخوردارند و در صورتي كه زمانبندي طرح كمتر از ده سال باشد، مالك هنگام اخذ پروانه تعهد مي نمايد هر گاه زمان اجراي طرح قبل از ده سال شروع شود حق مطالبه هزينه احداث و تجديد بنا را ندارد (كه عملا، پس از صدور مجوز و احداث بناي جديد، اجراي اين بند غير ممكن است).علاوه بر اين با تثبيت كاربري، دست سازمانهاي مختلف براي تأمين اراضي مورد نياز از اراضي ديگري كه داراي شرايط سهل تري براي تملك بوده است و مزاياي مشابه اراضي در نظر گرفته شده را نيز دارا هستند، بسته خواهد بود.

•  

  •  

    1. اثرات عدم توجه به مباحث اقتصادي در گسترش شهر

     

     

   

   

محدوده هاي شهري از مواردي است كه به شدت از عدم توجه به مباحث اقتصادي لطمه ديده است.
تقريبا در تمامي شهرها محدوده هاي نهايي با محدوده طرح منطبق نيست. به طور متوسط 3 تا 20 درصد ساخت و ساز در خارج محدوده اتفاق افتاده و 5 تا 40 درصد اراضي در داخل محدوده ساخته نشده باقي مانده است.بررسي ها نشان مي دهد كه اين مغايرت ها ضمنا در هيچ يك از شهرها به علت اشتباه مطالعات و برنامه ها در انتخاب محدوده هاي شهري نبوده و در اغلب طرحها انتخاب جهات توسعه منطقي انجام شده است و علت اصلي اين مغايرت ها ناشي از تنش هاي اقتصادي است كه از نفس تعيين محدوده شهري نشأت مي گيرد. بدين ترتيب كه با تغيين محدوده، تمامي اراضي كه داخل اين حد مي شوند، داراي اضافه ارزش مي گردند و اين اضافه ارزش باعث مي شود كه گروهي از شهروندان توان اين كه اين گونه اراضي را از دست بدهند و اجبارا به مناطق حاشيه اي شهر رانده شده و ساخت و سازهاي خارج از محدوده را شكل دهند. در صورتي كه اگر چنين اضافه ارزشي براي اراضي داخل محدوده ايجاد نمي شد، ساخت و سازها در همين مناطق شكل مي گرفت. يعني اگر محدوده ساخت و سازهاي غيرمجاز، داخل محدوده قرار گرفته و اراضي داخل محدوده خارج آن واقع مي شد، عكس اين عمل اتفاق مي افتاد.
در انگلستان براي حل اين معضل بر اساس قوانين برنامه ريزي و توسعه (1) قيمت اراضي از زمان انجام طرح ثابت نگه داشته مي شود، بدين ترتيب كه خسارت اراضي اي ک دچار كاهش قيمت شده، پرداخت و اضافه ارزش ديگر اراضي دريافت مي شود.
ضرورت و اهمیت تحقیق

برنامه ريزي صلب و خشك طرحهاي شهري در ارتباط با ساختارهاي كالبدي شهر نيز فاقد انعطاف است و در نتيجه در بسياري موارد در اثر مقاومت اين ساختارها (مشکلات اجتماعی) طرح ناچار به پذيرش شكست خواهد بود. ذيلا چند نمونه از اين گونه رفتارهاي ناهنجار در ارتباط با ساختارهاي كالبدي آورده ميشود.

•  

  •  

    1. عدم توجه به خواست ها و نقش مردم در شكل گيري شهر

     

     

   

   

با شروع عصر صنعت و هجوم گروه كثيري از روستاييان به شهرها و در نتيجه رشد فوق العاده جمعيت، نظام شهري رايج در هم شكست و اغتشاش و بي نظمي بر شهر حاكم شد. منشور آتن در اين مورد مي گويد:
فرارسيدن عصر ماشين، باعث دگرگوني تفصيلي در رفتار انساني، در طريقه پخش و توزيع آنها در سرزمين ها و همچون در اقدام هاي آنها شده است.گرايش لجام گسيخته به متمركز شدن در شهرها از سرعت ماشين كمك مي گيرد. اين تكامل تهاجمي هيچ گاه سابقه نداشته و در نتيجه هرج و مرج به شهرها راه يافته است .
با اين تفكر شهرسازي معاصر كه معتقد بود نظم موجود در شهرهاي پيش از صنعت به علت هرج و مرج ناشي از توسعه لجام گسيخته عصر صنعت درهم ريخته است، براي بازيافتن نظم شهري از دست رفته دست به عمل زد و برنامه ريزي شهري را تدوين نبود كه قصد داشت تمام و كمال شهر را نظام بخشد و در اختيار گيرد.كوشش براي برنامه ريزي كامل كه عمده ترين ويژگي شهرسازي معاصر است به دو قسمت عمده با شكست مواجه شده است.
اولين عامل، بي توجهي به اين مطالب است كه اصولا برنامه ريزي كامل شهري ممكن نيست
دومين عامل كه شهرسازي مدرن را با شكست مواجه ساخت، عدم توجه به اساسي ترين اصل در شكل گيري شهرهاي (مناسب زيست) دوران ماقبل صنعت است.در اين شهرها نظم حاصل، ناشي از برنامه ريزي مدون قبلي نيست، بلكه حاصل شكل متكاملي از دخالت شهروندان در شكل گيري شهر است كه در محدوده مجموعه اي از سنن و رسوم – كه به مثابه راهبردهاي اساسي و استخوانبندي شهري است – عمل مي نمايد.
اصولي مانند احترام به حقوق ديگران، رعايت امكان پذيري توسعه گذرها، رعايت عرض هاي مناسب هر بخش از معابر، توجه به لزوم حركت آب و احيانا فاضلاب و …

•  

  •  

    1. تراكم ساختماني ثابت

     

     

   

   

در طرحهاي شهري در پي يك سلسله برآورد – با تعيين تراكم جمعيتي و سطح هر بخش شهري در نهايت تراكم ساختماني خاصي براي هر يك از بخشها تعيين مي شود و اين تراكم فارغ از ويژگي تفكيكي هاي مختلف براي تمامي آنها لازم الاجرا اعلام مي شود. بررسي تراكم ساختماني در شهرهاي ارزشمند قديمي نشان مي دهد كه تراكم ساختماني هر زمين با توجه به عوامل ديگري شكل مي گرفته است كه ذيلا به برخي از آنها اشاره مي شود:
يك – تراكم ساختماني از شكل زمين تبعيت مي كرده است.
دو – تراكم ساختماني كاملا در ارتباط با مباحث اقتصادي قرار داشته قيمت زمين و احداث بنا در آن نقش اساسي داشته است.
سه – تراكم ساختمان از مسايل اقليمي تأثير مي پذيرفته است.
چهار – ويژگيهاي متفاوت شهروندان در بخشهاي مختلف شهر و در زمانهاي مختلف بر تراكم ساختماني مؤثر بوده است.