فرضیات تحقیق:

1. بین همدلی مدیران و رضایت شغلی کارکنان رابطه وجود دارد.
2. بین تساوی در بین کارکنان و رضایت شغلی آنان رابطه وجود دارد.
3. بین مثبت گرایی مدیران و رضایت شغلی کارکنان رابطه وجود دارد.
4. جنسیت کارکنان رابطه بین مهارتهای ارتباطی مدیران و رضایت شغلی کارکنان را تعدیل می کند.

۱-۷ تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش:

۱-۷-۱ متغیر وابسته

رضایت شغلی

رضایت شغلی، نوعی احساس رضایت و رضایت خاطر فرد از شغل خود در سازمان است که با کار مناسب با استعدادها، میزان موفقیت در شغل، تامین نیازهای منطقی، شکوفایی استعدادها، پیشرفت شغلی،تجربه های موفق و جو سازمانی ارتباط دارد. ( خدایاری فرد و همکاران ،۱۳۸۸)

رضایت شغلی یعنی، دوست داشتن وظایف مورد لزوم یک شغل. شرایطی که در آن کار انجام می گیرد و پاداشی برای انجام آن دریافت می شود.( اسدی شیرین، ۱۳۸۷؛ص ۸۹)

تعریف رضایت شغلی را میتوان به تلاش کلاسیک که در سال ۱۹۳۵ توسط رابرت هاپاک تعریف شد، نسبت داد. وی درباره پیچیدگی رضایت شغلی هشدار داد و آن را به عنوان ترکیبی از موارد روا نشناختی، فیزیولوژیک و محیطی که باعث می شود شخص اظهار نماید که ” من از شغل خود رضایت دارم تعریف کرده است “در حالی که لِوین معتقد است که رضایت شغلی به میزان علاقه افراد نسبت به شغلشان اشاره دارد. ( سید عامری و همکاران، ۱۳۸۸ )

در این پژوهش نمره ای که افراد از پرسشنامه رضایت شغلی می گیرند، میزان رضایت شغلی آنها را نشان می دهد.

۱-۷-۲ متغیر مستقل:

مهارتهای ارتباطی مدیران

ارتباطات طیف وسیعی از مباحث را در برمی گیرد. هرگونه تعریفی از این مبحث، به همان گستره ارتباطات  می تواند خیلی عادی و دم دستی و یا خیلی پیچیده و غامض باشد. ما می توانیم جنبه های متمایز ارتباطات را براساس این گونه تعاریف متفاوت تشریح و توصیف کنیم اما یک تعریف واحد و یکسان یافت نمی شود. انسان، چه در درون خانواده و چه در اجتماع، درگیر شبکه ی پیچیده ای از ارتباطات مختلف است که بخش عمده ای از ذهن، فکر و انرژی او را مصروف خود می دارد. (یوسف زاده،زارعی،۱۳۸۹)

مهارت در ایجاد رابطه مناسب با دیگران بر توانایی ها و اعتماد به نفس ما می افزاید، استعداد و دست آوردهایمان را نمایان می کند و احترام و قدردانی  دیگران را جلب می نماید. (هاشمی مطلق،مظفری،۸۹)

با این توصیف وقتی وارد سازمان ها می شویم این کیفیت ارتباطات و بهره وری آن نقشی بی بدیل می یابد.  بحث ارتباط سازمانی مسأله ای نیست که بتوانیم به راحتی از کنار آن بگذریم. چون اثری مستقیم در
کامیابی ها و ناکامی های ما خواهد داشت. (یوسف زاده، زارعی،۱۳۸۹)

۱-۷-۲ -۱ مثبت گرایی

در سالهای اخیر، توجه روان‌شناسان به مقوله روان‌شناسی مثبت گرا جلب شده؛ به گونه ای که این جنبش به حوزه مدیریت و رفتار سازمانی هم راه یافته است. امروزه پس از سرمایه انسانی و اجتماعی، سرمایه روان‌شناختی را می توان به عنوان مبنای مزیت رقابتی در سازمان ها در نظر گرفت. رفتار سازمانی مثبت گرا چنین تعریف می شود: “ مطالعه و کاربرد توانمندی‌های مثبت روان‌شناختی و نقاط قوت منابع انسانی که قابل توسعه و اندازه گیری باشند و بتوان برای بهبود عملکرد کارکنان، آنها را به صورت اثر بخش مدیریت کرد. (سیمار،۲۰۰۹ )

نتایج پژوهشهای انجام شده در زمینه رفتار سازمانی مثبت‌گرا حاکی از آن است که ظرفیت‌های روانشناختی، از قبیل: امیدواری، تاب آوری، خوش بینی و خود- کارآمدی، در کنار هم، عاملی را با عنوان: سرمایه روان‌شناختی تشکیل می دهند. به عبارت دیگر، برخی متغیرهای روان‌شناختی، از قبیل: امیدواری،
تاب آوری، خوش بینی و خود- کارآمدی، در مجموع یک منبع یا عامل نهفته جدیدی را تشکیل می دهند که درهر یک از این متغیرها، نمایان است. (همان منبع)

یک ارتباط میان فردی مؤثر، زمانی رخ می دهد که از مثبت گرایی نسبی بهره مند باشد. فردی که احساس ناخوشایندی نسبت به خود دارد بی تردید این احساس نا خوشایند را به نحوی به دیگران منتقل می کند و در آنان نیز این احساس ناخوشایند و منفی را شکل می دهد. ارتباط میان فردی زمانی به درستی شکل
می گیرد و به بالندگی خود نزدیک می شود، که احساس خوشایند خود را نسبت به طرف مقابل به او منتقل کنیم.(یوسف زاده،زارعی،۱۳۸۹)

این متغیر توسط سوالات شماره  ۱  الی ۱۳ پرسشنامه سنجیده می شود

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

رضایت شغلی

در سده کنونی اهمیت و اثربخشی این دانش بشری تا آنجاست که برخی از صاحب نظران، سده ۲۰ را عصر مدیریت و دنیای امروز را، دنیای مدیران آگاه می دانند و هنر و علم مدیریت را از ظریفترین و دشوارترین و پرثمرترین کارها می دانند و آن را به عنوان یکی از شاخصهای مهم تمدن معاصر از جمله عاملهای موثر در رشد توسعه جتماعی، فرهنگی ، اقتصادی جوامع کنونی به شمار می آورند. (ساعتچی و همکاران،۱۳۸۷)

یکی از وظایف عمده مدیریت، ارتقاء و حفظ انگیزه در کارکنان است و کمک به اینکه کارکنان از کار خود راضی باشند. اگر کارکنان از کار خود راضی نباشند نخواهند توانست استانداردهای محل کار خود را به خوبی رعایت کنند و نارضایتی و عملکرد ضعیف ممکن است منجر به جابجایی و غیبت کارکنان شده و عملکرد آنان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. And et al , 2010) (Ullah Khan

امروزه ثابت شده است هراندازه مدیران سازمانها نسبت به رضایت شغلی و مسائل کارکنان وقوف بیشتری داشته باشند بهتر می توانند با برنامه ریزی منطقی علاوه بر افزایش سطح رضایت کارکنان موجبات ارتقا و بهره وری سازمان را نیز فراهم نمایند. (قلی زاده و همکاران ،۱۳۸۹)

رضایت شغلی از نظر کارکنان، تاثیر مثبتی است که شغل یا موقعیت شغلی برای او به وجود می آورد و باعث افزایش کیفیت زندگی کاری او می شود. (rethinam et al, 2008)

برای دستیابی به بهره وری مدرن وجود رضایت شغلی ضروری است و از عوامل موثر در عملکرد کارکنان محسوب می شود. کار جذاب و دارای بروز خلاقیت، کارکنان دارای احترام و ارزشمند، نقش مهمی در رضایت شغلی دارد. (اسماعیلی، انصاری،۱۳۸۶)

رضایت شغلی ترکیبی از خرسندی شناختی [۱] و خرسندی احساسی [۲] فرد نسبت به شغلش است. رضایت شناختی، رضایتی است که بیشتر بر ارزیابی منطقی و عقلانی شرایط کار استوار است. بنابراین رضایت شناختی یک ارزیابی مبتنی بر مقایسه هاست که بر قضاوتهای احساسی تکیه ندارد. و ارزیابی شرایط فرصتها و درآمدها را در بر می گیرد. اما رضایت احساسی ارزیابی کلی فرد به طور احساسی نسبت به شغلش است. این رضایت خلق و خوی خوب فرد و احساس خوب و مثبت وی را هنگام کارکردن نسبت به کارش نشان می دهد. (اسماعیلی، انصاری،۱۳۸۶)

در واقع می توان گفت که رضایت شغلی موضوعی است که افراد با آن دست و پنجه نرم می کنند و به طور مداوم کار خود را با انتظاراتی که از زندگی دارند مورد مقایسه قرار می دهند. ( cherose et al.2006)

۲-۱-۱  تعریف رضایت شغلی

وقتی شخص می گوید که دارای رضایت شغلی بالا است این بدین مفهوم است که واقعاً شغلش را دوست دارد. احساس خوبی در باره کارش دارد. گروهی رضایت شغلی را براساس نوع عامل روانی تعریف کرده آن را نوعی سازگاری عاطفی با شغل و شرایط اشتغال می انگارند، یعنی اگر شغل مورد نظر  لذت مطلوب را برای فرد تامین نماید در این حالت فرد از شغلش راضی است و به طرقی رفتار خواهد کرد که عملکردش بهبود یابد. (رضایی، خلیل زاده،۱۳۸۸)

لاک[۳] رضایت شغلی را احساسی روانی مطلوب حاصل از ارزیابی های یک فرد در مورد شغل یا تجارب شغلی  می داند. اسپکتور نیز رضایت شغلی را احساس افراد نسبت به مشاغل خود به طور کلی، یا نسبت به جنبه های مختلف آن می داند. وی جنبه های مهم رضایت شغلی را بر می شمارد: رضایت از سازمان- تعهد سازمانی – رضایت از کار ، رضایت از سرپرست، رضایت از همکاران، رضایت از حقوق و مزایا و رضایت از ترفیعات و ارتقا. (سید جوادین و همکاران،۱۳۸۷)

فیشر و هانا[۴]، رضایت شغلی را عامل روانی تلقی کرده و آن را نوعی سازگاری عاطفی با شغل و شرایط اشتغال توصیف می کنند. یعنی، اگر شغل مورد نظر نیازهای فرد را به صورت مطلوب فرد تامین کند در این حالت فرد از شغلش راضی است. در مقابل چنانچه شغل مورد نظر رضایت و لذت را به فرد ندهد در این حالت فرد شروع به ترک خدمت و یا در صدد تغییر آن بر می آید. (کوشکی و همکاران،۱۳۸۸)

بر اساس تعاریف بالا می توان گفت: رضایت شغلی، نوعی احساس رضایت خاطر فرد از شغل خود در سازمان است. یعنی، دوست داشتن وظایف مورد لزوم یک شغل و شرایطی که در آن کار انجام
می گیرد. تاثیر مثبتی است که شغل یا موقعیت شغلی برای  کارکنان به وجود می آورد و باعث افزایش کیفیت زندگی کاری او می شود.

[۱]. Affective

[۲]. Contentment

[۳].Locke

[۴]. Fisher & hanna

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیر های تحقیق

۱-۸-۱) تعریف مفهومی متغیرهای تحقیق:

ابزارها  و مشوق های صادراتی: همان گونه که در بخش قبلی بیان شد عملکرد صادراتی به ۴ بخش تقسیم می شود.ابزارها و سیاست هایی وجود دارد که بر عملکرد صادراتی شرکت ها تاثیر می گذارد و موجب ارتقاء آن می شود. دولت ها در تمامی کشورها با استفاده از این مشوق ها به دنبال افزایش عملکرد صادراتی شرکت ها هستند. این ابزارها و مشوق ها به طور کلی به شکل دانش ارائه می شود(Durmusoglu et al, 2012).

اهداف مالی: اهداف مالی به عنوان رضایتمندی از عملکرد کلی، برگشت سرمایه، سهم بازار صادرات و دستیابی به رشد صادرات از دیدگاه مالی است(Durmusoglu et al, 2012).

هدف ارتباط با سهامداران: حامیان شرکت از مهمترین نوع سهامداران هستند زیرا بهبود ارتباط با آنها موجب کسب مزیت رقابتی، خدمات میتنی بر شرکت، کیفیت فیزیکی و قیمت خوب می شود. اگر منابع برای سهامداران شناخته شده باشد، فعالیت های ایجاد ارزش می تواند به شکل خوبی بهینه شود(Durmusoglu et al, 2012).

اهداف استراتژیک: اهداف استراتژیک عبارتند از کسب بازار صادراتی و بهبود در صلاحیت و شایستگی های شرکت هستند. بنابراین، دستیابی به اهداف استراتژیک باید جزیی از مقیاس های ارزیابی عملکرد باشد (Durmusoglu et al, 2012).

اهداف یادگیری سازمانی: یادگیری سازمانی فرآیند بهبود فعالیت ها و رفتارها و کسب دانش از طریق کارکنان است. قابلیت های شرکت به یادگیری، سازمان ها را تبدیل به محیط کوچکی می کند که از داخل به خارج به یادگیری می پردازد(Durmusoglu et al, 2012).

۱-۸-۲) تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق:

عملیاتی کردن یا تعریف عملیاتی یک مفهوم به این جهت است که آن مفهوم قابل اندازه گیری شود و این امر از طریق دقت در ابعاد و خصوصیات رفتاری متعلق به آن مفهوم، طبقه بندی کردن آن به عناصر قابل مشاهده و قابل اندازه گیری است.( سکاران، ۱۳۸۴، ۱۹۵).

متغیر مستقل و تعریف عملیاتی آن:

ابزارها و مشوق های صادارتی دولت: به معنی خدمات و تشویق هایی است که دولت برای صادر کنندگان در نظر می گیرد. در این تحقیق این متغیر با استفاده از سوالات پرسشنامه که براساس دانش عملی و یا دانش ذهنی است، سنجیده می شود. این سوالات در طیف ۵تایی لیکرت قرار دارد و از بسیار کم تا بسیار زیاد می باشد.

متغیر وابسته و تعریف عملیاتی آن:

اهداف مالی: اهداف مالی در این تحقیق با استفاده از معیارهایی مانند رضایتمندی از صادارت، سود صادارتی، سهم بازار صادراتی، رضایت از رشد صادرات و میزان برگشت سرمایه شرکت از طریق فعالیت های صادراتی سنجیده می شود. این معیارها توسط سوالات موجود در پرسشنامه و در طیف ۵تایی لیکرت مورد بررسی قرار می گیرد

ارتباط با سهامداران: این متغیردر تحقیق حاضر با استفاده از معیارهای رضایت مشتریان، ارتباط با مشتریان کشور مبدا و مقصد و میزان توزیع سهم بازار و با استفاده از سوالات موجود در پرسشنامه سنجیده می شود. سوالات در طیف ۵تایی لیکرت و از بسیار کم تا بسیار زیاد قرار دارد.

اهداف استراتژیک: این متغیر نیز، با استفاده از معیارهایی مثل وضعیت شرکت صادرکننده در داخل کشور، تجهیز شرکت به تکنولوژی های جدید، آگاهی از برندهای جهانی، میزان گرایش شرکت صادر کننده به بازارهای داخلی و میزان تحمل فشارهای رقابتی در پرسشنامه سنجیده می شود. سوالات موجود در پرسشنامه در طیف ۵تایی لیکرت قرار دارد که از بسیار کم تا بسیار زیاد می باشد.

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

مقدمه:

آنچه در دهه های اخیر بیش از پیش نمود پیدا کرده است، بین المللی شدن تجارت و روی آوردن شرکت ها به بازار جهانی است .  تعداد فزاینده ای از شرکت ها در این فضا فرصت مناسبی برای گسترش فعالیت های بین المللی شان به منظور کسب اهدافی چون رشد، کسب سود و فروش، ایجاد تنوع برای ریسک های تجاری و حتی تلافی حضور خارجی ها در بازارشان، یافته اند. در این شرایط تقریباً تمام شرکت ها بدون توجه به اندازه آنها و

صنعت در حال فعالیت یا ملیت شان با این واقعیت مواجه هستند و دریافته اند که انتخاب گزینه عدم فعالیت در بازارهای جهانی به زودی برای آنها دیگر وجود نخواهد داشت.  در این راستا و در جهت توسعه تجارت، اقتصادها در سراسر جهان در حال پیچیدگی زدایی جهت دستیابی به بازارهای بین المللی و نیز آزاد سازی تجاری هستند. برای ورود به این بازار جهانی شرکت ها از رویکردهای مختلفی بهره گرفته اند که یکی از آنها رویکرد توسعه صادرات می باشد. از آنجایی که صادرات مستلزم به کارگیری کمترین منابع بوده، کمترین ریسک را دارد و نیز کمترین تعهد سازمانی را در پی دارد، لذا این رویکرد، معروف ترین و آسان ترین رویکرد اتخاذ شده توسط شرکت ها در تلاش برای ورود و نفوذ به بازارهای  خارجی می باشد ( ناطق و نیاکان، ۱۳۸۸).

بحث تجارت خارجی یکی از مهمترین مباحث در توسعه اقتصادی کشور است. این بخش منبع تامین درآمدهای ارزی برای سرمایه گذاری و جذب فناوری نوین در جهت افزایش توان تولیدی اقتصاد هر کشوری است. کلاسیک ها معتقدند که تجارت وسیله ای برای گسترش بازار داخلی، تقسیم کار، افزایش کارایی، بهبود بهره وری و رشد و توسعه اقتصادی است و به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصادی عمل می کند. از سوی دیگر تنوع در صادرات برای کشورهایی مانند ایران که دارای صادرات تک محصولی، نفت، می باشند نیز  دارای اهمیت دو چندان می باشد.صادرات غیر نفتی موجب افزایش درآمدهای ارزی و افزایش سهم در تجارت جهانی و بازارهای بین المللی می شود (خلیلیان و فرهادی، ۱۳۸۱).

هدف شرکت های صادراتی از عرضه کالاها به بازارهای خارجی، کسب سود، درآمد مستمر و افزایش رقابت پذیری در طول زمان است . شناسایی عوامل تعیین کننده عملکرد صادراتی به منظور بهبود عملکرد صادراتی کشورمهمترین عامل ایجاد تعادل بین اقتصاد کشور با اقتصاد جهانی است . دهه اخیر به دلیل جهانی شدن ورقابت در کسب و کارها از دهه های قبل متمایز شده است. بازارهای محصولات مصرفی، کالاهای صنعتی و خدمات یا بازارهای منابع همچون سرمایه، مواد و تکنولوژی به شدت در سطح جهانی یکپارچه شده اند . به طور هم زمان،

شکل گیری موافقت های تجاری متنوع و استقرار سیاست های باز تجارتی بین کشورها منجر به الغای ابزارهای حمایت گرا و رفع موانع تجاری شده است . در نتیجه، در عمل تقریبا تمامی شرکت ها بدون توجه به ریشه ملی ، اندازه یا نوع صنعت هم اکنون با این واقعیات مواجه شده ودریافته اندکه ، مشارکت نکردن در بازارهای جهانی یک انتخاب طولانی مدت نخواهد بود ( حقیقی و همکاران، ۱۳۸۷).

از این رو و با توجه به مطالبی که بیان شد و با توجه به اهمیت صادرات، هدف از این تحقیق بررسی تاثیر مشوق های صادراتی دولت بر عملکرد صادراتی شرکت ها می باشد. فصل دوم این تحقیق نیز به دو بخش تقسیم شده است. بخش اول ادبیات تحقیق می باشد و دربرگیرنده تعریف مفاهیم ، ابعاد موضوع و مدل مفهومی تحقیق است. بخش دوم نیز شامل تحقیقات مرتبط با این موضوع است. بخش دوم نیز به دو قسمت تحقیقات داخلی و خارجی تقسیم می شود.

۲-۲) صادرات و اهمیت آن:

ساده ترین راه برای وارد شدن به بازار خارجی صادرات است . صادرات موردی هنگامی صورت می گیرد که شرکت هر چند وقت یک بار به طور انفعالی به دلیل داشتن محصول مازاد بر مصرف داخلی، آنها را به خریداران کشور خارجی بفروشد. صادرات فعال هنگامی صورت می گیرد که شرکت تصمیم بگیرد محصولاتش را به کشور مورد نظر صادر کند . در هر دو حالت شرکت ممکن است محصولات را در کشور خود تولید نماید که یا آنها را برای بازار مورد نظر تغییر دهد و یا به همان شکلی که در داخل کشور مصرف می شود، صادر کند (حقیقی و همکاران، ۱۳۸۷).

در دهه ی آخر قرن بیستم، شرکت های جدیدی در جهان ظهور یافتند. دو دلیل موجب پدید آمدن این مسئله شد. جهانی سازی  بازارها، شرکت ها و فعالیت ها و توزیع اطلاعات و تکنولوژی ارتباطی. محیط تکنولوژیکی مهمترین دلیل برای این مسئله است. ورود اینترنت اثربخشی، سرعت و کیفیت اطلاعات را تغییر داده است. علاوه برآن، به علت وجود این نوع از ارتباطات، دسترسی به دانش دیگر شرکت ها در خارج از مرزها به آسانی صورت می گیرد. همچنین مدیران مختلف تجربه های خود را می توانند به راحتی با دیگران در میان بگذارند (Serra et al, 2012).

صادرات به طور کلی به معنی خدماتی از شرکت هاست که در آن محصولات داخلی به مشتریان خارجی فروخته می شود و در این فرآیند، به محصولات ارزش افزوده تعلق می گیرد. منابع صادراتی به این دلیل اهمیت دارند که شرکت ها از این طریق می توانند از منابع خود در امر صادرات استفاده کنند. و صادرات بیشتر و بهتری داشته باشند. منابع صادراتی شرکت نیز به دو دسته منابع ملموس و ناملموس تقسیم می شود که در آن شرکت ها و مدیران صادراتی به منابع ناملموس خود در بازار توجه بیشتری می کنند (Stoian et al, 2011).

اصولا مرحله تصمیم گیری بنگاه جهت صادرات، به مرحله ای اطلاق می شود که شرکت ها و بنگاه های داخلی با توجه به شرایط و موقعیت اقتصادی جامعه تمایل و توان اقدام به صادرات محصولات خود به بازارهای جهانی را داشته باشند. لذا برخی عوامل درون سازمانی باعث می گردند که بنگاه های  اقتصادی که در داخل فعالیت دارند از حالت بی تفاوتی به مرز تصمیم گیری به منظور صادرات هدایت گردند و یا از مرز تصمیم گیری دورتر شوند. اصولا شرایط زیر برای رسیدن بنگاه ها به مرز تصمیم گیری لازم است:

• داشتن توانمندی های تولیدی و صادراتی،
• داشتن مزیت نسبی بالفعل و بالقوه نسبت به رقبا (میزان رقابت پذیری بنگاه یا صنعت در بازار خارجی)
• شرایط مساعد محیطی  اقتصادی، سیاسی و …(فتحی ،۱۳۹۰).

چنانچه شرایط فوق برای بنگاه ها و شرکت هایی که به مرز تصمیم گیری رسیده اند برقرار باشد، در آن صورت تجزیه و تحلیل بازار با این تصمیم شروع شده و فرصت های بازاریابی در خارج مورد تحقیق و بررسی قرار میگیرد. به عبارت بهتر، در این مرحله، بررسی و تجزیه و تحلیل بازارهای خارجی اهمیت پیدا می کند.  بازارهای هدف  و یا بازار بالقوه هدف به نوعی بازار بالقوه است که خارج از مرزهای کشور قرار داشته ولی احتمالا هنوز به فعلیت نرسیده است، اما در صورت تدوین یک استراتژی صحیح  بازارشناسی و بازاریابی بین المللی می توان در آن بازارها نفوذ کرد. لذا تعریف بازار هدف، بی ارتباط با تعریف کلی بازار نیست، با این تفاوت که بیشتر تعاریف مربوط به بازار هدف را می توان عمدتًا به بازارهای بین المللی نسبت داد ( Navarro and Zornoza, 2003).

در نتیجه افزایش گرایش به اقتصاد جهانی و وابستگی شرکت ها به منابع ، کالاها و خدمات تجاری، کسب و کار بین الملل به طور ویژه به دنبال گرایشات فردی و سازمانی برای ارتقاء سطح عملکرد است. صادرات سریعترین و آسان ترین راه برای ورود شرکت های کوچک به بازارهای جهانی است. در واقع شرکت های کوچک و متوسط برای بقا و رشد طولانی مدت وارد حوزه ی صادرات می شوند. شرکت ها وارد بازار صادرات می شوند تا برای رشد و بقا به مزیت رقابتی برسند. بر طبق نظریه رویکرد مبتنی بر منابع[۱]، منابع شرکت، منابع مزیت رقابتی می باشند. بر اساس نظر بارنی[۲] (۲۰۰۰) مزیت رقابتی به معنی بکارگیری ارزش ایجاد شده شرکت است به گونه ای که این ارزش توسط دیگر رقبا در همان زمان بکار گرفته نشده باشد (Stoian et al, 2011).

شرکت های فعال در کشورهای مختلف به محض اشباع از بازارهای داخلی و یا بواسطه جذابیت های بازارهای خارجی، محصولات خود را به سایر کشورها صادر می کنند. در بین شیوه های مختلف ورود به بازارهای بین المللی، صادرات به عنوان روشی ساده و در عین حال اساسی و مهم از سوی شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد و آنها در راستای بهره مندی از فرصتها و کسب درآمد و منابع مالی و سایر مزایا همواره بدنبال توسعه صادرات هستند. به طوری که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهش صادراتی به عنوان استراتژی بازرگانی کشور تعیین می شود. با در نظر گرفتن شرایط رقابتی حاکم بر بازارهای جهانی، ورود به بازارهای صادراتی و کسب نتایج مطلوب از این بازارها دارای موانع و مشکلاتی نیز است. از این رو شرکت های صادراتی تلاش می کنند بر این موانع غلبه کرده و موقعیت خود را در بازارهای جهانی بهبود بخشند. تغییر شرایط اقتصاد جهانی و پیچیده تر شدن آن نیز تمام شرکت ها را مجبور ساخته که به روشهای علمی و جدید بازاریابی روی آورند و خود را با ضرورتهای جامعه جهانی هماهنگ سازند (حسینی و همکاران، ۱۳۸۷).

امروزه نقش صادرات بیش از آنکه به ارز آوری برای کشور مهم باشد این نقش در اشتغال، تولید، رشد اقتصادی و … ظاهر می شود. از طرفی برای صادرات بایستی تولیدی مازاد بر مصرف داخلی داشت و این امر مستلزم تولید بیشتر است. در کشورهای کمتر توسعه یافته که از لحاظ سرمایه گذاری کمبود آن احساس می شود و یا روند سرمایه گذاری به کندی صورت می گیرد لزوم سرمایه گذاری دولت در بخش های زیرساختی اقتصاد کشور برای جذب سایر سرمایه گذاری ها از جمله سرمایه گذاری مستقیم خارجی دیده می شود که این امر منجر به فراهم آمدن زمینه برای تولید بیشتر می شود که به دنبال آن تولید بیشتر منجر به صادرات بیشتر می شود (هوشمند و همکاران، ۱۳۸۹).

اهمیت صادرات برای تجارت بین الملل در سالهای اخیر در حال افزایش است. افزایش اهمیت به صادرات موجب افزایش علاقه شرکت ها برای ورود به بازارهای جهانی شده است. محققان زمینه های مختلفی مانند زمینه های اقتصادی، مدیریتی و بازاریابی را برای صادرات مشخص کردند. مطالعات اخیر در زمینه ی رفتار صادراتی دلایل فعالیت صادراتی را نشان داده است. اندازه شرکت در تحقیقات بسیاری جزئی از فعالیت های صادراتی محسوب شده است. شاور و سالمون [۳] (۲۰۰۵) بر تمایز بین صادرات و فروش داخلی بحث کردند. آنها اینگونه نشان دادند که  صادرات و فروش نمی تواند در یک راستا باشد بلکه فروش بخشی از صادرات محسوب می شود ( Singh, 2009).

شرکت های کوچک و متوسط نقش بسزایی در اقتصاد جهانی ایفاء می کنند. حدود ۹۰ درصد کسب و کارها در جنوب شرقی آسیا از جمله ی این نوع شرکت ها هستند. در تایلند، این شرکت ها ۸/۳۷  درصد تولید ناخالص داخلی[۴] و  ۳۰ درصد از کل صادرات را در برگرفته اند. شرکت های کوچک و متوسط نقش موثری در اقتصاد کشورهای جنوب شرقی آسیا ایفاء می کنند. از سوی دیگر جهانی سازی به عنوان یک فرآیند پویا، در طول زمان به توسعه شرکت ها می پردازد. اینگونه می توان بیان کرد که دانش بازار، منابع در دسترس و اندازه بازارهای خارجی همگی تاثیر بسزایی بر تعهد شرکت ها در بازارهای خارجی دارد. اندازه شرکت، تعهد کارکنان به صادرات و یا تراکم تکنولوژیکی معمولا به عنوان منابعی برای صادرات مطرح می شود (Theingi and Purchase, 2011).

به عنوان بخشی از جهانی سازی، شرکت های کوچک و متوسط، توسعه اقتصادی ملت ها را رقم می زنند و می توانند نقش مهمی در عملکرد صادراتی داشته باشند. در این فرآیند شرکت ها استراتژی خود را در ابعاد گوناگون توسعه می دهند و به طور اثربخشی بر انواع ارتباطات شبکه ای تاثیر می گذارند. در اقتصاد های پیشرفته، شرکت ها به ارتباطات طولانی مدت و با ثبات گرایش دارند. شرکت های تازه وارد نیز به سختی می توانند با این شرکت ها ارتباط برقرار کنند. محققان عواملی مانند انگیزش صادراتی، مشکلات صادراتی، اندازه شرکت و ویژگی های شخصی مدیران را از ابعاد تاثیر گذار بر صادرات شرکت ها دانسته اند (Serra et al, 2012).

درواقع صادرات یکی از مهمترین فعالیت های کسب و کار تلقی می شود و برای سلامت اقتصادی شرکت ها ضروری نیز می باشد و با میزان اشتغال زایی، تعادل در تجارت، رشد اقتصادی و استانداردهای بالای زندگی نیز ارتباط دارد. صادرات نیز در بازار متلاطم جهانی نوعی مزیت رقابتی محسوب می شود زیرا موقعیت مالی، ظرفیت شرکت، استانداردهای تکنولوژیکی و میزان دستیابی به عملکرد مورد انتظار را بهبود می بخشد. اسچرر و رز[۵] (۲۰۰۴) بر ارتباط بین استراتژی و عملکرد تمرکز کردند و بر اهمیت نسبی تمایز استراتژی در تعیین عملکرد اقتصادی شرکت ها تاکید کردند (Lee and Giorgis, 2004).

در یک رویکرد جامع از ارتباط بین استراتژی و عملکرد، برد و دس[۶] (۲۰۰۵) به طور تجربی نشان دادند که استراتژی های سازمان دارای ۲ سطح مختلف هستند: استراتژی شرکت و استراتژی کسب و کار. استراتژی شرکت بر تمایز بین محصولات تمرکز می کند، درحالی که استراتژی کسب و کار به اندازه شرکت، تحقیق و توسعه و تراکم سرمایه گذاری توجه می کند. ارتباط بین استراتژی و عملکرد از مباحث اولیه در مدیریت است و بطور فزاینده ای در حال افزایش می باشد. توضیح موفقیت یا شکست  فعالیت های صادراتی شرکت ها در سایه ی توضیح استراتژی می باشد. فعالیت های صادراتی تاثیر معنی داری بر ارتباط بین استراتژی و عملکرد دارد. بنابراین اینگونه به نظر می رسد که فعالیت های صادراتی تاثیر مثبتی بر عملکرد شرکت ها دارد و موجب بهبود عملکرد آنها نیز می شود (Matanda and Freeman,2009).

[۱] Resource Base View (RBV)

[۲] Barny

[۳] Shaver and Salomon

[۴] GDP

[۵] Scherer and Ross

[۶] Brad and Dess

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

تجزیه و تحلیل روند تجارت خارجی ایران:

در این قسمت به طور مختصر به تجزیه و تحلیل تجارت خارجی در ایران پرداخته شده است:

در سال ۱۳۵۲، که افزایش قابل توجه ای در درآمدهای ارزی کشور به وجود آمد، سیاست های ارزی و بازرگانی کشور در جهت تسهیلات بیشتر در زمینه واردات تغییر یافت. تحولات سیاسی کشور طی سال های (۱۳۵۹-۱۳۵۷) موجب گردید تا بازار آزاد وسیله ای برای خروج ارز و فرار سرمایه کشور گردد. لذا از نیمه دوم سال ۱۳۵۷، بانک مرکزی اقدام  به برقراری محدودیت در زمینه خروج ارز نمود و بدین ترتیب فروش ارز جهت مصارف غیر بازرگانی محدود گردید. از سال ۱۳۶۱  به بعد سیاست تشویق و افزایش صادرات غیر نفتی به عنوان یکی از استراتژی های مهم تجارت مورد توجه دولت قرار گرفت که این سیاست تا سال ۱۳۶۷ ادامه داشت. از نیمه دوم سال ۱۳۶۸،  سیاست ارزی و بازرگانی خارجی کشور در راستای سیاست تعدیل اقتصادی قرار گرفت (دیلمی و همکاران، ۱۳۸۷).

در سال ۱۳۷۲، با اعمال سیاست یکسان سازی نرخ ارز و اعلام نظام ارز شناور هدایت شده و همچنین اعلام نرخ شناور به عنوان نرخ رسمی ارز، تحولات عمده ای در بخش تجارت خارجی کشور به وقوع پیوست. به علت کاهش وابستگی به نفت، تشویق صادارت غیر نفتی در برنامه کلان دوم اقتصادی (۱۳۷۸-۱۳۷۴) مورد تاکید قرار گرفت. با توجه به اهمیت بخش صادرات غیر نفتی بسیاری از مسائل و مشکلات بخش تجارت خارجی شناسایی شده و اقدامات موثری در جهت بهبود صادرات و هدفمند کردن واردات و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی صورت پذیرفت. طی سال های اجرای برنامه سوم توسعه (۱۳۸۳-۱۳۷۹) وضعیت اقتصادی کشور از ثبات و رشد پایداری برخوردار گردید. صادرات غیر نفتی در چهار سال اول برنامه چهارم توسعه با متوسط رشدی حدود ۶/۱۹ درصد ترتیب ۳/۱۸، ۶/۲۲، ۱/۲۶، ۶/۲۹ میلیارد دلار افزایش یافت که در مقایسه با رشد پیش بینی شده در برنامه چهارم حدود ۵/۷ درصد بیشتر بود. در مجموع این ۴ سال بالغ بر ۶/۹۶ میلیارد دلار از محل صادرات غیر نفتی ارز  وارد کشور شده که براساس آن حدود ۲/۳۹ درصد بیش از هدف برنامه محقق شده بود (هوشمند و همکاران، ۱۳۸۹).

یکی از ویژگی های مهم تغییر صادارت غیر نفتی طی برنامه های سوم و چهارم، افزایش قابل توجه سهم صادرات خدمات در صادرات غیر نفتی بوده است. براساس برنامه چهارم توسعه، سهم صادارت کالاهای غیر نفتی از کل صادرات کالای کشور از ۱/۲۳ درصد در سال ۱۳۸۲ باید به ۶/۳۳ درصد در سال ۱۳۸۸ افزایش یابد، در حالی که عملکرد صادرات طی چهار سال اول برنامه چهارم حاکی از آن بوده که این سهم به ترتیب ۴/۱۶، ۵/۱۸، ۵/۱۶ و ۶/۱۸ درصد است. بخش قابل توجهی از این عدم تحقق را می توان به افزایش شدید درآمدهای نفتی نسبت داد (محمودزاده و زیبایی، ۱۳۸۳).

۲-۴) موانع، مشکلات  و محدودیتهای صادراتی:

بسیاری از عوامل ساختاری، رویه ای، عملیاتی، رفتاری و … هستند که باعث می گردد تولید کننده ها در اقدام به امر صادرات، توسعه آن و نیز حفظ توان صادراتی خود ناتوان بمانند. برخی موانع صادراتی شرکت ها ریشه داخلی داشته در حالی که برخی دیگر از موانع صادراتی ناشی از محیط خارجی شرکت هستند. از طرف دیگر می توان موانع را از نظر ذهنی، عینی بودن نیز تقسیم کرد. در این صورت چهار دسته موانع داخلی  عینی، داخلی  ذهنی، خارجی  عینی، خارجی  ذهنی وجود خواهد داشت اما نه تنها ماهیت این موانع بلکه تواتر، اهمیت و شدت و ضعف آنها در هر کدام از مراحل مربوط به فعالیت های صادراتی شرکت می تواند متفاوت باشد. حل موانع صادراتی برای شرکت ها در مراحل اولیه صادرات از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا اگر شرکت ها نتوانند در همان مراحل اول به این موانع به صورت مناسب واکنش نشان دهند، برای همیشه فعالیت های صادراتی را کنار خواهند گذاشت. البته شرکت های مختلف در یک مرحله واحد ممکن است موانع متفاوتی را مقابل خود متصور شوند ( ناطق و نیاکان، ۱۳۸۸).

می توان گفت دانش اندک از بازارهای بالقوه جهت توسعه فعالیت های صادراتی و نیز فقدان منابع مالی لازم برای بررسی بازارهای خارجی از مهمترین عوامل بازدارنده صادرات است در ادامه تحقیقاتی که به بررسی موانع صادراتی پرداخته اند آورده شده است.

در تحقیق آلراندریدز [۱]   (۲۰۰۰) مهم ترین عوامل بازدارنده شرکت ها  در شروع فعالیت های صادراتی شامل وجود رقابت شدید خارجی، فقدان دانش و اطلاعات کافی در مورد صادرات، درک ناکافی از رویه های پرداخت صادراتی و مشکلات مربوط به یافتن بازارهای صادراتی شناسایی شده اند.  تحقیق ویلینگسون و بارت [۲] (۲۰۰۱)  نیز نشان داد که ناتوانی  شرکت ها در دستیابی به قیمت های رقابتی در مقابل شرکت های خارجی و نیز

هزینه های بالای حمل و نقل در فروش کالا به بازارهای خارجی  موانع مهم پیش روی شرکت ها برای صادرات هستند.  در تحقیق دیگری یو و تسنگ[۳] (۲۰۰۴)  موانع موجود برای صادرات عبارتند از فقدان دانش و اطلاعات در مورد بازارهای خارجی، دانش محدود تجاری در میان پرسنل و نامناسب بودن قیمت و کیفیت برای نیازهای این بازارها.

محققی دیگر  اینگونه بیان می کند که  موانع داخلی صادرات در شرکت ها مربوط به ناکافی بودن منابع برای بازاریابی صادرات، مسائل مربوط به دستیابی استانداردهای کیفی و ایجاد یک طرح و تصویر مناسب برای بازار خارجی و مسائل مربوط به سازماندهی ضعیف و کمبود کارکنان شایسته برای مدیریت فعالیت های صادراتی، ناتوانایی مالی و نبود اطلاعات کافی درباره بازارهای خارجی و موانع خارجی شامل عملکرد کاملاً تفاوت مشتریان خارجی، ناآشنایی با رویه ها و فعالیت های کاری، موانع تعرفه ای و قوانین مربوط به واردات کشورهای دیگر، نیروهای رقابتی، نرخ تورم و محدود بودن عرضه بعضی از پول ها است.  در تحقیق دیگری یانگ[۴]  ۲۰ مانع صادراتی را بررسی نمودند و ۵ عامل را عمده تشخیص داد که عبارت بودند از:

تفاوت بازاریابی نسبی، اطلاعات مربوط به صادرات و بازار، فقدان منابع داخلی، نبود منابع شخصی و موانع محیطی (بی ریا و جبل عاملی، ۱۳۸۵).

تحقیق بایکلی و تزار[۵]  (۲۰۰۵) بر ماهیت پویا و در حال تغییر موانع  صادراتی تأکید کردند و نشان دادند که هر چقدر شرکت ها بیشتر درگیر امر صادرات می شوند، مشکلات پیش روی خود را بیشتر مرتبط به عدم درک مناسب از فعالیت های تجارت خارجی می کنند. مشکلات مربوط به صادرکنندگان فعال ظاهراً ماهیت عملیاتی داشته، مقدمتاً مربوط به متغیرهای خارجی از قبیل پیچیدگی های زیاد کارهای اداری و سازمانی، تأخیر در پرداخت خریداران خارجی و نیز شرایط نامناسب اقتصادی در این بازارها بود ( حسینی و همکاران، ۱۳۸۷).

[۱] Aldanderiz

[۲] Vilinkson and Bart

[۳] Yu and Teseng

[۴] Yunge

[۵] Bayrakter and Tezar

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید