اهداف تحقیق:

اهدافی که این تحقیق دنبال می کند عبارتند از:

-ارائه مدل تصمیم گیری فازی برای رتبه بندی شرکتها

-استفاده از روشهای نوین برای بررسی عملکرد شرکتهای حاضر در بورس

-بررسی عملکرد شرکت های تولید کننده مواد غذایی

-بررسی علل تفاوت در رتبه بدست آمده توسط شرکتها در رتبه بندی

۱-۶ سوال های تحقیق:

سوالهای این تحقیق عبارتند از:

سوال کلی تحقیق:

-شرکتهای تولید مواد غذایی و آشامیدنی حاضر در بورس اوراق بهادار تهران، دارای چه رتبه بندی مالی هستند؟

سوالات جزئی تحقیق:

۱-معیارها و شاخصهای مناسب مالی برای رتبه بندی شرکتهای موضوع تحقیق کدامند؟

۲-هر کدام از معیارها و شاخصهای مالی از نظر خبرگان چه اهمیتی در رتبه بندی دارد؟

۳-با توجه به وزن هر کدام از معیارها و شاخصها و بر اساس روش های تصمیم گیری چند معیاره فازی، رتبه بندی شرکت ها چیست؟

۴-برای بهبود شرکتهای رتبه پایین چه راهکارهایی پیشنهاد می شود؟

۱-۷ روش تحقیق:

این پژوهش از جمله پژوهشهای به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش جمع آوری داده‌ها پیمایشی می‌باشد. در تحقیق حاضر برای گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز از داده های اولیه( داده‌هایی که از طریق ابزارهای اندازه‌گیری مناسب مانند پرسشنامه جمع آوری می‌شوند) و داده‌های ثانویه( شامل اطلاعات موجود در سایتهای اینترنتی مرتبط با موضوع، اسناد و مدارک موجود در سازمانهای مورد تحقیق ، کتابها ، مجلات، سمینارها و داده‌های بورس اوراق بهادار ایران و … ) استفاده شده است.

گام اول: بررسی ادبیات موضوع به منظور شناخت معیارها و روش های رتبه بندی شرکتهای تحقیق

گام دوم: تدوین و تنظیم پرسشنامه ماتریس مقایسات زوجی و محاسبه وزن فازی با استفاده از وزنهای زبانی کارشناسان

گام سوم: گردآوری داده های مربوط به شرکتها از طریق گزارش های مالی

گام چهارم: رتبه بندی گزینه ها با استفاده از هر کدام از روشهای تاپسیس[۱]، ویکور[۲] و پرامتی ۲[۳]

گام پنجم: رتبه بندی تلفیقی  با استفاده از روشهای میانگین حسابی، بردا یا کوپلند و تعیین بهترین شرکت

گام ششم: تحلیل نتایج و رتبه ها و ارائه راهکار برای بهبود رتبه شرکتها

گام هفتم: نتیجه گیری نهایی و گزارش نویسی

۱-۸ متغیرهای تحقیق و تعریف عملیاتی متغیرهای مستقل و وابسته

متغیر‌های مستقل بکار رفته، شاخصهایی هستند که برای ارزیابی بکار می روند که در اینجا شاخص ها، نسبتهای مالی هستند که با توجه به وزنشان رتبه شرکت ها را مشخص می‌کنند. این متغیرهای مستقل شامل نسبتهای نقدینگی، اهرمی، فعالیت، سودآوری و رشد هستند. این نسبتها معیارهای اصلی در تشکیل جدول تصمیم می‌باشند و متغیر وابسته، رتبه هر یک از گزینه ها است.

[۱] TOPSIS

[۲] VIKOR

[۳] PROMETHEE II

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

قلمرو تحقیق:

-قلمرو موضوعی تحقیق: قلمرو موضوع این تحقیق، حوزه های تصمیم گیری چند معیاره فازی و معیارهای مالی را شامل می‌شود.

-قلمرو زمانی تحقیق: قلمرو زمانی از لحاظ دوره انجام تحقیق سال  ۹۱ و ۹۲ و از لحاظ دوره گردآوری داده ها، سال های۸۶ تا ۹۰ را در بر می‌گیرد.

-قلمرو مکانی تحقیق: شرکتهای مواد غذایی و آشامیدنی حاضر در بورس اوراق بهادار سال های ۸۶ تا ۹۰ را شامل می‌گردد.

۱-۱۰ جامعه آماری

جامعه آماری تحقیق شرکتهای تولید مواد غذایی و آشامیدنی را شامل می شود که در سال های ۸۶ تا ۹۰ در بازار بورس حاضر بوده و داده های آنها در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار موجود باشد. همچنین جهت یکپارچه بودن اطلاعات شرکتهایی که سال مالی آنها منتهی به ۲۹ اسفند نبود از جامعه آماری حذف گردید و در نهایت تعداد نهایی شرکتهای موجود در جامعه آماری به ۱۵ عدد رسید.

۱- ۱۱ روش نمونه گیری

به منظور افزایش قابلیت اعتبار نتایج تحقیق، از بین اعضای جامعه آماری ذکر شده، نمونه‌گیری به عمل نیامده و تمامی مشاهدات مورد بررسی قرار می گیرند، لذا جامعه و نمونه آماری برابر می‌باشد.

۱-۱۲ روش های گرد آوری اطلاعات

مدل یا روش های تصمیم‌گیری از ادبیات تحقیق استنباط می گردد و گردآوری اطلاعات جهت تعیین اوزان شاخصها از طریق خبرگان با استفاده از پرسشنامه صورت می‌گیرد و داده های جداول تصمیم از مستندات بورس استخراج می‌گردد

۱-۱۳ تعریف روشهای مورد نظر برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها

روش تاپسیس: این مدل توسط هوانگ و یون در سال ۱۹۸۱، پیشنهاد شد.این مدل، یکی از بهترین مدلهای تصمیم‌گیری چند‌شاخصه است و از آن، استفاده زیادی می شود. در این روش m گزینه به وسیله n  شاخص، مورد ارزیابی قرار می گیرد. اساس این تکنیک، بر این مفهوم استوار است که گزینه انتخابی، باید کمترین فاصله را با راه حل ایده آل مثبت(بهترین حالت ممکن) داشته باشد. فرض بر این است که مطلوبیت هر شاخص، به طور یکنواخت افزایشی یا کاهشی است(مومنی، ۱۳۸۹).

روش ویکور: این روش، روشی جدید در تصمیم گیری چند معیاره است که اخیراً برای حل اینگونه مسائل با معیارهای متضاد و نامتناسب (واحدهای سنجش متفاوت) معرفی و توسعه یافته است(اوپریکوویچ و ژنگ، ۲۰۰۴).

این روش روی دسته بندی و انتخاب از یک مجموعه گزینه ها تمرکز داشته و جواب های سازشی را برای یک مسأله با معیارهای متضاد تعیین می کند، بطوری که قادر است تصمیم گیرندگان را برای دستیابی به یک تصمیم نهایی یاری دهد. در اینجا جواب سازشی نزدیکترین جواب موجه به جواب ایده آل است که کلمه سازش به یک توافق متقابل اطلاق می‌گردد(اوپریکوویچ و ژنگ، ۲۰۰۴). این جواب سازشی یک شاخص رتبه بندی چند معیاره بر اساس نزدیکی به جواب ایده آل را مطرح می‌سازد(اوپریکوویچ، ۱۹۹۸).

روش پرامتی ۲: روش پرامتی یکی از تکنیک های تصمیم چند معیاره است.این روش یک تکنیک رتبه بندی برای مجموعه متناهی از گزینه هایی است که به واسطه معیارهای غالبا متناقض باید رتبه بندی گردند(بهزادیان،۲۰۰۹). پرامتی ۱ (رتبه بندی جزیی) و پرامتی ۲(رتبه بندی کامل) بوسیله جی بی بارنز ابداع شده و برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ در کنفرانسی در دانشگاه لاوال در شهر کبک کشور کانادا ارائه گردید(برانز و دیگران،۱۹۸۶).این اطلاعات به دو دسته تقسیم می‌شوند:

-اطلاعات بین معیارها

-اطلاعات داخل معیارها

اطلاعات بین معیارها در واقع وزن هایی است که اهمیت نسبی معیارهای مختلف را نشان می‌دهد. وزن ها اعدادی غیر منفی بوده و مستقل از واحد اندازه گیری معیارها می‌باشند.

در مورد اطلاعات درون معیارها باید گفت که در روش پرامتی ۲ ساختار ترجیح بر مبنای مقایسه زوجی است. بدین ترتیب که میزان انحراف بین دو آلترناتیو مربوط به معیار خاص مد نظر قرار می گیرد و این انحراف به صورت دو به دو برای تمام آلترناتیو ها محاسبه می‌شود(برانز و دیگران،۱۹۸۴).

۱-۱۴ تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی طرح:

شاخص[۱]: عبارتست از ویژگی ها، کیفیات یا پارامترهایی که برای انتخاب گزینه های تصمیم مطرح است.

تصمیم گیری چند شاخصه[۲]: در این مسائل تعدادی گزینه، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و در مورد آنها، یک اولویت بندی انجام می‌شود. گاهی بجای گزینه، از مترادف‌های آن مانند استراتژی، راهکار و … استفاده می‌شود(مومنی، ۱۳۸۹).

نظریه  فازی[۳]: نظریه ای است برای اقدام در شرایط عدم اطمینان.این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم، متغیرها و سیستم هایی را که نادقیق و مبهم هستند، چنانچه در عالم واقع در اکثر مواقع چنین است؛ به شکل ریاضی درآورد و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیم‌گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد(مومنی، ۱۳۸۹).

۱-۱۵ ساختار مطالب

این پایان نامه در پنج فصل به شرح زیر سازماندهی شده است:

فصل اول: این فصل به معرفی موضوع و ضرورت انجام تحقیق و خلاصه ای از مراحل انجام آن و همچنین معرفی جامعه آماری و اصطلاحات تخصصی در این تحقیق می‌پردازد.

فصل دوم: این فصل به بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق می‌پردازد. ابتدا مطالب به طور کلی بیان شده و شرحی بر رتبه بندی شرکتها و ضرورت آن دارد و در ادامه روش های تصمیم‌گیری چند شاخصه مورد استفاده و همچنین رویکرد فازی، معرفی و بررسی می‌شود و در پایان پیشینه تحقیقات مرتبط با رتبه بندی در بورس ذکر می‌گردد.

[۱] Attribute

[۲] Multi Attribute Decision

[۳] Fuzzy Set Theory

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

مقدمه

امروزه به دنبال رقابتی شدن اقتصاد جهانی و افزایش آگاهی عمومی از مسایل مالی و سرمایه‌گذاری، بازار سرمایه، نگاه‌ها را بیش از پیش به خود معطوف کرده است؛ از طرفی اغلب شرکتها به منظور جلب توجه سرمایه‌گذاران اقدام به تولید کالا و خدمات با کیفیت بالا و بهای تمام شده پایین می‌نمایند؛ در این بین تعدادی از شرکتها نیز سعی می‌کنند با ارائه اطلاعات غیرواقعی و گمراه کننده تصویر مطلوبی از وضعیت شرکت نشان داده و خود را در سطح رقابت برای جذب سرمایه‌گذاران حفظ کنند. از این رو ارزیابی عملکرد شرکتها با شاخصهای مناسب و گوناگون و همچنین رتبه بندی آنها با درنظر گرفتن این شاخصها مهم است و برای سرمایه‌گذاران مطلوبیت دارد.

ارزیابی عملکرد با توجه به توسعه بازارهای سرمایه از مهمترین موضوعات مورد توجه سهامداران، اعتباردهندگان،دولتها و مدیران است. سرمایه‌گذاران همواره تمایل دارند تا از میزان موفقیت مدیران در به‌کارگیری از سرمایه‌شان آگاهی یابند(یحیی زاده و دیگران،۱۳۸۹).

یکی از مهمترین ابزارهای تعیین نقاط قوت، ضعف عملکرد، شناسایی فرصتها و تهدیدهای بیرونی شرکتهای دولتی و خصوصی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، رتبه بندی آنها است(قدرتیان کاشان و انواری رستمی، ۱۳۸۳). هنگامی که فردی تصمیم به سرمایه‌گذاری در سهام می‌گیرد؛ اولین موضوعی که با آن مواجه می‌شود انتخاب سهام مورد نظر است. در بورس تهران سرمایه‌گذاران، بخصوص سرمایه‌گذاران جز، بیشتر بر اساس اطلاعات غیر رسمی و غیر صحیح مبادرت به اتخاذ تصمیم می‌کنند که این موضوع منجر به زیان آنها و در نهایت دلسردی و خروج از بازار سرمایه می‌گردد.

تصمیم‌گیری با لحاظ کردن چندین معیار که هریک از جایگاه ویژه ای برخوردارند تنها با به کارگیری مدل های تصمیم‌گیری چند‌معیاره ممکن می شود. در این روش ها از شاخص های مختلفی متناسب با نوع رتبه بندی، استفاده می شود(دانش شکیب و فضلی، ۱۳۸۸). بنابراین می توان با در نظر گر فتن نسبت های مالی به عنوان شاخصها، شرکت های بورس اوراق بهادار به عنوان گزینه ها و استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره، به ارزیابی مالی و رتبه بندی شرکت ها اقدام کرد.

در این فصل ابتدا بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار معرفی می شوند و سپس پیرامون کارایی بازار بورس بحث می شود. همچنین روشهای تصمیم‌گیری چند معیاره مورد استفاده معرفی شده و در انتها مطالعات انجام شده در خصوص کارایی بورس اوراق بهادار تهران و رتبه بندی شرکتهای حاضر در بورس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۲-۲ سرمایه‌گذاری

واژه سرمایه‌گذاری می‌تواند دامنه وسیعی از فعالیتها را شامل شود. این واژه می تواند شامل سرمایه‌گذاری در گواهی سپرده، اوراق قرضه، سهام عادی یا صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک باشد.

سرمایه‌گذاری عبارت است از تبدیل وجوه مالی به یک یا چند نوع دارایی که برای مدتی در زمان آتی نگهداری خواهد شد. بنابراین سرمایه‌گذاری مستلزم مطالعه فرآیند سرمایه گذاری است. سرمایه‌گذاری مستلزم مدیریت ثروت سرمایه گذاران است. این ثروت شامل مجموع درآمد فعلی و ارزش فعلی درآمدهای آتی است(تهرانی و نوربخش، ۱۳۸۲).

۲-۳ اهمیت بازارهای مالی

شرکتهای بازرگانی برای تامین مالی فعالیتهای خود به حجم بالایی از سرمایه نیاز دارند. این شرکتها برای اینکه بتوانند رشد کنند نیازمند سرمایه گذاری بالایی هستند. واضح است که تامین این میزان سرمایه در زمان محدودی میسر نیست و بایستی از جای دیگری تامین مالی شود. دولتها نیز به منظور ارائه بهتر خدمات و کالاها به مردم، نیازمند این هستند که حجم بالایی پول وام بگیرند. بازارهای مالی این امکان را برای شرکتها و دولتها فراهم می‌سازند که آنها بتوانند از طریق فروش اوراق بهادار نیازهای خود را برطرف سازند. سرمایه‌گذاران نیز از طریق خرید این اوراق بهادار، بازده و رفاه خود را افزایش می‌دهند(تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲).این بازارها به دو گروه زیر تقسیم می‌شوند:

الف-بازاهای پول

ب-بازارهای سرمایه

بازارهای پول، سرمایه گذاری های کوتاه مدت و بازار سرمایه، سرمایه گذاری های بلند مدت را در بر می‌گیرند. در اینجا  بیشتر موضوع بحث بازار سرمایه است:

بازار سرمایه:

بازار سرمایه شامل آن دسته از اوراق بهاداری است که موعد سررسید آنها بیشتر از یکسال است.به خاطر طولانی بودن موعد سررسید و ماهیت اوراق بهادار بازار سرمایه، میزان ریسک در این بازارها بیشتر از بازار پول است(تهرانی و دیگران، ۱۳۸۲). مهمترین رکن بازار سرمایه، بورس اوراق بهادار است و مهمترین کارکرد آن، ایجاد زمینه برای تامین مالی سرمایه پذیران می‌باشد.

بازار سرمایه از مجموع بازارهای زیر تشکیل شده است(راعی و تلنگی، ۱۳۸۳):

بازارهای اولیه، بازارهای ثانویه و فرابورس

بازار اولیه[۱]

در این بازار اوراق بهادار شرکتها، برای اولین بار صادر شده و در معرض مبادله قرار می‌گیرد. به عبارتی، اوراقی که در این بازار عرضه می‌شود تماماً دست اول بوده و مستقیماً از خود شرکت ناشر یا نماینده فروش آن خریداری می‌شود.

بازار ثانویه

بازار ثانویه[۲] شامل خریداران و فروشندگان سهام و دیگر اوراق بهاداری است که قبلا انتشار یافته است. برای مثال اگر فردی بخواهد سهم یا ورقه قرضه ای را که پیشتر توسط ناشر آن به دیگر خریداران عرضه شده است خریداری نماید باید به بازار ثانویه مراجعه کند.

بورس اوراق بهادار مهمترین نهاد بازار ثانویه برای معاملات اوراق بهادار است. بازار ثانویه مکانی است که سهام پیشتر منتشرشده، مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد. اوراق عرضه شده در این بازار از نوع دست دوم یا دست چندم است.

تفاوت بازار ثانویه با بازار اولیه در این است که در بازار اولیه عرضه کننده، سهام را مستقیما به سرمایه گذار می‌فروشد(شهر آبادی و بشیری، ۱۳۸۹).

[۱]Primary Market

[۲] Secondary Market

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید