سطوح تصمیم گیری

یک مدیر در طول روز اطلاعات زیادی به او می رسد. بصورت کلی می توان گفت که مدیر پس از اخذ این اطلاعات سه نوع تصمیم گیری می نماید. نوع اول که اغلب به نام تصمیمات استراتژیک خوانده می شود، تصمیمات مربوط به امور دراز مدتکهتوسط مدیران عالی رتبه اتخاذ می شود ، پیچیده است . اطلاعات مربوط به چنین تصمیماتی، عموما تعریف نشده، غیر مبتنی بر موارد از پیش تجربه شده، با منشا بیرون از سازمان، جمع آوری شده از طرق غیر رسمی می باشد  . نوع دوم از تصمیمات، اغلب به نام تصمیمات کنترلی مدیریت خوانده شده که توسط مدیران میانی اتخاذ می گردد. عموما اطلاعات دریافتی برای این نوع تصمیمات، با معیارهایی از قبیل استانداردهای سازمان و یا بودجه سنجیده می شود. اطلاعات مربوط به این نوع تصمیمات، غالبا متوجه داخل سازمان، کوتاه مدت، تاریخی و ساده تر است.  نوع سوم، تصمیمات عملیاتی است. این قبیل تصمیمات براحتی فرموله شده و سیستم های کامپیوتری نیز می توانندکار را راحت تر نمایند.(سعادت، ۱۳۷۲٫ ۴۸ – ۵۲ ).

۲ – ۳ –  درجه سختی  تصمیم گیری

درجه سختی و راحتی کار تصمیم گیری به ۴ عامل بستگی دارد:

الف –  اطلاعات:

در برخی از تصمیم گیری ها، تمامی اطلاعات مربوط به مسئله موجود است. اما در برخی دیگر گرچه اطلاعات بالاخره در جایی وجود دارد، اما ما به لحاظ محدودیت در تجزیه و تحلیل آنها و یا نبود ابزار لازم بدانان دسترسی نداریم. هرچه که اطلاعات کمتر در دسترس باشد، تصمیم گیری مشکلتر است .

ب –  نامعلومی :

عموما در مسائل تصمیم گیری با پارامترهایی مواجه می شویم که اندازه، جهت و رفتار آنان برای ما کاملا معلوم نیست.

بعنوان مثال برای ارائه یک کالای جدید به بازار، واقعا رفتار بازار و استقبال مشتریان برای ما مشخص نیست.

ج –  منابع کمیاب:

در اکثر اوقات و حتی با وجود اطلاعات مکفی و نبود نامعلومی، پدیده کمبود منابع نکته مهمی در تصمیم گیری است. وقتی که منابع برای تولید کمیاب است و ما با راه حل های رقابتی متعدد روبروئیم، در حقیقت ما با مشکل ارزشیابی هرکدام از منابع و سپس تصمیم گیری روبروئیم.

د –  عوامل روانی :

اکثر تصمیم گیری ها مشکل هستند بلحاظ آنکه عوامل روانی از قبیل ترس، قدرت، اضطراب و نگرانی نیز در این فرآیند سهیم هستندQuinn ;  ۱۹۸۰ ; ۱۳۴  ). )

۲ – ۴ –  انواع تصمیم گیری بر مبنای اطلاعات موجود

با توجه به عوامل فوق، انواع تصمیم گیری بر مبنای درجه اطلاعات موجود در باره وقوع متغیرهای غیر قابل کنترل از آن، به قرار ذیل است:

الف – تصمیم گیری در شرایط اطمینان :

این نوع تصمیم گیری برای زمانی است که کلیه متغیرهای موثر موجود در آن ثابت فرض شوند. بزبان دیگر تصمیم گیرنده نتیجه تصمیم  را می داند. مدلسازی برای این شرائط از تصمیم گیری بیشتر بر اساس مدلهای ریاضی و مشخص مانند تجزیه و تحلیل هزینه-منفعت ، مدلهای کلاسیک بهینه سازی ، کنترل موجودی ، مدل جایگزینی ، تخصیص کار ، برنامه ریزی خطی و مواردی از برنامه ریزی پویا است . (حاضر،.۱۳۷۴٫ ۴۲- ۴۶).

ب – تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان :

این بخش خود به دو حالت تصمیم گیری در حالت عدم اطمینان کامل و تصمیم گیری در شرائط ریسک تقسیم میگردد. تصمیم گیری در شرائط عدم اطمینان کامل برای زمانی است که مشکل موجود شامل تعدادی از متغیرهای غیرقابل کنترل نیز می شود، لیکن اطلاعاتی از گذشته به منظور پیش بینی برای این متغیرها در دسترس نبوده و از اینرو محاسبه احتمال وقوع برای آنها ممکن نیست. مدلسازی تصمیم گیری توسط ماتریس تصمیم گیری خواهد بود. دراین حالت تصمیم گیر به روش های شهودی و یا خلاق نیز مراجعه می نماید .  (امیدیان ، ۱۳۸۰،۶ -۱۸).

ج – تصمیم گیری در شرایط تعارض :

برای زمانی است که استراتژی های رقبا برای یک تصمیم گیرنده جایگزین متغیرهای غیرقابل کنترل از شرائط تصمیم گیری او شوند. در این حالت از تئوری بازیها برای حل مسئله استفاده خواهیم نمود. تصمیم گیری مهمترین وظیفه یک مدیر در سطح عالی است و درعین حال راحت ترین کار برای آن است که انسان اشتباه نماید. مگر آنکه مدیر به فرآیند تصمیم عنایت داشته باشد. ( پیری، ۱۳۷۳ . ۹ -۱۴).

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

زمان و تصمیم گیری

تعیین زمان در دسترس برای جمع آوری اطلاعات عمدتا بستگی به مفاهیم و روند تصمیم گیری دارد. بنابراین زمان در دسترس تصمیم گیری عبارت است از فاصله زمانی معینی که بین لحظه احساس نیاز به اخذ تصمیم تا زمانی که تصمیم عملا اتخاذ می شود، وجود دارد. زمان در تصمیم گیری می تواند به چهار صورت مطرح شود:

اول بعد زمانی تصمیم که به نوعی به مدت تصمیم و چگونگی استفاده از زمان باز می گردد.

دوم، زمان بعنوان یک واسطه در میان اجزای مختلف تصمیم که درزمان های مختلف اتخاذ می شود.

سوم، زمان بعنوان یک منبع و عامل محتوایی که کوتاهی و یا محدود بودن آن می تواند تاثیرات جدی بر تصمیم داشته باشد.

چهارم، زمان بعنوان یک کالا که در تصمیم می تواند خود یک موضوع باشد، بخصوص در عصر حاضر که هرگونه تاخیر کوتاه می تواند پیامدهای جدی برای سازمان داشته باشد. (آصفی، ۱۳۷۵٫ ۷-۲۰).

اکثر مدیران تصمیم گیری را یک واقعه جدا که در یک نقطه مکانی و زمانی خاص اتفاق می افتد می دانند. در این ارتباط برخی از مدیران به حالتی می رسند که به آن رهبر تک نقطه ای می گوئیم. رهبر تک نقطه ای، در انزوا فکر می کند، سپس مشورت می طلبد، گزارش ها را می خواند، بیشتر فکر می کند، و سپس می گوید که بله یا خیر وسازمان را مامور تحقق آن می سازد، در حالیکه باید به تصمیم با نگاه اجتماعی و سازمانی برخورد نمود.واقعیت آن است که تصمیم گیری یک حادثه و یا واقعه و یا پیشامد نیست.یک فرآیند است که در طول یک هفته، یک ماه و یا یک سال آشکار می شود.

تصمیم گیری مملو از نگرانی راجع بازیگران قدرت است و مملو از تفاوت های ظریف شخصی و تاریخ و سابقه نهادی وسازمانی است. تصمیم گیری با بحث و مذاکره قرین بوده و نیازمند پشتیبانی همه سطوح سازمانی برای اجراست. تصمیم گیر خوب آن است که معتقد است که تصمیم یک فرآیند است که مدیر آن را آشکارا و در جمع طراحی و مدیریت می نماید. تصمیم گیر بد فکر می کند که تصمیم در یک لحظه ساخته می شود و او آنرا به تنهایی کنترل می کند . (مرتضایی‌مقدم، ۱۳۸۰ . ۱۱- ۱۷).

۲ – ۶ –  گام های تصمیم

اصل مدیریت تصمیم گیری است، زیرا بوسیله و توسط تصمیم گیری می باشد که مدیر تمامی وظائف خود را به انجام می رساند. برای نیل به هدف، تصمیم گیری لازم است. و تصمیم گیر می باید ازمیان استراتژی های موجود یکی را انتخاب کند و بکارگیرد. کیفیت و ماهیت این استراتژی، ماهیت عوامل محیطی خارج از کنترل سازمان و قدرت رقبا و ماهیت و شدت رقابت آنها باسازمان از جمله عواملی است که موفقیت و یا عدم موفقیت تصمیم گیرنده در نیل به هدف بستگی به آن دارد .

تصمیم گیری، اصل و اساس برنامه ریزی را تشکیل می دهد. زیرا بدیهی است طرح، برنامه، سیاست و خط مشی نمی تواند وجود داشته باشد مگر اینکه کسی، در جایی، تصمیمی گرفته باشد. مدیر معمولا تصمیم گیری را وظیفه اصلی خود بشمار می آورد، زیرا عملا مشاهده می نماید که باید دائم به فکر این باشد که چه راهی را برگزیند و چه کاری را انجام دهد، چه کسی را مامور و مسئول چه کاری کند و کار کی، کجا، و چگونه انجام گیرد. حتی سازمانها بدون اجماع نیز عمل می نمایند.

پنج گام در تحلیل تصمیم گیری عمومی وجود دارد که به ترتیب عبارتند از:

الف –  شناسایی و تعریف مسئله

ب –  جستجو برای یافتن راه حل های احتمالی

ج –  بررسی نمودن عواقب ناشی از هر راه حل

د –  انتخاب یکی از مدل های تصمیم گیری

ه –  بکاربردن یکی از مدل های تصمیم گیری و اتخاذ تصمیم .   Bhargava;  ۱۹۹۳;۶۲-۵ )  )

۲ – ۷ –  فرآیندهای تصمیم گیری

فرآیندهای تصمیم گیری متنوع و متعدد است و بصورت کلی می توان آنها را در سه دسته جای داد:

تصمیم گیری های فردی:

تصمیم گیری های فردی مدیران را می توان در دو بخش تحلیل نمود. بخش اول رهیافت عقلایی است که نشان می دهد که چگونه مدیران سعی می کنند که تصمیم بگیرند. در بخش های بعدی به این روش و نکات قوت و ضعف آن خواهیم پرداخت و بخش دوم روش عقلایی محدود است که شرح می دهد که چگونه واقعا یک تصمیم با محدودیت هایی که در زمان و امکانات مدیر با آنها مواجه است ساخته می شود. ( سعادت، ۱۳۷۲٫ ۴۸ – ۵۲).

تصمیم گیری های سازمانی:

سازمانها ترکیبی از مدیرانی را در خود دارند که تصمیم گیری های عقلایی و یا شهودی انجام می دهند، با این تفاوت که در یک سازمان، تنها یک مدیر نیست که تصمیم می گیرد. در سازمانها علاوه بر مدیران متعدد، در شناخت مسئله و راه حل های آن تعدادی از بخش ها و ادارات، نظرات متفاوت و حتی سازمان های دیگر دخالت دارند. ساختار داخلی سازمان و درجه ثبات محیط خارجی سازمان نیز بر تصمیم گیری سازمانی موثرند.  سه دسته فرآیندهای مربوط به تصمیم یگری سازمانی وجود دارد که عبارتند از:

الف  –   رهیافت علمی مدیریت،

ب –    مدل کارنگی،

ج –    مدل ظرف زباله.

رهیافت علمی مدیریت، به نوعی دنباله و تعمبم روش عقلایی تصمیم گیری است. این روش در خلال جنگ جهانی دوم شکل گرفت. در آنزمان استفاده از ریاضیات و آمار برای مسائل بزرگ نظامی مطرح شد و تحقیق در عملیات بعنوان یک علم جدید در توسعه سلاح ها و سیستم های جنگی موثر گشت  . علم مدیریت یکی از ابزارهای مناسب برای تصمیم گیری سازمانی است در زمانی که مسئله قابل تجزیه و تحلیل و متغیرها قابل شناسایی و اندازه گیری هستند . البته این روش دارای اشکالاتی نیز می باشد. بعنوان مثال، عدم وجود جایگاهی برای قضاوت و اعمال دیدگاه های انسانی یکی از نقاط ضعف است، زیرا بهرصورت، اطلاعات کمی نمی تواند تمامی مشخصات یک سیستم را به تصمیم گیر منتقل نماید. مدل کارنگی، این روش توسعه روش های مربوط به رهیافت عقلایی محدود در تصمیم گیری فردی اما در سطح تصمیم گیری سازمانی است. مطالعات گروه کارنگی نشان داد که تصمیمات سازمانی با شرکت مدیران متعددی شکل گرفته و انتخاب نهایی بستگی به ائتلافی مابین مدیران دارد. ائتلاف ، یک پیمانی است مابین مدیران متعدد ی که در مورد اهداف وسازمانی و اولویت های سازمان توافق نظر دارند.  فرایند ائتلاف خود دارای پیامدهای مهمی بر رفتار تصمیم سازی در سازمان دارد.

اول آنکه تصمیمات بر این اساس ساخته می شوند که باعث رضایت مدیران شوند و نه اینکه راه حل بهینه یافت شود. رضایت به معنای آن است که سازمان به نوعی یک راه حل را که اهداف متعدد سازمان را در نظر دارد، قبول می نماید به عوض آنکه بدنبال راه حلی با حداکثر نمودن منافع باشد.

دوم آنکه مدیران بدنبال حل مشکلات آنی بوسیله راه حل های کوتاه مدت هستند. به نظر سایمون وهمکاران او، این همان عنوان تحقیق مشکل گرا  است. به نظر آنان مدیران به محیط نزدیک خود برای یافتن یک راه حل که سریعا مشکل آنان را حل نماید هستند.  ( آصفی، ۱۳۷۵ . ۷ -۲۰ ).

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

شخصیت

۱-۱-۲- تعاریف شخصیت

در روانشناسی و رفتار سازمانی شخصیت تعاریف مشخصی دارد، برخی از این تعاریف عبارتند از:

شلدون^[۱]: «شخصیت» سازمان پویایی از جنبه­های ادراکی و انفعالی و ارادی و بدنی(شکل بدن و اعمال حیاتی بدن) فرد آدمی است.

مادای^[۲]: «شخصیت» مجموعه پایدار از ویژگی­ها و گرایش­ها است که مشابهت و تفاوت­های رفتار روانشناختی افراد (افکار و احساسات و اعمال) را که دارای تداوم زمانی بوده و ممکن است بواسطه اقشارهای اجتماعی و زیست شناختی موقعیت‌های بلاواسطه شناخته شوند یا به آسانی درک نشوند، مشخص می­کند.

فرگوسن^[۳]: «شخصیت» الگویی از رفتار اجتماعی متقابل است. بنابراین شخصیت یک فرد مجموعه راه­هایی است که او نوعاً نسبت به دیگران واکنش نشان می­دهد یا با آنها تعامل می­کند.

آتکینسون و هیلگارد^[۴]: «شخصیت» عبارت است از الگوهای رفتار و شیوه­های تفکر که سازگاری فرد با محیط را تعیین می­کند.

گیلفورد ^[۵]: «شخصیت» الگوی منحصر به فرد صفات شخصیتی است. (جلیل خانی،۱۳۷۹)

۲-۱-۲- ویژگی­های شخصیت از دیدگاه کارل گوستاویونگ

کارل گوستاویونگ[۶] شخصیت را مرکب از چندین سیستم یا دستگاه روانی می­داند که ضمن مستقل بودن، در یکدیگر تأثیر متقابل دارند. این سیستم­ها عبارتند از: من یا خود (ضمیر ناخودآگاه )، ناهشیاری فردی (ضمیر ناخود آگاه که قبلاً خودآگاه بوده­اند.) ناهشیاری جمعی(نوعی حافظه انسان که غیر قابل دسترسی است.) و صورت­های کهن ازلی الگوها (تجربه­ها و معلوماتی که در طول تاریخ بشری از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است مثل میل انسان به جاودانگی.)

یونگ برای انسان­ها، برحسب آنکه بیشتر متوجه عالم درون باشند یا عالم بیرون، دو نسخ شخصیتی قائل است یعنی انسان­ها را به دو گروه کلی متمایز می­کند:

۱٫افراد درون­گرا ^[۷]

۲٫افراد برون­گرا^[۸]

در تعریف برون­گرایی و درون­گرایی یونگ می­گوید: وقتی توجه به امور و اشیای خارجی چنان شدید باشد که افعال ارادی و سایر اعمال اساسی آدمی صرفاً معلول مناسبات امور و عوامل بیرونی باشد و نه حاصل ارزیابی ذهنی، این حالت برون­گرایی خوانده می­شود. برعکس شخص درون­گرا غالباً متوجه عوامل درونی و ذهنی است و زیر نفوذ این عوامل قرار دارد تردیدی نیست که او شرایط و اوضاع و احوال  بیرونی را می­بیند اما عوامل و عناصر ذهنی در او برتری و مزیت دارند و حاکم بر احوال و رفتار او هستند. (کریمی،یوسف،۱۳۷۶،۸۲)

۳-۱-۲- ویژگی­های شخصیت از دیدگاه کاتل

از آنجا که (کاتل^[۹]) شخصیت را چیزی که اجازه پیش­بینی رفتار شخص را در اوضاع و احوال معین به ما          می­دهد، تعریف کرده است، او معتقد است تعریف دقیق شخصیت مستلزم آن است که پژوهشگر قبلاً مفاهیمی را که در مطالعه رفتار، قصد بکارگیری آنها رادارد به روشنی مشخص سازد، به همین منظور خود او مفاهیمی را که سازنده  شخصیت هستند را مشخص و تعریف کرده است.

کاتل ویژگی­های شخصیتی را به سه گونه طبقه بندی کرده است:

طبقه‌بندی اول: صفات یا ویژگی­ها سه گونه­اند صفات منشی که نشان دهنده سرعت و قوت برانگیختگی هستند و صفات تحریکی که شخص را به سوی هدفی به حرکت وا می­دارند و صفات توانشی که نمایانگر زیرکی، مهارت و زبردستی هستند.

طبقه‌بندی دوم: ویژگی­های شخصیتی دو دسته اند: ویژگی­های عام و ویژگی­های خاص. ویژگی­های عام، ویژگی­هایی هستند که میان همه افراد آدمی یا لااقل میان همه افراد یک جامعه مشترک هستند. ویژگی­های خاص ویژگی­هایی هستند که اختصاص به یک فرد معین دارند و وجه تمیز او از افراد دیگر هستند.

طبقه بندی سوم: ویژگی­های شخصیتی دو دسته اند: صفات روساختی^[۱۰] و صفات پایه^[۱۱]. ویژگی­های روساختی، دسته­ای از رویدادهای رفتاری هستند که آشکار و ظاهری هستند و توصیف پذیری آنها بسیار کم است مانند صمیمی، بشاش، دست و دلباز و پرحرف بودن. صفات پایه در حقیقت منبع و سرچشمه صفات روساختی و علت­های واقعی رفتار آدمی هستند. صفات پایه بادوام اند و شناخت آنها برای مطالعه شخصیت ضرورت اساسی دارد. (جلیل خانی،۱۳۷۹)

[۱]. Sheldon

[۲]. Maddi(1972)

[۳]. Ferguson(1970)

[۴]. Atkinson & Hilgard(1993)

[۵]. s.p Guilford(1959)

[۶]. Carl Gustav Jung

[۷]. Introvert

[۸]. Extrovert

[۹]. Cattell

[۱۰]. surface traits

[۱۱]. source traits

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید