• بررسی رابطه کارکرد های مدیریت زنجیره تأمین با عملکرد سازمانی.

• بررسی رابطه مزیت رقابتی با عملکرد سازمانی.

   

  1. فرضیههای تحقیق:

   

   

فرضیات تحقیق، روابط میان کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین، مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی را میسنجند، که به صورت زیر صورتبندی میشوند:

1. بین کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین و عملکرد سازمانی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد.

1. بین کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین و مزیت رقابتی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد.

1. بین مزیت رقابتي و عملکرد سازمانی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد.

1-6- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش:
1-6-1- تعریف نظری متغیرهای پژوهش:
كاركردهاي مدیریت زنجیرۀ تأمین: مدیریت زنجیرۀ تأمین به عنوان یک استراتژی رقابتی برای یکپارچهسازی تأمینکنندگان و مصرفکنندگان با هدف بهبود پاسخگویی و انعطافپذیری سازمانهای تولیدکننده یا خدمترسان تعریف شده (لی و همکاران، 2006) و به یک رویکرد مدیریت فرآیندمحور برای منبعیابی، تولید و تحویل محصول/ خدمت به مصرفکننده نهایی یا به طور گستردهتر به هماهنگی اعضای مختلف زنجیرۀ تأمین اشاره دارد.
مزیت رقابتی: مزیت رقابتی عاملی است که یک سازمان با آن قادر است یک وضعیت دفاعی در برابر رقبایش ایجاد کند که شامل قابلیتهایی است که به یک سازمان امکان میدهد تا خودش را از رقبایش متمایز سازد (چشمبراه، مرتضوي، 1386).
عملکرد سازمانی: عملکرد سازمانی را چگونگی و نحوه دستیابی به اهداف مالی و اهداف بازار تعریف کردهاند. اصطلاحات اهداف مالی، سودآوری سازمانی، بازگشت سرمایه و رشد فروش، عملکرد کسب و کار و اثربخشی سازمانی، شاخصهایی از عملکرد سازمانی هستند (لی و همکاران، 2006).

•  

  •  

    1. تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش:

     

     

   

   

کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین: در این پژوهش کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین با استفاده از پرسشنامه سنجیده میشود؛ از جمله شاخصهایی که برای سنجش فعالیتهای مدیریت زنجیرۀ تأمین استفاده میشود عبارتند از مشارکت استراتژیک با تأمینکننده (سوالات 6-1)، ارتباط با مشتری (سوالات 11-7)، سطوح تسهیم اطلاعات (سوالات 17-12)، کیفیت تسهیم اطلاعات (سوالات 22-18) و تعویق (سوالات 25-23).
مزیت رقابتی: در این پژوهش مزیت رقابتی با استفاده از پرسشنامه سنجیده میشود؛ از جمله شاخصهایی که برای سنجش مزیت رقابتی استفاده میشود عبارتند از هزینه (سوالات27-26)، کیفیت (سوالات31-28)، اطمینان در تحویل (سوالات 34-32) ، نوآوری تولید (سوالات 37-35) و زمان ارائه به بازار (سوالات 41-38).
عملکرد سازمانی: در این پژوهش عملکرد سازمانی با استفاده از پرسشنامه سنجیده میشود (سوالات 51-42).

•  

  1. خلاصه

   

   

رویکرد انجام این تحقیق بررسی ارتباط کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین، مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی در سازمانهای تولیدی میباشد. در ابتدا سعي گرديد تا کلیاتی دربارۀ طرح تحقیقی مورد نظر ارائه گردد، بنابراين به بیان مسأله اصلی تحقیق و تشریح مختصر موضوع و همچنین بیان ضرورت تحقیق، فرضیات تحقیق که در واقع راهنمای اجرایی ما در مسیر تحقیق اشاره گرديد. همچنین قلمرو تحقیق از بعد موضوعی، مکانی و زمانی بیان شد تا تحقیق در همین راستا پیش رود و در پایان فصل نیز با تعریف اصطلاحات و واژه های تحقیق به رفع ابهامات و روشنتر شدن هرچه بهتر موضوع پرداخته شد.

پس از آن که مدیران صنایع به این نتیجه رسیدند که جهت ارائه سریع، ارزان و با کیفیت محصولات و خدمات خود به مشتریان و بازارهای جهانی نیاز مبرم به یک مدیریت زنجیره تأمین کارا دارند، اندازهگیری فعالیتهای کل زنجیره تأمین و هر یک از اعضای آن بصورت مجزا به جهت بهبود آن ضرورت یافت. به منظور اجرای یک سیستم ارزیابی عملکرد، تدوین و تعریف شاخصهای مناسب در سطوح مختلف زنجیره ضروری میباشد (عباسی و افشار، 1390).
اندازهگیری فعالیت ها، نقش تعیینکنندهای در توسعه و پیشرفت زنجیره تأمین دارد، به طوری که میتواند طراحی و مدیریت زنجیره تأمین را به سوی کارکردهای مورد نظر هدایت کند. اندازه گیری عملکرد و شاخص های مربوط به آن، نقش مهمی در طبقهبندی اهداف، ارزیابی عملکرد و تعیین سیاستهای آتی بازی میکنند (باباخانی و یوسفی، 1384).
معیارهایی که برای اندازه گیری کارکردهای و بهبود آن استفاده میشوند، باید آنهایی باشند که به درستی ماهیت کارکردهای سازمان را دربرگیرند. یک سیستم اندازهگیری باید تخصیص معیارها، به بهترین و مناسب ترین جای ممکن را آسان سازد. برای اندازهگیری عملکرد مؤثر و بهبود آن، اهداف اندازهگیری باید اهداف سازمان را بیان کنند و معیارهای انتخابی باید یک تعادل بین معیارهای مالی و غیر مالی که میتوانند مربوط به سطح استراتژیک، تاکتیکیو عملیاتی تصمیمگیری و کنترل باشند، برقرار سازند (همان منبع). مقصود از کارکردهای زنجیره تأمین، تولید محصول با هزینه کمتر و تحویل به موقع محصول به مشتری و افزایش رضایت مشتری است (کوپرا و میندل، 2007). بیمن[19] (1996) برخی از مشخصات سیستمهای اندازهگیری عملکرد مؤثر و کارا را بیان نموده است، که در ارزیابی سیستمهای اندازهگیری قابل استفاده میباشند. این مشخصات عبارتند از: جامع بودن(اندازهگیری همه جوانب مؤثر)، عمومیت داشتن (در شرایط عملیاتی مختلف، مقایسه امکان پذیر باشد)، قابلیت اندازهگیری (دادههای مورد نیاز قابل اندازهگیری باشند) و سازگاری (شاخصها با اهداف سازمان سازگاری داشته باشند).
کوپر و الوم[20] (1999) ویژگیهای زنجیره تأمین کارآمد را اینگونه بیان کردهاند: مجرای گسترده مدیریت موجودی، کارایی هزینه و زنجیره تأمین، افق زمانی بلندمدت، برنامه مشارکت، تبادل اطلاعات و کنترل دو جانبه، کانالهای همکاری، فرهنگ کاری و چشمانداز مشترک، ارتباط با تأمینکنندگان و سهیم شدن در سود و زیان. به عقیده لمبرت[21]، صحبت در مورد مدیریت زنجیره تأمین و توسعه و بهبود مدلهای تئوریک در این زمینه، کاری بسیار ساده است اما اجرای سادهترین تکنیکها و مدلهای ارائه شده بسیار زمانبر و دشوار بوده و دقت زیادی را میطلبد. عموماً سنجش عملکرد بصورت فرآیند
کمیسازی اثرات و کارایی فعالیت ها تعریف میشود. بیمن معیارهای سنجش عملکرد را به دو دسته کمی و کیفی تقسیم و سه نوع معیار و ملاک را مشخص کرد: منابع، خروجیها و انعطافپذیری. وی با ارائه خصوصیات یک سیستم سنجش کارکردهای اثربخش، در واقع معیاری برای انتخاب سیستمهای مناسب به وجود آورد. این خصوصیات، شامل موارد شمول (قابلیت سنجش تمامی جنبههای مربوطه)، عمومیت (در شرایط متفاوت امکان سنجش را فراهم بیاورد)، قابلیت اندازهگیری (دادههای مورد نیاز قابل اندازهگیری باشد) و سازگاری (معیارها در راستای اهداف سازمان باشد) میشود. همچنین در یکی از مهمترین مطالعاتی که در راستای ایجاد چارچوبی برای ایجاد رابطه تجربی بین عملیات مدیریت زنجیره تأمین و و کارکردهای زنجیره تأمین صورت گرفته است. فهرستی از شش حوزه بحرانی در راستای توانایی رسیدن به یکپارچگی منطقی زنجیره تأمین و بررسی ارتباط بین یکپارچگی منطقی تواناییها و فعالیتهاست. توانایی یکپارچگی در این چارچوب عبارتند از: یکپارچگی مشتریان، یکپارچگی درونی، یکپارچگی برنامه ریزی و فناوری، یکپارچگی در اندازهگیری و یکپارچگی ارتباطات و وابستگیها. حاصل کار آنان (در ارتباط با موضوع فعالیتها) نشان داد که یکپارچگی مشتریان، یکپارچگی درونی، یکپارچگی فناوری و برنامهریزی کارکردهای نسبت به موارد رقابتی، دارای اهمیت بیشتری هستند. به رغم اینکه چنین معیارهایی یکی از مهمترین خصیصههای مدلهای زنجیره تأمین هستند، استفاده از آنها در مدلهای زنجیره تأمین با چالش روبرو است، زیرا وارد کردن این معیارهای کیفی به مدلی کمی، کاری بسیار دشوار است. رضایت مشتری، جریان اطلاعات، کارکردهای تأمینکنندگان و مدیریت ریسک، نمونههای دیگری از این معیارها هستند. برای تعیین کارایی یا اثربخشی سیستم موجود و یا مقایسه بین چند سیستم رقیب، باید مجموعهای از چند معیار را باهم به کار برد. پژوهشهای دیگری نیز در راستای تدوین چارچوبی برای ارزیابی منظم و سلسلهوار کارایی در سطوح مدیریت استراتژیک، مدیریت برنامهریزی و مدیریت اجرایی در زنجیره تأمین انجام گرفت. این چارچوب به طور عمده با تأمین، تحویل، خدمات به مشتری، موجودی و هزینههای حمل و نقل سروکار داشت (اخوان، 1388).
روشهای اندازهگیری کارکردهای زنجیره تأمین را میتوان در یک تقسیمبندی در 5 دسته کلی نشان داد: روش ارزیابی عملکرد سنتی، روش ارزیابی عملکرد جهانی، مدل ارزیابی مبتنی بر کارت امتیازی متوازن، مدل امتیازی و مدلهای خاص هر زنجیره تأمین. چهار دسته اول مربوط به تحقیقات کلی و مقایسهای بین انواع زنجیرههای تأمین است ولی در تحقیقاتی که بر زنجیرههای خاص انجام میگیرد، بهتر است از مدلهای خاص زنجیرههای تأمین (دسته پنجم) استفاده

گردد (تقوا و همکاران، 1390).
2-12- مزیت رقابتی:
در كتب درسي استراتژي مربوط به زمان آكوف (1970) و آندروس (1971)، كاستيها و تواناييهاي يك بنگاه خاص تعریف شده اما درباره مزیت رقابتی مطلبی بیان نشده است. البته، پنروز (1959) در چندين مورد به مزیت رقابتی اشاره کرده است. آنسوف (1965) نيز از اين اصطلاح استفاده كرده ولی تنها به این موضوع که بنگاه برای رقابت مؤثرتر به چه چیزی نیاز دارد،اشاره کرده است (كلين[22]، 2001). طی سالهای اخیر، مزیت رقابتی در مرکز بحث استراتژیهای رقابتی قرار گرفته و بحثهای زیادی دربارهْ مزیت رقابتی مطرح شده است. با این وجود، ارائه یک تعریف دقیق از مزیت رقابتی مشکل است. از یک طرف، مزیت رقابتی به معنای بازده بیش از حد معمول تلقی شده و از طرف دیگر، مزیت رقابتی به کارکردهای بازار سرمایه و انتظارات مرتبط شده است. اما رایجترین تعریف مزیت رقابتی در حوزه استراتژی رقابت و در چارچوب خلق ارزش، هر آنچه موجب شود در آمد بیش از هزینه افزایش یابد، تجلی پیدا میکند (راملت[23]، 2003).
بحث مزیت رقابتی از دیرباز از مهمترین موضوعات مطرح در دنیای مدیریت و تئوریهای مدیریت استراتژیک بوده است. مزیت رقابتی یکی از مهمترین مباحث در تئوریهای مدیریت استراتژیک تلقی میشود زیرا وجود مزیت رقابتی در یک سازمان به معنای کارکردهای بهتر نسبت به رقباست و در کوتاهمدت سودآوری و در بلندمدت بقا و رشد سازمان را تضمینمیکند. در عصر اطلاعات که فناوریهایی مثل وب و شبکههای رایانهای گسترش یافتهاند محیط سازمان نیز متلاطمتر شده است. با ظهور تجارت الکترونیک اهمیت مزیت رقابتی نه تنها کاسته نشده بلکه مهمتر و حیاتیتر شده است. در یک صنعت جا افتاده، هرکدام از رقبای اصلی، مزیت رقابتی خاصی را برای خود در نظر گرفته و حفظ میکنند (عزیزی و کریمی، 1383).

•  

  1. تعاریف مزیت رقابتی:

   

   

رقابتپذیری فرآیندی استکه هر نهادی میکوشد تا از این طریق بهتر از دیگری عمل کرده و از وی پیشی گیرد. کسب توانمندیهای رقابتی در جهان امروز به یکی از چالشهای اساسی کشورهای مختلف در سطح بینالمللی تبدیل شده است (زرآبادیپور و همکاران، 1384). طی سالهای اخیر، مزیت رقابتی در مرکز بحث استراتژیهای رقابتی قرار گرفته و بحثهای زیادی دربارۀ مزیت رقابتی مطرح شده است. با این وجود، ارائه یک تعریف دقیق از مزیت رقابتی مشکل است. مزیت رقابتی دارای مفاهیم و تعاریف متعددی است که ذیلاً به چند مورد آن اشاره میشود:

• مزیت رقابتی موقعیت بینظیر یک سازمان در برابر رقبایش است که از طریق الگوی توسعۀ منابع، بسط پیدا میکند (هافر و اسچندل[24]، 1978).

• مزیت رقابتی، ارزشهای قابل ارائه شرکت برای مشتریان است؛ به نحوی که این ارزشها از هزینههای مشتری بالاتر باشند. مایکل پورتر از استادان دانشکدۀ بازرگانی دانشگاه هاروارد یکی از محققان فعال در زمینه مطالعات رقابتپذیری است. او مزیت رقابتی را در چارچوب استراتژی رقابتی مورد توجه قرار میدهد. وی در سال 1980 کتاب «استراتژی رقابتی» و در سال 1985 کتاب «مزیت رقابتی» را به رشته تحریر درآورده است. همچنین در سال 1990 کتاب «مزیت رقابتی ملل» را عرضه داشت که در آن «مدل الماس» در رقابتپذیری معرفی شده است. پورتر در این مدل، رقابتپذیری را حاصل تعامل چهار عامل اصلی میداند: 1- فاکتورهای درونی؛ 2- شرایط تقاضای داخلی؛ 3- صنایع مرتبط و حمایتکننده؛ 4- استراتژی، ساختار و رقابت. به اعتقاد پورتر، این فاکتورهای چهارگانه به صورت متقابل بر یکدیگر تأثیر دارند و تغییرات در هر کدام از آنها میتواند بر شرایط بقیه فاکتورها مؤثر باشد. علاوه بر آن، دو عامل بیرونی دولت و اتفاقات پیشبینی نشده نیز بر عوامل چهارگانه تأثیر غیرمستقیم دارند و از طریق تأثیر برآنها میتوانند در رقابتپذیری نیز تأثیرگذار باشند. مجموعهای از عوامل مؤثر در تولید کالا یا خدمات، مانند مواد اولیه، کیفیت و میزان دسترسی به آن، نیروی انسانی بدون مهارت و یا ماهر و آموزش دیده، بهرهوری و خلاقیت و نوآوری نیروی انسانی، زیرساختها، مسائل تکنولوژیک، میزان سرمایه و دسترسی به آن، توانمندیها و قابلیتهای مدیریتی و … که برای رقابت در عرصه بازارهای رقابتی ضروری است، فاکتورهای درونی را تشکیل میدهند. پورتر فاکتورهای درونی را در دو دسته فاکتورهای عمومی و تخصصی تقسیمبندی میکند. فاکتورهای عمومی شامل مواردی مانند مواد اولیه، انرژی، نیروی انسانی بدون مهارت خاص می باشد. فاکتورهای تخصصی شامل مواردی مانند نیروی انسانی ماهرو متخصص، دانش فنی پیشرفته و فناوری پیشرفته است. فاکتورهای تخصصی در مقایسه با فاکتورهای عمومی مزیت رقابتی پایدارتری را ایجاد میکند. شرایط تقاضای داخلی، ماهیت و چگونگی تقاضا را در بازارهای داخلی برای محصولات یک صنعت مشخص میکند. اندازه و رشد تقاضا در رقابتپذیری صنایع تأثیر بسزایی دارد. پورتر معتقد است که وجود بازار داخلی بزرگ و در حال رشد موجب تشویق سرمایهگذاران برای توسعه فناوری و بهبود بهرهوری گردیده و این مسئله به عنوان مزیت رقابتی برای آن ملت محسوب میگردد. در مقابل، بازارهای داخلی کوچک که دارای رشد پایینی هستند، شرکتها و صنایع را به دنبال فرصتهای صادراتی میکشاند. صنایع مرتبط و حمایتکننده میتواند شامل تأمينکنندگان مواد اولیه یا تجهیزات و ابزارآلات، توزیعکنندگان و فروشندگان، سیستمهای توزیع محصول، مؤسسات تحقیقاتی، سرویسهای مالی مانند بانکها و بورس اوراق بهادار، سیستمهای حمل و نقل، دانشگاهها، مراکز و مؤسسات تحقیقاتی و صنایعی باشد که از یک نوع فناوری، مواد اولیه و امکانات آزمایشگاهی استفاده میکنند. ارتباط و همکاری با این صنایع و مراکز در توسعه سطح محصولات و خدمات و بهبود آنها و در نهایت ارتقای رقابتپذیری مؤثر است. استراتژی، ساختار و رقابت، شرایطی که طبیعت و جوهره رقابت را در سطح کلان اجتماع تحت کنترل دارد و همچنین راه و روشی که بنگاهها و سازمانها تأسیس، سازماندهی و مدیریت میشوند، بر رقابتپذیری تأثیر بسزایی دارد. بنابراین، ساختار و استراتژیهایی که برای مدیریت و راهبری یک بنگاه یا صنعت تدوین و اجرا میگردد، تأثیر مستقیم بر کارکردهای و رقابتپذیری آن دارد (مرادی و شفایی، 1384).

• مزیت رقابتی ارزشی است که سازمان به مشتریان خود عرضه میکند، به نحوی که در آن زمان این ارزش توسط رقبای بالقوه و بالفعل عرضه نمیشود (ميگوئل، 2002).

• مزیت رقابتی میزان جذابیت پیشنهادهای شرکت در مقایسه با رقبا، برای مشتریان است. ضریب رقابتی تمایز در ویژگیها یا ابعاد هر شرکتی است که آن را قادر به ارائه خدمات بهتر از رقبا به مشتریان میکند. به طور کلی مؤلفههای مفهوم مزیت رقابتی شامل ارزشآفرینی، بازارگرایی، خشنودی مشتری، شناخت توان بالقوه، حرکت دادن، توان بالفعل، انگیزهسازی، مهارتسازی، قیمت مناسب، پاسخگویی و نوآوری است (زرآبادیپور و همکاران، 1384).

• مزیت رقابتی شامل مجموعه عوامل یا توانمندیهایی است که همواره شرکت را به نشان دادن فعالیت های بهتر از رقبا قادر میسازد. به عبارتی ديگر مزیت رقابتی عامل یا ترکیبی از عواملی است که در یک محیط رقابتی سازمان را بسیار موفقتر از سایر سازمانها مینماید و رقبا نمیتوانند براحتی از آن تقلید کنند (صنایعی، علوی شاد، 1385).

• مزیت رقابتی شامل مواردی است که یک بنگاه میتواند انجام دهد ولی بنگاههای دیگر قادر به انجام آنها نیستند، که خود موجب تقاضای بیشتر و یا هزینۀ کمتر برای آن بنگاه میشود.

1. دیدگاه منبعپایه، بنگاه را جدا از محیط صنعتیاش در نظر میگیرد.

1. این دیدگاه قادر نیست تا یک مکانیسم سببی پاسخگو به خلق مزیت رقابتی پایدار را شناسایی کند. به عبارت دیگر در چارچوب این دیدگاه، ارتباط بین منابع و صلاحیتها از یک طرف و ارتباط مزیت رقابتی و موفقیتها از طرف دیگر، توضیح داده نمیشود.

1. مسیر منبعپایه، اهمیتی به اثر تصمیمات گذشته بر روی رفتار واقعی بنگاه نمیدهد.

1. در فرآیندهای تصمیمگیری، مدیران به ابزارهای تخصصیتری نیاز دارند؛ اما مشخص نیست که چگونه تحلیل مزیت رقابتی میتواند برای رفع این نیاز مؤثر باشد (راسخي، 1387).

1. دیدگاه منبعمدار به این نکته توجه نمیکند که ممکن است بنگاه در برخی ظرفیتهای مرکزی در مقایسه با رقبا بالاتر باشد؛ در حالی که در برخی دیگر نسبت به آنان در سطح پایینتری قرار گرفته باشد. برای مثال ممکن است بنگاه دارای مزیت تکنولوژیکی باشد و در عین حال تجربه بازاریابی کمی داشته باشد (آلمووهاشای، 2004).

به هر حال تئوری منبعپایه نمیتواند به طور کامل مزیت رقابتی و فعالیتهای بنگاه را توضیح دهد. سرانجام اینکه، عمده تحقیقات درباره دیدگاه منبعپایه در سطح مفهومی بوده است. در نتیجه، مطالعات تجربی بر پایه دیدگاه منبعپایه با مشکلاتی در رابطه با اندازهگیری مواجه میشوند (راسخي، 1387).
2-15-3- تئوری شومپترین:
شومپیتر (1934 و 1950) بیان میکند که رقابت، پایدار و قابل پیشبینی نیست. بر اساس تئوری شومپیتر، برنامهریزی باید برای پیشبینی شوکهای وارده بر صنعت صورت گیرد؛ اما به دلیل تغییرپذیری محیط، هیچگاه این شوکها به طور کامل پیشبینی نمیشوند. به عبارت دیگر، این تئوری معمولاً محیط را بی ثبات در نظر میگیرد. در این چارچوب، هر بنگاه باید استراتژیاش را بر اساس منابع، فرصتها و تهدیدهای محیط پایهریزی کند. تئوری شومپترین بیان میکند که تحوّلاتی در محیط وجود دارد که تصادفی هستند و این دگرگونیها، تغییرات غیرقابل پیشبینی را در تهدیدها و فرصتهای بنگاه ایجاد میکنند. این شوکها همچنین میتوانند ارزش منابع را تغییر دهند. به دلیل این شرایط، تئوری مذکور به آسانی قابل تبدیل به یک تفکر استراتژیک نبوده است چون هیچ تصوری از یک سطح پایدار ثابت که به بنگاه اجازه دهد تا تهدیدها و فرصتها را پیشبینی کند و به آنها پاسخ دهد، وجود ندارد (راسخي، 1387).
اصل اساسی تئوری شومپترین، نوآوری است. شومپیتر عنوان میکند که ابتکارات عنصر پویای اساسی در تمامی ابعاد اقتصادی است. نوآوری شومپترینی را میتوان به صورت تغییر در روشهای عرضه کالا مانند معرفی کالاها یا روشهای جدید تولید، ایجاد بازارهای جدید، تسخیر منابع جدید به شکل مواد خام یا کالاهای نیمه صنعتی یا اعمال یک سازمان جدید مثل خلق انحصار یا شکستن آن تعریف كرد (برو، 2000). بر اساس تئوری شومپیتر، نوآوریها با یک وقفه کوتاه زمانی ایجاد میشوند و موجب مزیت هزینهای یا مزیت کیفیت در صنعت میشوند. نوآوری شومپترین به شکلی مختلف مطرح شده است، اما در مجموع، ویژگیهای نوآوری شومپترین عبارتند از: (راسخي، 1387).

1. مبتنی بر تکنولوژی اساساً متفاوت باشد .

1. به عنوان تهدید ناشی از جانشینی در کالاها، خدمات و یا فرآیندهای تولید موجود مطرح شود.

1. موجب ظهور صنعت جدید شود.

    

   1. عملکرد سازمانی:

    

    

امروزه در فضاي رقابتي، كسب و كارها در تلاشند تا با ايجاد مزيت رقابتي پايدار از طريق ارتقاء عملكرد سازماني رونق يابند و خود را با تغييرات نوظهور انطباق دهند (وو، لیو، 2010).
عملکرد سازمانی یکی از مهمترین سازههای مورد بحث در پژوهشهای مدیریتی است و بدون شک مهمترین معیار سنجش موفقیت در شرکتهای تجاری به حساب میآید. ولی بطور کلی در خصوص این که متغیرها و شاخصهای عملکرد سازمانی کدامند، هنوز توافق نظر کلی در بین صاحبنظران وجود ندارد (ابزری و همکاران، 1388).
همواره در اکثر سازمانهای جهان مدیران و رهبران سازمانی در پی ارتقا و بهبود عملکرد سازمانهای خویش میباشند. عملکرد سازمان ترکیب گستردهای هم از دریافتیهای غیرملموس، همچون افزایش دانش سازمانی و هم دریافتیهای عینی و ملموس، همچون نتایج اقتصادی و مالی است (علامه، مقدمی، 1388). از جمله شاخصهای عینی عملکرد سازمانی میتوان به شاخصهای سودآوری نظیر بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده سرمایهگذاری و سود هر سهم بازده سهام اشاره کرد (ابزری و همکاران، 1388).
مدلهای گوناگونی تلاش کردهاند عملکرد سازمانی را معرفی و ارزیابی کنند. بررسی این الگوها نشان از آن دارد که اولاً تغییرات عملکرد سازمانی باید اندازهگیری و سنجش شود. ثانیاً تغییرات عملکرد سازمان باید در تمامی سطوح سازمان مورد توجه باشد و اهداف فردی، گروهی در سازمان باید در راستای اهداف سازمانی قرار گیرد. ثالثاً در اندازهگیری سطح عملکرد سازمان باید از ابزارهایی که ابعاد گوناگون عملکرد سازمان را مورد توجه قرار میدهند استفاده کرد. برای سنجش عملکرد سازمانی در عین توجه به نتایج مشهود اقتصادی چون نرخ بازگشت سرمایه و افزایش حاشیه سود و از این دست ابزارها باید سطح خلاقیت و نوآوری و نیز افزایش سطح دانش سازمانی را نیز سنجش کرد (علامه، مقدمی، 1388).
اگرچه اهمیت عملکرد سازمانی بطور گستردهای شناخته شده است، اما بحث قابل توجهی در مورد موضوعات فنی و مفهومی اندازهگیری عملکرد وجود دارد. اندازهگیری عملکرد به شکل منفرد و بطوری که از تمامی جهات واضح و روشن باشد، ممکن نیست (ابزری و همکاران، 1388).
بيشتر مطالعات گذشته در زمينه عملكرد سازماني بر مبناي عملكرد مالي بودهاند، اگرچه شاخصهاي مالي چندان با اهداف راهبردي و بلندمدت يك كسب و كار همبستگي ندارند و نميتوانند در شرايط حاد رقابتي مزيت براي سازمانها ايجاد كنند (وو، لیو، 2010). همچنين اندازهگيري عملكرد سازماني بدون در نظر گرفتن اهداف سازماني غيرممكن است (سنجقی، 1390). در سال 1994 اِی.آي.سي.پي.اِی[36] پيشنهاد كرد كه شاخص هاي عملكردى، شامل اطلاعات غير مالي نيز باشند، اين اطلاعات ميتوانند منعكس كننده سرمايه فكري و پاسخگويي اجتماعي باشد (وو، لیو، 2010). به منظور شناخت كامل جنبههاي گوناگون اندازهگيري عملكرد سازماني ميبايست به تحليل شيوههاي مختلف عملكرد پرداخت. شاخصهاي سنتي عملكرد شاخصهاى مالي بودهاند – نسبتهايي مانند بازگشت سرمايهگذارى[37] و گردش مالي. هارپر[38] (1984) هفت بعد براي عملكرد بيان كرده است: 1- بهره وري، 2- هزينه واحد، 3- قيمت، 4- نسبت عوامل، 5- نسبت هزينه، 6- سبد محصول، 7- تخصيص ورودیها (سنجقی، 1390). نورتون و كاپلان[39]نيز با ارائه كارتهاي امتيازي متوازن براي تبيين راهبرد از پنج شاخص زير استفاده كردند: 1- منظر مالي، 2-منظر مشتري،3- منظر فرآيندهاي داخلي،4- نوآوري و 5- كاركنان (وو، لیو، 2010). اما يوكل عملكرد را با سه بُعد تبيين كرده است كه اين ابعاد عبارتند از: بازدهى، انطباقپذيرى و منابع انسانى (سنجقی، 1390).
نیکلاس[40] و سردان[41] (2011) بر این باورند که عملکرد سازمان یک مفهوم چندگانه میباشد و موقعیت شرکت را در مقابل رقبا نشان میدهد. یک رویکرد جامع به عملکرد سازمان فقط رویکرد مالی را در نظر نمیگیرد. بلکه سایر رویکردهایی را که منجر به خلق ارزش میشود در نظر میگیرد. خروجیها یا عملکرد غیر مالی به مواردی چون هزینههای تولید، زمان انتظار، تمایز در تولید و توسعه خدمات جدید و بهبود توانایی در جذب، آموزش، توسعه و حفظ کارکنان و بهبود تلاشها در خصوص همکاری بین کارکنان اشاره دارد و عملکرد سازمانی میتواند در قالب مجموعه زیر دستهبندی شود:

1. عملکرد مالی: که عملکرد بازار در احاطه دارد و سودآوری، رشد و رضایت مشتری از جمله شاخصهای آن میباشد.

1. عملکرد فرایند: که به کیفیت و کارایی اشاره دارد.

• کیفیت

• نوآوری تولید

• اطمینان در تحویل

• زمان ارائه به بازار

شکل (2-7): مدل مطالعاتی پژوهش
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
3-1- مقدمه:
انجام تحقیقات علمی و دستیابی به اهداف آن در گرو بکارگیری روششناسی ساختارمند، هدفمند و علمی می‌باشد. به عبارت دیگر، یکی از مشخصه‌هایی که نشاندهنده اعتبار و ارزش یک تحقیق علمی به شمار می‌آید، روش‌ها و ابزارهایی است که محقق در انجام تحقیق خود بکار گرفته است. بنابراین محقق باید در صدد بکارگیری روش‌های مناسبی برای انجام تحقیق باشد که به واسطه‌ آن به نتایج واضح، کارآمد و قابل اتکاء دست یابد و روند پیشرفت تحقیق برای او سهل و آسان گردد (حافظنیا، 1385).
بنابراین در این فصل به ماهیت روش انجام تحقیق علمی، معرفی جامعه و نمونه‌ آماری تحقیق، شیوه‌ نمونهگیری و تعیین حجم نمونه، ابزار و روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات، تحلیل روایی و پایایی ابزار مورد نظر تحقیق و مواردی دیگر و در نهایت نحوه‌ تحلیل یافته‌ها پرداخته می‌شود.
3-2-روش پژوهش:
روش اجرای تحقیق در واقع مجموعه فرآیندهایی است که به کمک آن‌ها تعیین می‌شود که اطلاعات مورد نظر از کجا، چگونه و با چه ابزاری جمعآوری شود. به طور کلی روش‌های تحقیق در علوم رفتاری را می‌توان با توجه به دو ملاک: الف) هدف تحقیق، ب) نحوه‌ گردآوری داده‌ها تقسیم کرد (سرمد و بازرگان، 1385)؛ که در ادامه نوع تحقیق حاضر بر اساس این دو شرح داده می‌شود.
در تقسیمبندی بر اساس هدف، تحقیقات علمی به 3 گروه بنیادی، کاربردی و تحقیق و توسعه تقسیم می‌گردد. با توجه به اینکه هدف از انجام این تحقیق، بررسی ارتباط کارکردهای مدیریت زنجیرۀ تأمین بر مزیت رقابتی می‌باشد، می‌توان بیان کرد که این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است؛ زیرا، هدف تحقیقات کاربردی توسعه‌ دانش کاربردی در یک زمینه‌ خاص بوده و به عبارتی اینگونه تحقیقات به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می‌شود (سرمد و بازرگان، 1385).
در تقسیمبندی براساس نحوه گردآوری داده‌ها (طرح تحقیق)، تحقیقات علمی را بر اساس چگونگی به دست آودن داده‌های مورد نیاز می‌توان به 2 دسته تحقیق توصیفی (غیر آزمایشی) و تحقیق آزمایشی تقسیم کرد. تحقیق حاضر بر حسب نحوه‌ی گردآوری داده‌ها از نوع توصیفی (غیر آزمایشی) می‌باشد؛ زیرا طبق تعریف، تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش‌هایی است که هدف آن‌ها توصیف کردن شرایط و پدیده‌های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرآیند تصمیمگیری باشد. البته لازم به ذکر است تحقیق توصیفی خود به 5 دسته: 1) تحقیق پیمایشی، 2) تحقیق همبستگی، 3) اقدام پژوهی، 4) بررسی موردی و 5) تحقیق پس رویدادی یا علّی مقایسه‌ای تقسیم می‌شود. که بایستی گفت تحقیق حاضر به دلیل اینکه به بررسی توزیع ویژگی‌های یک جامعه‌ی آماری می‌پردازد و جهت گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده کرده از دسته تحقیقات پیمایشی؛ و از طرفی چون به دنبال رابطه‌ میان متغیرها بر اساس هدف تحقیق، سنجش اثرات متغیرها و بررسی فرضیات و مدلسازی رابطه‌ی بین متغیرها از طریق نرم افزار ليزرل که از نرمافزارهای مربوط به مدلسازی معادلات ساختاری می‌باشد، از دسته‌ همبستگی نیز به حساب می‌آید (سرمد و بازرگان، 1385).
3-3- جامعه آماری و روش نمونهگیری:
هدف از انجام هر تحقيقي، شناخت و پيشبيني يك پديده در جامعهْ آماري است. براي بدست آوردن شناخت از آن پديده، نمونههايي از آن جامعه انتخاب ميشود و بررسيها و تجزيه و تحليلها بر روي آن نمونه منتخب، انجام شده و سپس نتايج بدست آمده به كل جامعه تعميم داده ميشود (حافظنيا، 1385).
3-3-1- جامعهْ آماري تحقيق:
با توجه به تعریف، یک جامعه آماری عبارت است از مجموعهای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که پژوهشگر مایل است درباره صفت (صفتها) متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد. به منظور گردآوری دادههای مورد نیاز درباره افراد جامعه میتوان یکی از روشهای زیر را به کار برد: (سرمد و دیگران، 1385: 177)

• گردآوری دادهها از طریق شمارش کامل افراد (سرشماری)

• گردآوری دادهها از طریق نمونهگیری

بدیهی است اگر جامعه مورد نظر کوچک و حجم و تعداد افراد آن کم باشد، میتوان آن را به طور کامل مطالعه نمود، ولی اگر جامعه بزرگ باشد و امکانات و مقدورات محقق اجازه ندهد، وی ناچار است از بین افراد جامعه تعداد مشخصی را به عنوان نمونه برگزیند و با مطالعه این جمع محدود، ویژگیها و صفات جامعه را مطالعه کرده، شاخصها و اندازههای آماری آن را محاسبه کند (حافظ نيا، 1385).
طبق مطالبی که عنوان شد جامعه آماری در این پژوهش، کلیه کارشناسان و مدیران برنامهریزی و لجستیک و تمامی سرپرستان متخصص و با تجربه در این زمینه با سابقه کاری بالای 3 سال و تحصیلات لیسانس و بالای لیسانس در شرکت پایاکلاچ و تأمینکنندگان رده اول این شرکت در سطح کشور میباشد. از آنجا که امکان دسترسی به تمامی شرکتهای تأمین کننده برای محقق ممکن نبود تنها 3 تأمینکننده را به همراه تولیدکننده بعنوان جامعه در دسترس منظور نموده که جمعاً حدود 258 نفر (واجد شرایط و ملاک مورد نظر در تحقیق) در شرکتهای مذبور، مشغول به فعالیت میباشند؛ البته ذکر این نکته ضروری است که تعداد شرکتها و نیز اعضای آنها در طول زمان متغیر بوده و ثابت نمیباشد. تعداد شرکتها و اعضای ذکر شده در این پژوهش مربوط به بازه زمانی مورد بررسی میباشند.
3-3-2- نمونه آماري تحقيق:
همانطور كه اشاره شد، گردآوري دادههاي مورد نياز در پژوهشهاي غيرآزمايشي (توصيفي) كه با روش پيمايشي و همبستگي انجام ميشود به دو طريق امكانپذير است: شمارش كامل افراد جامعه مورد مطالعه و نمونهگيري و انتخاب نمونه معرف از جامعه. در پژوهشهاي علوم رفتاري، نمونهگيري در مقايسه با شمارش كامل از چند جنبه برتري دارد. از جمله اين جنبهها ميتوان موارد زير را برشمرد (سرمد و دیگران، 1385):

• با صرفهتر بودن.

• سرعت عمل و كوتاهتر بودن زمان مورد نياز

• كيفيت دادهها از طريق دقت بيشتر در گردآوري و استخراج آنها.

در واقع نمونه عبارت است از تعدادی از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه بوده، از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار باشند و با مطالعه گروه نمونه و فهمیدن خصوصیات و ویژگیهایش، بتوان آن را به اعضای جامعه آماری تعمیم داد (حافظ نیا، 1389).
3-3-2-1- روش نمونهگيري:
به طور كلي در پژوهشهاي علوم رفتاري متداولترين روشهاي نمونهگيري به شرح زير است: نمونهگیری تصادفي ساده، طبقهاي، چندمرحلهای، خوشهای و سيسماتيك (سرمد و دیگران، 1385). روشی كه در اين پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است، روش غير احتمالي در دسترس (هدفمند) ميباشد.
3-3-2-2- تعيين حجم نمونه تحقيق:
تعییین حجم نمونه اهمیت فراوانی در قابلیت تعمیم نتایج آزمون به جامعه دارد. روشهای مختلفی جهت تعیین حجم نمونه وجود دارد که دقیقترین روشها، روش ریاضی است. منظور از حجم نمونه تعداد کل عناصر موجود در نمونه و در مقابل، حجم جمعیت آماری مجموعه عناصر موجود در جامعه آماری است که مبنای محاسبه در نمونهگیری محسوب میشود. عوامل مهمی که در تعیین حجم نمونه مؤثر میباشند عبارتند از: واریانس دادهها، سطح اطمینان، دقت مورد نظر، حجم جامعه و توزیع جامعه آماری، سطح اطمینان و دقت توسط محقق مشخص میشود (بساقزاده،1390).
در اين پژوهش با توجه به محدود بودن حجم جامعه از فرمول كوكران براي محاسبهْ حجم نمونه استفاده ميشود.
در این رابطه:
تعداد حجم نمونه / تعداد جامعه مورد بررسي / درصد توزيع صفت در جامعه (برخوردار از صفت مدنظر) / درصد افرادي كه فاقد آن صفت در جامعه هستند / Z مقدار احتمال نرمال استاندارد / سطح خطا / دقت مورد نظر محقق می باشد (حافظ نیا، 1389).
تعداد نمونه مورد بررسي با استفاده از فرمول فوق با سطح اطمينان 95 درصد و با توجه به مقادير هر متغير، عبارت است از: