الف) ارزشیابی برای جلب دقت و تلاش شاگردان برای یادگیری و همچنین آگاهی از پیشرفت تحصیلی آنان انگیزه‌ی بسیار مؤثری است؛
ب) شاگردان به‌وسیله‌ی ارزشیابی، به جنبه‌های مثبت و منفی خود در یادگیری پی خواهند برد و باراهنمایی معلم برای توسعه جنبه‌های مثبت و رفع نارسایی‌های آموزشی خود کوشش خواهند کرد؛
ج) ارزشیابی مستمر سبب خواهد شد که مطالب آموزشی دائماً مرور شود و از یاد نرود؛
د) نتایج ارزشیابی، شاگردان را به خودشناسی که یکی از هدف‌های مهم تعلیم و تربیت و عامل مهمی برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه است، رهنمون میشود (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۳۹-۳۳۸).
۵-۲ هدف ارزشیابی
هدف ارزشیابی در تعریف آن نهفته است؛ بنابراین به‌سادگی می‌توان دریافت که هدف اصلی ارزشیابی، قضاوت و داوری است. در ارزشیابی یک هدف این است که مشخص شود آیا اهداف موردنظر که از قبل تعیین‌شده است، تحقق‌یافته‌اند؟ و آیا عملکرد رضایت‌بخش بوده است یا نه؟ بنابراین نیاز به قضاوت و داوری هست. این داوری‌ها ممکن است محصول گرا یا فرآیند گرا باشد. لازم است داوری‌ها هم در رابطه با فرآیند و هم محصول به‌منظور به دست آوردن درکی روشن از ارزش کلی هر برنامه باشد. هدف دیگر ارزشیابی فراهم نمودن اطلاعات برای تصمیم‌گیری است. نتایج حاصل از ارزشیابی یک‌پایه اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری در مورد ادامه، تغییر و یا قطع برنامه فراهم می‌آورد. برای مثال گاهی اوقات ممکن است که پس از مدتی روشن شود که دستیابی به هدف با منابعی که در نظر گرفته‌شده است، غیرممکن به نظر می‌رسد. در این صورت تصمیمات لازم در مورد تجدیدنظر یا قطع برنامه اتخاذ خواهد گردید. نقش ارزشیابی در واحد آموزشی بدین‌صورت است که پس از تعیین اهداف کلی ویژه، برنامه پیاده و اجرا میشود. آنگاه فرآیند برنامه و نتایج آن ارزشیابی می‌گردند. درنتیجه ارزشیابی، در برنامه تغییر و تبدیل و اصلاح به عمل می‌آید و ممکن است در اهداف نیز تغییراتی به وجود آید و دوباره تجدیدنظرهای دائمی و درازمدت شروع‌شده و فرآیند آموزشی تجدیدنظر گردد (عباس خورشیدی و همکاران،۱۳۸۵: ۵۲-۵۱).
بسیاری از معلمان تصور می‌کنند که ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی تنها به‌منظور ارتقای شاگردان صورت می‌گیرد، درحالی‌که هدف ارزشیابی به‌مراتب گسترده‌تر و مهم‌تر از چنین مفهومی است. ارزشیابی از یک‌سو باید وسیله‌ی تشخیص باشد، یعنی از جهاتی قادر باشد از میزان فعالیت‌های شاگردان در طول یادگیری و از میزان آموخته‌ها، پیشرفت و عقب‌ماندگی آنان اطلاعاتی معتبر به دست دهد و از سوی دیگر ارزشیابی باید وسیله‌ی پیش‌بینی باشد (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۳۶-۳۳۵). به‌طورکلی، هدف‌های ارزشیابی را می‌توان در مقوله‌های زیر موردبررسی و تحلیل قرارداد:
الف) ارزشیابی به‌عنوان وسیله‌ای برای شناخت توانایی و زمینه‌های علمی شاگردان و تصمیم‌گیری برای انجام دادن فعالیت‌های بعدی آموزشی؛
ب) ارزشیابی به‌عنوان وسیله‌ای برای شناساندن هدف‌های آموزشی در فرآیند تدریس؛
ج) ارزشیابی به‌عنوان وسیله‌ای برای بهبود و اصلاح فعالیت‌های آموزشی؛
د) ارزشیابی به‌عنوان وسیله‌ای برای شناخت نارسایی‌های آموزشی شاگردان و ترمیم آنها؛
ه) ارزشیابی به‌عنوان وسیله‌ای برای ایجاد رغبت و کسب عادات صحیح آموزشی در شاگردان؛
و) ارزشیابی به‌عنوان عاملی برای ارتقای شاگردان (شعبانی،۱۳۸۷: ۳۳۷-۳۳۶).
هدف‌های ارزشیابی آموزشی معمولاً در پنج سطح بیان می‌شوند:
الف) اهداف ذهنی: اهدافی که قابل‌لمس نبوده و هنوز مکتوب نشده‌اند.
ب) اهداف عینی: اهدافی که قابل‌لمس بوده و در قالب رفتار دانش‌آموزان باشد.
ج) اهداف ظهور کننده: اهدافی که در حین تدریس به وجود می‌آید.
د) اهداف مستمر: اهدافی که به‌صورت غیرمستقیم طراحی می‌شوند.
ه) اهداف عقیم: هرگاه هدفی طراحی شود و نتوانیم آن را حصول کنیم آن را هدف عقیم گویند (خورشیدی و همکاران،۱۳۸۵: ۵۹).
مرنس[۲۳] و لمانس[۲۴] به شناسایی برخی از اهداف ارزشیابی می‌پردازند که ممکن است به‌صورت زیر تفسیر گردند: قضاوت درباره‌ی نحوه‌ی تسلط بر مهارت‌ها و دانش‌های لازم؛ سنجش پیشرفت تحصیلی در طول زمان؛ تشخیص مشکلات دانشجویان؛ ارزیابی روشهای تدریس؛ ارزیابی تأثیرگذاری درس؛ ایجاد انگیزه در دانشجویان به مطالعه (کانون و نیوبل،۱۳۸۴: ۱۹۵).
۶-۲ نقش ارزشیابی در آموزش و یادگیری
بر اساس برداشت‌هایی که روان شناسان از ماهیت یادگیری و اصول قوانین حاکم بر آن دارند، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به فرآیند آموزش و یادگیری و به‌تبع آن چگونگی روشهای ارزشیابی پیشرفت یادگیری پدید آمده است. می‌توان آن دیدگاه‌ها را به دو رویکرد عمده نتیجه مدار[۲۵] و فرآیند مدار[۲۶] تقسیم کرد (احمدی،۱۳۸۳: ۳۴).
مفهوم ارزشیابی به‌عنوان امتحان و آزمون کردن همواره در طول تاریخ آموزش‌وپرورش با فرآیند آموزش و یادگیری همراه بوده است و از آن به‌عنوان ابزاری برای تشخیص میزان پیشرفت یادگیری فراگیران و میزان دستی
| دانلود متن کامل پایان نامه در سایت jemo.ir موجود است |
ابی به هدف‌های آموزشی و تربیتی استفاده‌شده است. واژه‌ی ارزشیابی در کل به معنای تعیین ارزش و بهای یک شی، یک فرآیند، یک محصول یا یک عمل و رفتار در نظر گرفته میشود. در مورد تعریف و کاربرد ارزشیابی اتفاق‌نظر کمتری وجود دارد. برخی مانند تایلر[۲۷] (۱۹۹۴) معتقدند: ارزشیابی ابزاری برای جمع‌آوری اطلاعات است تا از این طریق تعیین کنیم که در یک برنامه تا چه اندازه هدف‌های آموزشی موردنظر تحقق‌یافته است (احمدی،۱۳۸۳: ۴۵).
برخلاف دیدگاه سنتی نظام آموزشی که سنجش و ارزشیابی آخرین حلقه فرآیند یاددهی-یادگیری به شمار می‌رفت. در دیدگاه کنونی، سنجش و ارزشیابی بخش جدایی‌ناپذیر و مهم‌ترین عنصر این فرآیند است. بر این اساس نقش و مسئولیت معلم در فرآیند یاددهی-یادگیری را با تأکید بر اهمیت سنجش در این فرآیند می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
- فعالیت‌های پیش از تدریس:
شناخت سوابق علمی، علایق و مهارت‌ها و توانایی‌های دانشجویان در ارتباط با ابعاد مختلف برنامه‌های درسی؛
آگاه ساختن دانش‌آموزان از هدف‌های آموزشی و انتظارات معلم از آنان؛
طراحی شیوه‌های تدریس انفرادی و گروهی برحسب نیازهای دانش‌آموزان؛
- فعالیت‌های ضمن تدریس:
