رفتار شهروندی سازمانی: در ادبیات نوین مدیریت از رفتارهای خودجوش و آگاهانه افراد در سازمان تحت عنوان رفتارشهروندی سازمانی نام برده می شود(زارعی متین و همکاران؛۱۳۸۵: ۵۵).
ارگان(۱۹۸۸) مقیاس چندبعدی از رفتار شهروندی سازمانی ارائه کرد . این مقیاس متشکل از ابعادی پنجگانه است که ساختار رفتار شهروندی سازمانی را تشکیل می دهد ، این پنج بعد عبارتند از :
۱ـ نوع دوستی: کمک به همکاران و کارکنان برای انجام وظایف در شرایط غیرمعمول.
۲ـ وظیفه شناسی: انجام وظایف تعیین شده به شیوه ای فراتر از آنچه انتظار می رود
(همانند کار در بعد از ساعت اداری برای سود رساندن به سازمان)
۳ـ جوانمردی: تأکید برجنبه های مثبت سازمان به جای جنبه های منفی آن.
۴ـ فضیلت مدنی: مستلزم حمایت از عملیات های اداری سازمان است.
۵ـ احترام و تکریم: مشورت با دیگران قبل از اقدام به عمل، دادن اطلاع قبل از عمل، و ردوبدل کردن اطلاعات (مارکوزی ، زین،۲۰۰۴: ۳).
-عدالت سازمانی:
عدالت در سازمان یا عدالت سازمانی بیانگر ادراک کارکنان از رفتار منصفانه سازمان است.مطالعه و بررسی عدالت در سازمان به شناسایی سه جز متفاوت از عدالت در سازمان یعنی عدالت توزیعی، عدالت رویه ای و عدالت مراوده ای منجر گردیده است(برومند و همکاران،۱۳۸۹: ۴۴).
عدالت توزیعی – عدالت توزیعی بیانگر ادراک افراد از میزان رعایت عدالت در توزیع و تخصیص منابع و پاداشهاست. به بیان دیگر، حدی که افراد پاداشها را با عملکرد مرتبط می دانند، دلالت دارد(برومند و همکاران،۱۳۸۹: ۴۴).
عدالت رویه ای – عدالت رویه ای با ادراک افراد از عادلانه بودن رویه های جاری در تصمیم گیری برای جبران خدماتشان ( نه با توزیع واقعی درآمدها ) سر و کار دارد؛ مانند رویه های جاری در ارزیابی عملکرد افراد در سطوح متفاوت جامعه یا سازمان، نحوه برخورد با شکایتها و نزاعها، و نحوه توزیع درآمدها میان افراد(برومند و همکاران،۱۳۸۹: ۴۵).
عدالت مراوده ای – افراد عدالت را از برخوردی که در روابط متقابل شخصی با آنها می شود استنباط می کنند. این پدیده تحت عنوان «عدالت مراوده ای»، توسط دو پژوهشگر به نامهای بایاس و مواگ در سال ۱۹۸۶مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس افراد نسبت به کیفیت برخورد در روابط متقابل شخصی و همچنین جنبه های ساختاری فراگرد تصمیم گیری حساسند(برومند و همکاران،۱۳۸۹: ۴۴).
-فرهنگ سازمانی
فرهنگ سازمانی، الگویی مشترک و نسبتا پایدار از ارزش ها، باورها و اعتقادات اساسی در سازمان ها و شرکت ها میباشد. بنابراین می توان گفت انجام هر گونه تغییر و تحول بنیادی در سازمانها تنها از طریق شناخت فرهنگ آن سازمان امکان پذیر می باشد. هدف از تبیین فرهنگ سازمانی شناساندن آن به افراد سازمان و ایجاد راه کار های مناسب برای حل مشکلات درون و برون سازمان می باشد(ایران زاده و همکاران، ۱۳۹۰: ۵۳).
الف) فرهنگ انطباق پذیری: از ویژگی های فرهنگ انطباق پذیری یا کارآفرینی این است که در سازمان هایی وجود دارد که محیط سازمان متغیر بوده و تأکید سازمان نیز به بیرون سازمان است و کوشش می شود تا نیازهای مشتریان تأمین گردد، در این فرهنگ هنجارها و باورهایی مورد تائید قرار می گیرند که بتوان بدان وسیله علائم موجود در محیط را شناسائی و تفسیر نمود و بر اساس آن واکنش مناسب از خود نشان داد یا رفتار مناسبی در پیش گرفت (الوانی، ۱۳۸۸ :۴۲).
ب) فرهنگ مأموریتی (مأموریتی) : تکیه اصلی این فرهنگ بر جهت گیری استراتژیک سازمان، آینده نگری و دستیابی به هدف های آرمانی و دوردست است و رهبران سازمان دارای دیدگاه مشترک می شوند آینده را ترسیم می کنند و آن را در معرض دید همگان قرار می دهند و تصویر به گونه ای در می آید که برای یکایک اعضای سازمان اهمیت خاصی پیدا می کند(پارساییان و اعرابی، ۱۳۸۱ :۴۰۵).
ج) فرهنگ مشارکتی: اولین تأکید این فرهنگ بر دخالت دادن و مشارکت دادن در کارها، توجه به انتظارات در حال تغییر و شتابنده محیط بیرونی سازمان است (غلامی حیدرآبادی، ۱۳۹۰: ۱۱۰).
د) فرهنگ مبتنی بر تداوم رویه (سازگاری) : سازمانی که چنین فرهنگی بر آن حاکم است بر امور درون سازمان تأکید می کند و در محیط دارای ثبات نسبی فعالیت می کند و از نظر رفتار نوعی تداوم را در پیش می گیرد چنین سازمانی دارای فرهنگی است که در آن روش یا شیوه مشخص و با ثبات انجام کارها مورد توجه قرار می گیرد و به مشارکت افراد به ویژه در امور سرنوشت ساز سازمان چندان توجهی نمی شود ولی به تداوم در رفتار، سازگاری افراد با سنت های مرسوم، همکاری و اشتراک مساعی اهمیت زیادی داده می شود که موفقیت سازمان در گرو یکپارچگی، انسجام و داشتن کارائی با راندمان بالا است(ضیایی و همکاران، ۱۳۹۰: ۵۴).

۱-۶-۲٫تعریف عملیاتی

رفتارشهروندی سازمانی
منظور از رفتار شهروندی در این مطالعه رفتارهای خودجوش و آگاهانه ی کارکنان است. رفتارشهروندی سازمانی با ۲۰ سوال و از طریق ابعاد نوع دوستی (۴ سوال) ؛ وظیفه شناسی (۴ سوال)؛ نگرش مدنی(۴ سوال)، جوانمردی (۴ سوال)و احترام و تکریم (۴ سوال) سنجیده می شود. نمره ای که آزمودنها در مقیاس لیکرت به این پرسشنامه می دهند وضعیت رفتار شهروندی کارکنان را مشخص می کند.
عدالت سازمانی
منظور از عدالت سازمانی در این مطالعه ادراک کارکنان از رفتار منصفانه است و از طریق ۱۸

سوال پرسشنامه و در قالب سه بعد عدالت رویه ای،۶ سوال، عدالت تعاملی(مراوده ای) ۶ سوال، وعدالت توزیعی ۶ سوال سنجیده می شود. نمره ای که آزمودنها در مقیاس لیکرت به این پرسشنامه می دهند وضعیت عدالت سازمانی کارکنان را مشخص می کند.
فرهنگ سازمانی
الگویی مشترک و نسبتاً پایدار از ارزشها، باورها و اعتقادات اساسی در سازمان ها و شرکت ها می باشد.
پرسشنامه فرهنگ سازمانی شامل ۵۳ سوال و در قالب ۴ مولفه، ماموریتی (۱۳ سوال)، سازگاری (۱۵ سوال) انطباق پذیری(۱۱ سوال) و درگیر شدن در کار ( ۱۴ سوال) می باشد. نمره ای که آزمودنها در مقیاس لیکرت به این پرسشنامه می دهند وضعیت فرهنگ سازمانی کارکنان را مشخص می کند

خلاصه:

در این فصل از پژوهش به بررسی کلیات تحقیق پرداخته شد و با توجه به موضوع تحقیق ابتدا مساله اصلی تحقیق بیان گردید و موضوع به طور مختصر تشریح و بیان گردید، سپس ضرورت و اهمیت انجام تحقیق  مورد بررسی قرار گرفت، در ادامه به اهداف اساسی از انجام تحقیق پرداخته شده و هم چنین قلمرو تحقیق مشخص گردیده است و در پایان متغیرها ، اصطلاحات و واژه های تخصصی مطرح گردیده است.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

مقدمه

این فص شامل پنج بخش می باشد . بخش اول آن مربوط به عدالت سازمانی می باشد. سازمانهای امروزی در واقع مینیاتوری از جامعه بوده وتحقق عدالت در آنها به منزله تحقق عدالت در سطح جامعه است.مدیران در سازمانها ی امروزی نمی توانند نسبت به این موضوع بی تفاوت باشندچرا که عدالت به مانند سایر نیازهای انسان به عنوان یک نیاز مطرح بوده است (حسین زاده ،ناصری، ۱۳۸۶: ۲۰). بخش دوم در مورد رفتار شهروندی می باشد، صاحبنظران رفتار سازمانی معتقدند که متغیرهایی مانند رفتار شهروندی ، تعهد سازمانی و … همواره چارچوبی را فراهم می کنند که مدیران می توانند با مدیریت کردن وابستگی های متقابل میان افراد یک سازمان،هم باعث کاهش نیاز سازمان برای صرف منابع با ارزش خود به منظور انجام کارهای ساده شوند و هم به واسطه آزاد کردن زمان و انرژی،به افراد این امکان را می دهند تا با دقت بیشتری به وظایف خود بپردازندکه نتیجه تمامی آنها افزایش موفقیت در دستیابی به پیامدهای جمعی است(محمودی میمند و هرندی،۱۳۹۰: ۱۴۰). بخش سوم فرهنگ سازمانی را مورد بحث قرار می دهد. برخی از صاحبنظران مانند ادگار شاین فرهنگ را الگویی از مفروضات بنیادین مشترک می‌دانند که اعضای گروه در رویارویی با دشواری‌ها، سازگاری با محیط خارجی و یکپارچگی درونی آنرا آموخته و یاد می‌گیرند، این الگو چنان خوب عمل می‌کند که معتبر شناخته شده و بعنوان روش صحیح درک و اندیشه جهت حل مسائل سازمان به اعضای جدید آموخته می‌شود(ایران زاده و همکاران، ۱۳۹۰: ۵۵). بخش چهارم پیشینه تحقیق، و بخش پنجم چارچوب نظری، مدل مفهومی و فرضیه های تحقیق را مورد بحث قرار می دهد.

۲-۱-بخش اول: عدالت سازمانی ادراک شده

جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کارکنان دستگاههای اجرایی استان کرمان که تعداد آنها بر اساس جدول مندرج در پیوست (الف) ۲۵۴۷۰ نفر می باشد. روش نمونه گیری به صورت روش طبقه ای تصادفی است. در نهایت تعداد نمونه نیز بر اساس جدول پیوست (الف) ۳۵۷ نفر می باشد.
Z2: سطح زیر منحنی نرمال استاندارد به ازای آلفای ۰۵/۰ برابر با ۹۶/۱
: نسبت صفت مورد نظر در جامعه که در زمان عدم دسترسی برابر با ۵/۰ در نظر گرفته شده است.
: خطا یا احتمال ارتکاب به خطای نوع اول.
: حداکثر خطای برآورد قابل قبول که اصولاً برابر با ۰۵/۰ در نظر گرفته می شود.
N=25470: حجم جامعه می باشد.
 

۳-۳- ابزارهای جمع آوری داده ها

هر پدیده از نظر کمی و کیفی ویژگی هایی دارد که آگاهی در مورد این ویژگی ها، به ماهیت و نحوه دستیابی به آنها وابسته است. این پدیده ها به عنوان متغییر در طول زمان دچار دگرگونی و تحول می گردند . هدف هر تحقیقی ، دستیابی به اطلاعات در مورد این تغییرات است. یافتن پاسخ و راه حل برای مساله انتخاب شده و در هر تحقیق، مستلزم دست یافتن به داده هایی است که از طریق آنها بتوان فرضیه هایی که به عنوان پاسخ های احتمالی و موقتی برای مساله تحقیق مطرح شده اند را آزمون کرد ( خاکی ؛ ۱۳۷۸ ، : ۱۵۹ ). ابزارهای متنوعی برای گردآوری داده ها وجود دارند که بوسیله آنها می توان داده های مورد نیاز را جمع آوری و ثبت نمود، در این بین می توان به مواردی نظیر پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و بررسی اسناد و مدارک ( مطالعات کتابخانه ای ) اشاره کرد . محقق برای بدست آوردن داده های مورد نیاز در تحقیق ، باید از ابزار متناسب با آن استفاده کند و پس از آن با تحلیل ، پردازش و تبدیل آنها به اطلاعات ، به آزمون فرضیه ها بپردازد .
خواندن متون و مصاحبه های اکتشافی باید به تدوین نظری مساله تحقیق کمک کند. خواندن متون کمک می کند که درباره شناخت های مربوط به پرسش آغازی حضور ذهن پیدا کرد، مصاحبه ها کمک می کنند چشم اندازهای تازه ای را کشف کرد و میدان خواندن متون را وسعت بخشید یا تصحیح کرد. خواندن متون و مصاحبه های اکتشافی مکمل هم هستند و متقابلا یکدیگر را تقویت می کنند ( کیوی و کامپنهود ؛ ۱۳۷۷ : ۵۷ ). ابزارهای عمده در تحقیق حاضر برای جمع آوری داده ها شامل مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه و پرسشنامه می باشند .
۱-مطالعات کتابخانه ای: برای تعریف مسئله و بررسی سوابق تحقیق شده آن، هر محققی قبل از شروع تحقیق و هنگامی که به موضوعی ویژه برای تحقیق علاقه مند شده است، ناگزیر از مراجعه به کتابخانه خواهد بود. با مطالعه کتابها ، مقاله ها و تحقیقات دیگران که در حوزه موضوع مورد علاقه اوست، محقق می تواند موضوع تحقیق خود را بیشتر بشناسد و ابعاد آن را ببیند و هدف یا هدفهای تحقیقی خود را خالصتر و رساتر سازد. یک تحقیق علمی، حتی بصورت پایان نامه، فصلی مشتمل بر سابقه موضوع تحقیق دارد که در آن محقق به روشنی و به اختصار، آنچه را موجود بگونه ای مناسب انتخاب می کند ( نادری و سیف نراقی ؛ ۱۳۷۵ : ۱۹۷ ) .
در تحقیق حاضر نیز برای گردآوری و تدوین ادبیات مربوط به موضوع تحقیق و بررسی سوابق تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است. بدین منظور از کتب و مقالات موجود در کتابخانه ها و مقالات موجود در اینترنت و پایگاه های اطلاعات و همچنین پایان نامه های انجام شده در زمینه موضوع تحقیق، استفاده شده است.
۲- پرسشنامه: پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیقات و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ای از سئوالات، عبارت و گویه ها می باشد که پاسخ دهنده با ملاحظه آنها پاسخ لازم را ارائه می کند. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می دهد ( مقیمی ؛ ۱۳۷۷: ۲۹ ). نحوه تهیه و تدوین و طراحی پرسشنامه یک علم مشخص نیست، بلکه دقیقاً یک هنر است. بنابراین یک اثر هنری، بطور مشخص هیچ روش درستی جهت طراحی نمودن اجزاء مختلف را در درون خود ندارد. در واقع، طراحی نمودن یک پرسشنامه خوب بیشتر طراحی دقیق پرسشهای خوب و کامل را در بر می گیرد.
در این پژوهش، ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه است.در این بررسی به منظور جمع آوری داده های مورد نیاز از سه پرسشنامه فرهنگ سازمانی، عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی استفاده شده است.(پیوست ب)
رفتارشهروندی سازمانی با ۲۰ سوال و از طریق ابعاد نوع دوستی (۴ سوال) ؛وظیفه شناسی (۴ سوال)؛نگرش مدنی(۴ سوال)، جوانمردی (۴ سوال)و احترام و تکریم (۴ سوال) سنجیده می شود.عدالت سازمانی در این از طریق ۱۸ سوال پرسشنامه و در قالب سه بعد عدالت رویه ای،۶ سوال، عدالت تعاملی(مراوده ای) ۶ سوال، وعدالت توزیعی ۶ سوال سنجیده می شود.پرسشنامه فرهنگ سازمانی شامل ۵۳ سوال و در قالب ۴ مولفه، ماموریتی (۱۳ سوال)، سازگاری (۱۵ سوال) انطباق پذیری(۱۱ سوال) و درگیر شدن در کار ( ۱۴ سوال) می باشد.هر سوال دارای ۵ گزینه است که طیف و امتیازبندی سوالات، به صورت زیر می باشد:
خیلی زیاد نمره ۵، زیاد نمره ۴، متوسط نمره ۳، کم نمره ۲ و خیلی کم نمره ۱ می باشند.
جدول زیر سئوال های مربوط به پرسشنامه و مولفه های آن را نشان میدهد:
جدول ۳-۱٫شماره سوالات مولفه های پرسشنامه عدالت سازمانی

>