ICAPM سه عاملی فاما و فرنچ، مدل آربیتراژ و مدل قیمت گذاری داراییهای سرمایهای چند دورهای[13] ( است. از معروفترین و قدیمیترین این مدلها، مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای است. ولی نتایج پژوهشهای باسو(1997)، فاما و فرنچ(1992)، اسلون(1996) و برادشو(2006) حاکی از این است که متغیرهایی نظیر اندازه، نسبت سود به قیمت سهام، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، اقلام تعهدی و تامین مالی خارجی، بازده سهام را بهتر از مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای نشان میدهد. این موارد با عنوان نابهنجاریهای بازار در ادبیات معاصر مطرح است. از جملهی نابهنجاریهایی که در سالهای اخیر در بازار سرمایه مطرح شده، نابهنجاری اقلام تعهدی ( اثر اقلام تعهدی بر بازده آتی سهام ) و نابهنجاری تامین مالی خارجی ( اثر تامین مالی خارجی بر بازده آتی سهام ) است(هاشمی و جلالی مقدم، 1392).
پیشبینی بازده سهام بازار مورد علاقهی شدید سرمایهگذاران و دانشگاهیان است. روش معمول برای پیشبینی بازده سهام با نسبتهای ارزیابی متنوع نسبت سود پرداختی سهام به قیمت سهام و نسبت سود سهام به قیمت سهام است. زمانی که سایر موارد دیگر ثابت باقی بماند نسبت ارزیابی بالاتر نسبت تنزیل بالایی را مشخص میکند که آن هم بازده مورد انتظار بالایی دارد. به طور کلی اگر موارد دیگر ثابت نباشد وسعت رویدادهای اقتصادی بر بازده مورد انتظار آتی سهام تاثیر میگذارد که ممکن است بر جریانات وجوه نقد آتی مورد انتظار تاثیر بگذارد. در موارد پویا، عملکرد سهام یک تابع تکراری از بازده سود پرداختی سهام و میانگین وزنی نسبت رشد سود پرداختی مورد انتظار آتی سهام است. کمپل و شیلر[14] (1988)، بنسل و لوندبلاد[15](2002)، بکشی و چن[16] (2005)، لتو و لودویگسون[17] (2005)، بینسبرگن و کویجن[18] (2010)، لاسردا و سانتا-کلارا[19] (2010)، فریرا و سانتا-کلارا[20] (2011)، همگی مدل سری های زمانی، سود سهام پرداختی تاریخی و اطلاعات سود را برای تخمین نسبت رشد سود پرداختی مورد انتظار آتی سهام استفاده کردهاند. اخیرا گلز[21](2014) عوامل نسبت رشد سود پرداختی را به طور مستقیم در بازارهای اشتقاقی بکار برد(دا و همکاران،2015).
با توجه به رابطهی ارزش فعلی، بازده مورد انتظار بلندمدت سهام، عملکرد سهام برابر مجموع نسبت سود سهام به قیمت سهام و میانگین وزنی نسبت رشد سود پرداختی مورد انتظار آتی سهام است. دا و همکاران[22] عوامل رشد را بر اساس جهت فروش تحلیلگران نزدیک دورهی پیشبینی سود برای ترسیم عملکرد سهام بکار بردند. پیشبینی عملکرد سهام توسط آنها نشان داد که شاخص ماهانهی بازده سهام خوب است. پیشبینی عملکرد سهام زمانی بدتر میباشد که هر دوی نسبت سود پرداختی به قیمت و رشد به عنوان متغیرهای توضیحی جداگانه و بدون دخالت ارزش حال مرتبط در نظر گرفته شوند. ویژگی عملکرد سهام به عنوان اطلاعات اضافی عمل پیشبینی مدلهای بینسبرگن و کویجن(2010) و کلی و پروئیت[23](2013) را بهبود میبخشد(دا و همکاران،2015).
2-2-13 رابطهی بازده و قیمت سهام
در تحقیقات حسابداری از سه رویکرد توان پیشبینی، مرتبط با ارزش و محتوای اطلاعاتی برای مطالعهی قیمت و بازدهی سهام استفاده میشود. هر یک از سه رویکرد نقاط قوت و ضعفی دارند.
در رویکرد توان پیشبینی، رویداد یا متغیر مورد علاقه میتواند سود، قیمت سهام، ورشکستگی و عوامل نظایر آن باشد. مزیت این رویکرد در این است که بر توان پیشبینی رویدادهای مختلف به عنوان یک هدف صورتهای مالی تاکید دارد. ایراد این رویکرد مشخص نکردن مدل معین برای پیشبینی است. هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی در بیانیه شمارهی 1 نیز به این مهم تاکید نموده است.
در مطالعات رویکرد مرتبط با ارزش، متغیر وابسته قیمت است. مزیت این رویکرد آن است که برای مطالعهی قیمت سهام نیاز به یک بازهی رویداد (فاصلهی زمانی مشخص پیرامون وقوع یک رویداد معین) وجود ندارد. نقطهی ضعف این رویکرد ناشی از تعداد مدلهای ارزیابی است، که هر یک مقید به مفروضات خاصی است.
در مطالعات محتوای اطلاعاتی، متغیر وابسته بازده غیرعادی یا بازده خام است. این رویکرد عموما برای مطالعهی تاثیر یک رویداد خاص و واکنش بازار استفاده میشود.
رویکرد محتوای اطلاعاتی در مقایسه با دو رویکرد فوق ابزار قدرتمندتری است. زیرا برخلاف رویکرد مرتبط با ارزش، از یک بازهی کوتاه برای اندازهگیری اثر وقوع یک رویداد بر تغییرات قیمت استفاده میکند. عدم وجود یک مدل واحد برای اندازهگیری بازدهی غیرعادی و تعیین دورهی زمانی و عدم امکان کنترل رویدادهای همزمان با رویدادهای مورد مطالعه، نقاط ضعف این رویکرد است(ثقفی و شعری،1383).
2-2-14 رابطهی بازده و سود سهام
یکی از مهمترین راهنماییهای تحقیق بال و براون(1968)، شناخت و توضیح در مورد واکنشهای مختلف بازار به اطلاعات سود است. این موضوع ضریب واکنش سود نامیده میشود. ضریب واکنش سود بازده غیرمنتظرهی بازار را در واکنش به اجزای غیر منتظرهی سود گزارش شده اندازهگیری میکند. اسکات[24] در کتاب تئوری حسابداری مالی(2003) دلایل واکنشهای متفاوت بازار را به شرح زیر عنوان میکند:

1. β ریسک سیستماتیک

1. تداوم روند سودآوری

1. کیفیت سود

1. فرصتهای رشد

1. ساختار سرمایه

1. شباهت انتظارات سرمایهگذاران

1. بار اطلاعاتی قیمت.

ضریب واکنش سود، واکنشهای مختلف بازار را به اطلاعات سود، به این ترتیب که یک ضریب واکنش سود بازده غیرمنتظرهی بازار را در واکنش به اجزای غیرمنتظرهی سود گزارش شده توسط شرکتی که اوراق را منتشر کرده است اندازه گیری میکند. پس در ضریب واکنش میباید دو متغیر بازده غیرعادی و سود غیرمنتظره تعریف گردد. در تعاریفی که از بازده غیرعادی ارائه شده است معمولا تفاوت بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار مدنظر قرار گرفته و یا با این استدلال که بازده از فرآیند گشت تصادفی پیروی میکند و نیز به لحاظ اینکه به تازگی تحقیقات نشان داده است که β تعیین کنندهی خوبی برای بازده نمیباشد و به این ترتیب مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای نمیتواند مدل خوبی برای محاسبهی بازده مورد انتظار باشد، لذا از تفاوت بین بازده واقعی سال جاری و سال قبل استفاده میکنند. برای محاسبهی سود غیرمنتظره نیز با استدلالی شبیه بالا از تفاوت بین سود سال جاری و سال قبل استفاده میشود(خوش طینت و فلاح جوشقانی، 1385).
بسیاری از افشاهای سودمند توسط مدیران به بازده این امکان را میدهد که بهتر در سودهای آتی منعکس شود و ویژگیهای افشا بر ضریب واکنش سود آتی تاثیر میگذارد. چوی و همکاران[25] نشان دادند که ضریب واکنش سود برای شرکتهایی که پیشبینیهای مکرر و دقیق دارند بالاتر است. و پیشبینیهای مکرر و دقیق به سرمایهگذاران در پیشبینی بهتر سودهای آتی کمک میکند. به ویژه پیشبینیهای فصلی و کوتاهمدت به تدریج ارتباط بین بازده و سودهای آتی را برای پیشبینیهای سالانه و بلندمدت افزایش میدهد. بنابراین حتی پیشبینیهای فصلی کوتاهمدت نیز به سرمایهگذاران این امکان را میدهد تا انتظارات بهتری در مورد سودهای آتی داشته باشند(چوی و همکاران، 2010).
بیور و همکاران[26](1980،1987)، کوتاری و اسلون[27](1992) و وارفیلد و ویلد[28](1992) نشان دادند که قیمت سهام، سود حسابداری را منعکس میکند. قیمت فعلی سهام، شامل اطلاعات سود جاری و اطلاعاتی در مورد سود آینده میباشد. بر این اساس، تحقیقات حسابداری شامل کولینس و همکاران[29] (1994) و لیو و توماس[30] (2000) سودمندی سود تحقق یافتهی جاری و نیز سود مورد انتظار آینده را بررسی کردند. سود آینده برای ارزیابی سهام حائز اهمیت است؛ زیرا قدرت توضیحی بازده سهام آن نسبت به سود جاری بیشتر است؛ همچنین سرمایهگذاران به احتمال زیاد وزن بیشتری به سود مورد انتظار آینده میدهند؛ زیرا سود حسابداری در انعکاس اطلاعات به دلیل قابلیت اتکا، عینیت، قابلیت اثبات و محافظهکاری، به موقع نیست. اما از طرفی سود مورد انتظار آینده مربوط به رویدادهای آیندهی شرکت است؛ لذا از عدم اطمینان بیشتری برخوردار است. در نتیجه سرمایهگذاران احتمالا از هر دو منبع اطلاعاتی استفاده میکنند(رحمانی و همکاران،1391).
براساس پژوهش رحمانی و همکاران(1391)، بین سودهای جاری و آینده با بازده سهام رابطهی معنیدار وجود دارد و قیمت سهام دربارهی سود آتی محتوای اطلاعاتی دارد.
2-2-15 رابطهی قابلیت مقایسه و ضریب واکنش سود
قابلیت مقایسه اندازهی ضریب واکنش سود را به دو روش تحت تاثیر قرار میدهد:
اولا، قابلیت مقایسه اطلاعات در دسترس سرمایهگذاران را افزایش میدهد. هاو و همکاران[31](2012) بیان میکنند که اطلاعات بیشتر در مورد معاملات و قضاوت در مورد عملکرد جاری شرکتها به سرمایهگذاران در تصمیم گیری در مورد عملکرد آتی شرکت کمک میکند، به طور مشابه زمانی که صورتهای مالی قابلیت مقایسه دارند یعنی از روشها، برآوردها و مفروضات حسابداری مشابه استفاده میکنند سرمایهگذاران اطلاعات بیشتری در مورد معاملات و قضاوتهای صورتهای مالی دارند. با استفاده از اطلاعات حسابداری قابل مقایسه، سرمایه گذاران شباهتها و تفاوتهای بین شرکتها را شناسایی میکنند(چوی و همکاران، 2013).
دوما، قابلیت مقایسه هزینههای دستیابی و انتشار اطلاعات را کاهش میدهد. بر اساس پژوهش دیفرانکو و همکاران[32](2011) زمانی که قابلیت مقایسه بین شرکتهای مختلف وجود دارد هزینهی دستیابی به اطلاعات توسط استفادهکنندگان برون سازمانی کمتر است. شرکتهایی که قابلیت مقایسهی بالایی دارند، تحلیلگران زیاد، دقت پیشبینی بالا و پراکندگی کمتر در پیشبینی دارند.

لازم به ذکر است که نام صنایع و شرکتهای موجود در هر صنعت به تفصیل در پیوست (الف) آورده شده است.
3-6 روشهای گردآوری دادهها
در این پژوهش برای گردآوری مبانی نظری از کتب، مجلات تخصصی، اینترنت، مقالات و پایاننامهها استفاده میشود و سپس دادههای مورد نیاز با استفاده از نرم افزار ره آورد نوین3 گردآوری شده و فرضیهی پژوهش مورد آزمون قرار میگیرد.
3-7 ابزار گردآوری و تحلیل اطلاعات
ابتدا دادهها با استفاده از نرمافزار رهآورد نوین 3 جمعآوری شده بعد با استفاده از نرمافزار اکسل مرتب شده است. نرم افزار اصلی مورد استفاده در تحلیل دادهها ایویوز است ولی چون دادهها نرمال نبودهاند برای نرمالسازی متغیر وابسته از نرمافزار مینیتب استفاده شده است و چون دادهها دارای خودهمبستگی و ناهمسانی بودهاند و در حالت پانل دیتا در نرمافزار ایویوز امکان تشخیص و شناسایی خودهمبستگی و ناهمسانی وجود ندارد لذا از نرمافزار استاتا فقط برای شناسایی آن استفاده شده و در نرمافزار ایویوز خودهمبستگی و ناهمسانی رفع شده است.
3-8 شیوههای تجزیه و تحلیل دادهها
برای تجزیه و تحلیل دادهها ابتدا باید متغیرها و رابطهی بین آنها مشخص شود. با توجه به فرضیه در پژوهش حاضر چهار دسته متغیر تعدیلگر، مستقل، وابسته و کنترلی وجود دارد که به توضیح آنها اشاره میشود.
3-8-1 متغیر تعدیلگر
متغیر تعدیلگر، برای توصیف نوعی از متغیر مستقل به کار میرود، در واقع متغیر مستقل ثانوی است و پژوهشگر اثر آن را در ارتباط با متغیر مستقل اصلی و متغیر وابسته باید بداند به عبارت دیگر متغیر سومی که دارای تاثیری قوی در رابطهی بین متغیر مستقل و متغیر وابسته است، و رابطهی مورد انتظار اصلی اولیهی بین متغیرهای مستقل و وابسته را تغییر میدهد. هرگاه اثر متغیر مستقل و متغیر وابسته مشروط به متغیر دیگری شود، آن متغیر سوم در واقع نقش تعدیلگر را بازی میکند(خاکی 1391).
در این پژوهش متغیر تعدیلگر قابلیت مقایسهی صورتهای مالی میباشد که تاثیر آن بر رابطهی بین بازده جاری و سود آتی (ضریب واکنش سود آتی ) بررسی میشود. پژوهشهای مختلف نشان دادهاند که بین بازده جاری و سود آتی رابطهی معنیدار وجود دارد. در این پژوهش بررسی میشود که قابلیت مقایسه بر این رابطه چه تاثیری دارد. برای محاسبهی آن لازم است ابتدا مطالب زیر را به خاطر داشته باشیم.
هیات استانداردهای حسابداری مالی بیان میکند که «قابلیت مقایسه، ویژگی کیفی از اطلاعات است که استفاده کنندگان را قادر به شناسایی تشابهات و تفاوتهای بین دو مجموعه از رویدادهای اقتصادی میسازد». سیستمهای حسابداری انعکاسی از رویدادهای اقتصادی به صورتهای مالی هستند. به این ترتیب میتوان آن را به شرح زیر نشان داد:
Financial Statementsi = fi ( Economic Eventsi) (3-1)
است. دو شرکت سیستمهای حسابداری i نشان دهندهی سیستم حسابداری شرکتfi (EE) که در آن
قابل مقایسه خواهند داشت اگر انعکاس آنها مشابه باشد. معادلهی فوق بیان میکند که صورتهای مالی یک شرکت، تابعی از رویدادهای اقتصادی و حسابداری این رویدادها است(دی فرانکو و همکاران،2011).
طبق پژوهش چوی و همکاران(2013) سیستم حسابداری دو شرکت زمانی قابل مقایسه است که برای یک مجموعه از رویدادهای اقتصادی، صورتهای مالی مشابهی گزارش شود. در این پژوهش با پیروی از
پژوهش چوی و همکاران بازده سهام به عنوان نمایندهی رویدادهای اقتصادی است زیرا وقایع اقتصادی برای هر شرکت منحصر به فرد میباشد و همچنین در برگیرندهی شوکهای اقتصاد و صنعت میباشد و سود به عنوان نمایندهی نتایج صورتهای مالی در نظر گرفته میشود. زیرا سود یکی از مهمترین معیارهای صورت سود و زیان است و تنها با استفاده از سود میتوان قابلیت مقایسهی صورتهای مالی را به عنوان یک محدودیت در تجزیه و تحلیلها وارد کرد. بر اساس مشاهدات سالانه شرکت ها، ابتدا معادله ی زیر برآورد میشود:
Earningsit = αi + βi Returnit + εit (3-2)
، سود خالص عملیاتی سالانه قبل از کسر مالیات تقسیم بر ارزش بازار Earningsit در این معادله
برآورد شده،i و i بازده سالانهی سهام است. ضرایبReturnit سهام در ابتدای دورهی مالی و
با ، jرا نشان میدهد. به طور مشابه عملکرد حسابداری شرکت i عملکرد حسابداری شرکت
میباشد. طبق پژوهش چوی و همکاران(2013) برای برآورد عملکرد j استفاده از سود و بازده شرکت
در شرایط رویدادهای مشابه اقتصادی ( به عنوان مثال بازده ) پیش بینی سود به دوi و j حسابداری شرکت
طریق زیر محاسبه میشود:
E (Earnings)iit = i + i Returnit (3-3)
E (Earnings)ijt = j + j Returnit (3-4)
با توجه به iسود مورد انتظار شرکت E (Earnings)ii براساس معادلههای شمارهی 3 و 4 به ترتیب
با توجه به تابع حسابداری i سود مورد انتظار شرکت E (Earnings)ijt و i تابع حسابداری شرکت
برآورد میشود(چوی و همکاران، 2013).j برآوردی شرکت
به i و j طبق پژوهش چوی و همکاران(2013) قابلیت مقایسهی صورتهای مالی بین شرکتهای
نشان داده شده و به معنی میانگین ارزش منفی قدرمطلق تفاوت سود پیشبینی CompAcctijtصورت
با اندکی تغییرات به شرح زیر میباشد: i و j شدهی عملکرد حسابداری شرکتهای
CompAcctijt = -1/4 × (3-5)
بیشتر باشد نشانگر آن است که صورتهای مالی قابلیت مقایسهی بالاتری CompAcctijt هر چه مقدار دارند(چوی و همکاران، 2013).