پایور، جعفر(۱۳۷۹). «سیری در بازنویسیهای معاصر از ادب کهن- ۱(شاهنامه)».کتاب ماه کودک و نوجوان. سال چهارم. آذر ماه.

کلاغه به حیله‌اش نرسید.»

(پناهی‌آذر، ۱۳۸۷ج: ۲)
– صحنه‌پردازی
هر دو نویسنده اشاره‌ای مستقیم، به مکان داستان دارند.
«روزی از روزها شتری از کاروانش جا ماند و در جنگلی سرسبز سرگردان شد.» (همان:‌ ۱)
«آورده‌اند که زاغی و گرگی و شگالی در خدمت شیری بودند و مسکن ایشان نزدیک شارعی عامر، اشتر بازارگانی در آن حوالی بماند به طلب چراخور در بیشه آمد.» (منشی، ۱۳۸۶: ۱۰۶)
علاوه بر اشاره مبهمی که بازنویس به زمان دارد، وجود گل و سبزه و درختان سرسبز تصاویر نیز فصل بهار را نمایش می‌دهد:
«روزی از روزها شتری از کاروانش جا ماند.» (پناهی‌آذر، ۱۳۸۷ب: ۲)
حکایت مأخذ به زمان اشاره ندارد.
۳-۲-۴- نقد و بررسی داستان «شیطان دریا و مرغ دریایی»
پناهی‌آذر، امید (۱۳۸۷). شیطان دریا و مرغ دریایی. تهران: خانه هنر.
گروه سنی ذکر شده در کتاب: ‌ب، ج.
مأخذ کتاب: کلیله و دمنه
نویسنده در صفحه‌ی عنوان، کتاب مأخذ را ذکر کرده است.
مشخصات ظاهری: ۱۲ ص، مصور (رنگی)
۳-۲-۴-۱- خلاصه‌ی داستان
دو مرغ دریایی به نام نازپری و شاه‌پری، میان صخره‌های ساحل در کنار تخم‌هایشان زندگی می‌کنند. نازپری پیوسته به شاه‌پری گوش‌زد می‌کند که اینجا، مکان مناسبی برای زندگی کردن نیست، زیرا هر لحظه امکان دارد دریا طوفانی شود و یا سر و کله‌ی شیطان دریا پیدا شود. اما شاه‌پری می‌گوید که از شیطان دریا نمی‌ترسد. شیطان دریا سخن شاه‌پری را می‌شنود و در غیاب او، حمله کرده و جوجه‌هایش را با خود می‌برد. شاه‌پری با جمع دوستانش به سوی سیمرغ می‌رود و از او کمک می‌خواهد. سیمرغ می‌گوید که تنها راه، مبارزه است. سپس جمع مرغان به همراهی سیمرغ به سوی شیطان دریا می‌روند و سیمرغ او را غرق کرده، بچه‌های شاه‌پری را نزد او بر می‌گرداند. شاه‌پری نیز محل زندگی‌اش را روی درختی دور از ساحل انتقال می‌دهد.
۳-۲-۴-۲- تطبیق متن بازنویسی شده با متن اصلی
الف.بخشی از متن بازنویسی شده
«چند روز بعد جوجه‌های آن‌ها به دنیا آمدند. آن‌ها روزها را به خوبی و خوشی کنار هم می‌گذراندند، اما نازپری همیشه توی دلش ترس داشت. ترس از موج‌های بزرگ و ترس از شیطان دریا. یک روز که شاه‌پری رفته بود ماهی بگیرد، ناگهان امواج دریا سیاه شد و آسمان رعد و برق زد. نازپری جوجه‌هایش را زیر پر و بالش گرفت و محکم توی لانه‌اش نشست. اما ناگهان هیولایی وحشتناک سر را از آب بیرون آورد و به طرف ناز‌پری و جوجه‌هایش حمله کرد، هیولا بلند بلند خندید و گفت: « حالا می‌خواهم ببینم هنوز هم شوهرت از من نمی‌ترسد؟!… باد حرف‌های او را به گوش من رساند!». » (پناهی‌آذر، ۱۳۸۷د: ۵٫ ۴)
ب. بخشی از متن اصلی
«ماده بیضه بنهاد. وکیل دریا این مفاوضت بشنود، از بزرگ منشی و رعنائی طیطوی در خشم شد و دریا در موج آمد و بچگان ایشان را ببرد.» (منشی، ۱۳۸۶: ۱۱۳)
۳-۲-۴-۳- روش خلق اثر
این داستان یکی از حکایات فرعی باب شیر و گاو کلیله و دمنه است. بازنویس با افزودن‌ها و تغییراتی که بر داستان اعمال می‌کند، بر آن است تا زمینه‌ی حضور فعال‌تر کودک در داستان ‌را مهیا و جذابیت و تأثیرگذاری اثر را بیشتر کند.
نخستین تغییر در عنوان اثر قابل ملاحظه است که از «وکیل دریا و طیطوی» به «شیطان دریا و مرغ دریایی» تغییر یافته است.
بازنویس هر جا که مطلبی اضافه یا مخالف طبع کودک دیده، آن را حذف کرده و گاه نیز به منظور جذابیت داستان، مطالبی را به آن افزوده است که بیشتر در زمینهی شخصیتپردازی نمایان میشود.
افزودن قسمت پایانی داستان که در آن‌جا شاه‌پری آشیانه‌ی خود را به مکانی دور از ساحل انتقال می‌دهد نیز در استواری پیرنگ و جلب رضایت مخاطب تأثیرگذار بوده است.
اما آن‌چه بیشتر از همه توجه‌ کودک را به خود جلب می‌کند، تصاویر زیبای کتاب است که به خصوص در معرفی شخصیت شیطان دریا که در حکایت مأخذ مبهم و ناشناخته است، مفید واقع شده است.
خلق رویدادهای جدید در کنار سایر تغییراتی که به ان اشاره شد، اثر حاضر را به یک بازنویسی خلاق تبدیل کرده است.
۳-۲-۴-۴- عناصر داستان
– پیرنگ
روابط علی و معلولی حوادث داستان را به هم پیوند زده است:
نازپری از زندگی در کنار دریا به دلیل طوفانی شدن آن و حملات ناگهانی شیطان، نگران است، اما چارهای جز ماندن هم ندارد؛ زیرا شاه‌پری می‌گوید از شیطان دریا نمی‌ترسد. باد سخنان شاه‌پری را به گوش شیطان میرساند و به همین دلیل او در یک حمله جوجههای شاهپری را با خود میبرد. از آنجا که شیطان هیولا است، شاه‌پری و مرغان برای غلبه بر او از سیمرغ یاری میجویند. در گفتوگوی نخست، شیطان حاضر نیست جوجهها را برگرداند و به همین دلیل سیمرغ با او می‌جنگد. بعد از پیروزی، شاه‌پری به جایی دور از دریا نقل مکان می‌کند زیرا این حادثه درس عبرتی برای او می‌شود.
بازنویس مرگ سیمرغ را این‌گونه به تصویر می‌کشد:
«شیطان که دید هوا پس است، خواست به عمق دریا فرار کند، اما سیمرغ غرقش کرد.» (پناهی‌آذر، ۱۳۸۷د: ۱۱)
کودک از خود خواهد پرسید، شیطانی که در دریا زندگی می‌کند و حتی می‌خواهد به عمق دریا فرار کند، چگونه ممکن است در آب غرق شود.
اکنون عناصر طرح به کار رفته در داستان بررسی می‌شود:

در وی شکاری بسیار و اختلاف صیادان آن‌جا متواتر، زاغی در آن حوالی بر درختی بزرگ گشن، خانه داشت.» (همان: ۱۵۸)
۳-۲-۶- نقد و بررسی داستان «کلاغ و مار»
پناهی‌آذر، امید (۱۳۸۷). کلاغ و مار. تهران: خانه هنر.
گروه سنی ذکر شده در کتاب: ‌ب، ج.
مأخذ کتاب: کلیله و دمنه
نویسنده در صفحه‌ی عنوان، کتاب مأخذ را ذکر کرده است.
مشخصات ظاهری: ۱۲ ص، مصور (رنگی)
۳-۲-۶-۱- خلاصه‌ی داستان
کلاغی روی درختی در جنگل زندگی می‌کند، اما حضور ماری که جوجه‌هایش را می‌خورد، آرامش و خوشی را از او گرفته است. او تنها جوجه‌اش را به جای امنی می‌برد، تا با دشمن خود بجنگد. اما شغال او را از این کار بازمی‌دارد و چاره‌ای برای او می‌اندیشد. کلاغ به پیشنهاد شغال، با رفتن به سمت آبادی، انگشتر زنی را بر می‌دارد و در حالی که مردم او را تعقیب می‌کنند، به سوی لانه‌ی مار می‌رود و انگشتر را روی او می‌افکند. مردم با چوب به جان مار می‌افتند و او بعد از فرار، در رودخانه ناپدید می‌شود.
۳-۲-۶-۲- تطبیق متن بازنویسی شده با متن اصلی
الف. بخشی از متن بازنویسی شده
«روز بعد کلاغ پرواز کرد و همان نزدیکی‌ها یک آبادی دید. روی پشت بامی نشست و حیاط را خوب نگاه کرد. زنی داشت رخت و لباس می‌شست. زن انگشترش را روی لبه‌ی حوض گذاشته بود. کلاغ آرام پرواز کرد، انگشتر زن را به نوکش گرفت و قارقار صدا کرد.» (پناهی‌آذر، ۱۳۸۷و: ۸)
ب. بخشی از متن اصلی
«زاغ روی به آبادانی نهاد، زنی را دید پیرایه بر گوشه‌ی بام نهاده و خود به طهارت مشغول گشته؛ در ربود.» (منشی، ۱۳۸۶: ۸۵)
۳-۲-۶-۳- روش خلق اثر
این داستان یکی از حکایات فرعی باب شیر و گاو کلیله و دمنه است که عنوان آن از «زاغی که بر بالای درختی خانه داشت» به «کلاغ و مار» تغییر یافته است. این عنوان از همان آغاز، شخصیت‌های درگیر؛ یعنی مار و کلاغ را به مخاطب معرفی می‌کند.
بازنویس برای خوشایند کردن داستان برای کودک، شخصیتهای مأخذ را برجسته کرده حوادث بیشتری را رقم میزند.
در متن اصلی عنوان شده است که «مردمان که در پی زاغ بودند در حال سر مار بکوفتند…» (همان: ۸۵) اما بازنویس از ترسیم صحنه‌ای خشن برای کودکان خودداری می‌کند؛ حتی اگر طرف خشونت، ماری ستم‌کار و بی‌رحم باشد. در اثر حاضر مردمان مار را نمی‌کشند بلکه خود او با فرار، به گفته‌ی بازنویس، در رودخانه گم و گور می‌شود:
«‌آن‌ها آن‌قدر مار را دنبال کردند تا این‌که بالاخره خودش را توی رودخانه انداخت و گم و گور شد.» (پناهی‌آذر، ۱۳۸۷و: ۱۲)
بازنویس با نگه‌داشتن اصل و محتوای داستان، زبان را متناسب با فهم و درک کودک ساده کرده است.