1. شیوه زندگی یا سبک زیستن که منعکس‌کننده گرایش‌ها و ارزش‌های یک فرد یا گروه است، عادات، نگرش‌ها، سلیقه‌ها، معیارهای اخلاقی، سطح اقتصادی و… که با هم طرز زندگی‌کردن فرد یا گروهی را می‌سازد[7]این تعریف همان معنای اصطلاحی است که امروزه در ادبیات علوم انسانی و اجتماعی رواج یافته است.

تعریفی که از سبک زندگی ارائه می‌شود بر حسب نگاهی که به انسان وجود دارد، متفاوت خواهد بود؛ و نوع نگاه به انسان نیز خود در درجه اول منبعث از نوع نگاه و جهانی بینی است که مکتب و آیین مسلط در جامعه ارائه می‌دهد و در درجه دوم، ناشی از شناختی است که خود انسان از کارکردها، ویژگی، شاخص ها، فلسفه (وجودی) و اهداف خویش از مبحث سبک زندگی انتظار دارد[8].
د ـ اسلامی
از نظر لغوی منسوب به اسلام یا از تمدن وفرهنگ و جزء آن که منصوب به اسلام باشد. در اصطلاح پیرو اسلام، مسلمان دوره اسلامی عهد اسلامی، دوره بعد از اسلام ، قرون اسلامی، قرن‌هایی که بعد اسلام سپری شده است.
فصل دوم
اصول و مبانی سبک زندگی اسلامی
در قرآن كريم
2ـ 1 ـ مبانی اعتقادی
از منظر اسلامي، مهم‌ترين پايه‏هاي زندگي اجتماعي و اساس روابط اجتماعي، اصول اعتقادی از جمله اعتقاد به اصل توحيد، نبوت، معاد، عدل و امامت می باشد . تمام تعاليم آسماني اسلام بر مدار اين دو اصل مي‏باشد و به تبع آن، سبک زندگي مطلوب، روشي است که اين اصول اساسي در آن ملحوظ باشد.
سبک زندگی اسلامی که بر گرفته از تعالیم حیاتبخش اسلامی و وحیانی است دارای اصول و عقاید برحقی است که تمسک به آن مایه نجات و رستگاری پیروان این آیین خواهد بود. اعتقاد به یگانگی خداوند، (اصل توحید) منشا آفرینش بودن پروردگار، (اصل خالقیت) خداوند روزی رسان، (اصل رازقیت) مربوبیت تمام پدیده ها هستی، هدفدار بودن جهان هستی، از مهمترین و اصلی ترین اعتقادات یک فرد مسلمان است که در سبک زندگی خود باید دست آویز خود قرار دهد. در این فصل تلاش شده است اصول و مبانی اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی سبک زندگی اسلامی همرا با تبیین اصول آن با استناد به آیات و برخی روایات مورد تبیین قرار گیرد.
2 ـ 1 ـ 1 ـ اصل توحيد
یکی از مبانی سبک زندگی اسلامی در قرآن اصل توحید است: اعتقاد به وجود خداوند اصل مشترکی است میان همه شرایع آسمانی و فصل ممیز انسان الهی از فرد مادی در میهن امر نهفته است. قرآن کریم وجود خدا را امری روشن و بی نیاز از دلیل می داند و هر گونه نه شک و تردید در این باره را بی مورد تلقی می کند چنان که می فرماید: «افی اللهِ شکٌّ فاطرِ السماواتِ والارض»[9] آیا در خلقت و آفرینش آسمانها و زمین شک و تردید دارید.
در عین روشن بودن وجود خدا قرآن برای کسانی که می خواهند از طریق تفکر و استدلال خدا رابپرستند و شک وتردید را از ذهن پاک کنند راه هایی را پیش رویی آنها گشوده است که مهمترین آنها عبادرتند از:
1- احساس وابستگی و نیاز مندی انسان به موجود برتر که در شرایط ویژه ای خود را نشان می دهد . این همان ندای فطرت انسانی است که او را بسوی مبدأ آفرینش می خواند می فرماید: «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّينِ حَنيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتي‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْديلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّينُ الْقَیِّمُ وَ لكِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ» (و پس توای رسول) روی خود را توجه آیین خالص (اسلام) کن این فطرتی است که خدا مردم را بر آن آفریده است.
2ــ دعوت به مطالعات عالم طبیعت و تأمل در شگفتی های آن که نشانه های روشن وجود خداوند است : نشانه ای که حاکی از علم و قدرت در تدبر حکیمانه ی خداوند در جهان هستی است. « إِنَّ في‏ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِی الْأَلْبا بِ»[10] (مسلماً در آفرينش آسمانها و زمين، و در پى يكديگر آمدن شب و روز، براى خردمندان نشانه‏هايى [قانع كننده‏] است).
پس نتیجه می گیریم که انسان الهی راه و روش و اصول زندگی خود را بر مبنای خدا گرایی یعنی توحید بنا نموده و به زندگی ارائه میدهد . البته توحید مراتبی دارد که یکی از آنها توحید در خالقیت و توحید در ربوبیت و توحید در مالکیت است که هرکدام در جای خود توضیح داده شده اند پس باید بدانیم مبنایی که خداوند در قرآن برای مسلمانان جهت ادامه زندگی قرار داده زندگی توحیدی است که اگر انسان موحد زندگی خود و نیازهای موجود در زندگی را طبق اصول و مبانی و شیوه ی اسلامی در قرآن قرار داده. چرا که زندگی سعادتمند جزء این روش و مبانی اسلامی معنی نمی دهد و بیهوده و عبث خواهد بود و همه ی پیامبران بر این اصول توصیه کرده اند که مبنای زندگی توحید (لا اله إلا الله) قرار دهید تا زندگی هدف پیدا کند
آنچه که ویژگی سبک زندگی اسلامی را از دیگر سبک ها و منش ها متمایز می سازد، اعتقاد به حاکمیت اصل توحید بر تمام زوایای زندگی است. در پرتو و حاکمیت اصل توحید «لا إله إلا الله» است که زندگی افراد مؤمن در جریان حقیقی و واقعی خود هدایت و راهبری می شود. اصل توحید و اعتقاد به وحدانیت خدا به منظور شرک زدایی وچنگ زدن به عروة الوثقی از مهمترین مبانی اعتقادی فرد مسلمان است.
اهميت خداشناسي به دليل آثار آن در حيات فردي و اجتماعي انسان‌ها مورد توجه است. اعتقاد انسان به خدا و برداشتي كه از اوصاف الهي دارد، در شئون مختلف زندگي او، انگيزه‌ها، نيّت‌ها، داوري‌ها و اعمال او مؤثر است و شخصيت ويژه‌اي براي فرد مي‌سازد و روش او را تغيير مي‌دهد. با توجه به این اصل باید که همیشه ندای قولوا لا ی نخستین سخن پیامبر اکرم (ص) با مردم این بود که « قولوا لا إله إلا الله، تفلحوا» ای مردم! بگویید: «لا إله إلا الله» تا رستگار شوید.» انگيزة بعثت ان

بياء در درجه اول رهانيدن انسان‌ها از شرك و بت‌پرستي به توحيد و يگانه پرستي بوده لذا همواره (لا إله إلا الله) محوري‌ترين شعار پيامبران خدا بوده است. بنابراين، يكي از ضرورت‌هاي حيات آدمي، شناخت نوع ارتباط او با خداوند است.
«توحيد»، ريشه درخت اسلام و روح همة آموزه‌هاي قرآن است. از اين‌روي، مهم‌ترين مبناي تربيت اخلاقي را «توحيد» مي‌داند. شجره طيبه‌اي كه قرآن از آن نام مي‌برد كه اصل آن ثابت و فرع آن در آسمان است، همان توحيد است كه فروع آن، اخلاق، اعتقادات و احكام مي‌باشد.11 بنابراين، مهم‌ترين مبناي قرآن در تربيت اخلاقي توحيد است.
اگر روابط زندگي بر شالوده اعتقادات توحيدي قرار گيرد، نمي‏توان مدار زندگي را به دنياي مادي محدود دانست و هر نوع بهره‏كشي نيرومندان از ضعيفان را تجويز كرد. اهميت اين موضوع به اندازه‏اي است كه علامه طباطبايي(ره) ‏فرمود: اسلام عقيده دارد كه زندگي دنيا جز براي كسب معارف الهي نيست و همه آن‌ها به توحيد منحل مي‏شود و نفع ديگري ندارد. [11].
علامه طباطبایی، «توحيد» را مهم‌ترين مبناي تربيت اخلاقي قرآن مي‌داند كه تمامي آموزه‌هاي قرآن، حول محور آن مي‌چرخد. انسان موحد پس از شناخت خداوند و شناخت نيازهاي خود، بنابر اميال فطري نظير ميل به هدف، كمال، حقيقت، تقديس موجود برتر، كرامت ذاتي و صيانت از نفس، به سوي خداوند جذب مي‌شود، و تنها راه رسيدن به قرب را در انجام دستورهاي الهي و ترك محرّمات مي‌يابد. اين همان روش عبوديّت است كه انسان را به تهذيب نفس مي‌رساند.
هرچند زندگي افراد در جوامع بشري ظاهراً شكل يكساني دارد و موحّد و مشرك در پي تأمين نيازهاي خويش‌اند، اما دو نوع نگرش كاملاً متفاوت در ميان آن‌ها حكمفرماست كه اين عقيده و نگرش، روش‌ها را تغيير و اهداف زندگي افراد و حاكمان را در حيات اجتماعي متباين مي‏سازد: نگاه گروهي موحّدانه و نگرش عده‏اي مشركانه است: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ»[12] (و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهايى [براى او] برمى‏گزينند، و آنها را چون دوستى خدا، دوست مى‏دارند ، ولي اهل ايمان، كمال محبت و دوستي را فقط مخصوص خدا مي‏دانند.
نه تنها عقيده به توحيد و شرك، مباني نظري دارد، بلكه مباني نظري در تمام شئون عملي انسان نيز ساري و جاري است. انسان‌ها در همه جاي شهر و جامعه و نيز جوامع و ملل، برمبناي همين عقايد با يكديگر تعامل دارند.[13]
انساني كه معتقد است كارگردان اصلي جهان تنها خداوند است و نيازمندي‌هاي او، تنها با تدبير خداوند، سر و سامان خواهد گرفت، دست نياز به سوي ديگران دراز نخواهد كرد؛ در مقابل مشكلات بي‌تابي و كم‌صبري نخواهد داشت؛ زيرا او مي‌داند كه خداوند تنها ربّ او نيست، بلکه ربّ همه جهان است و امور را به بهترين شيوه هدايت خواهد كرد.
مسلّماً چنين نگرشي دربارة توحيد، اساس تفكر انسان را دگرگون ساخته و ريشة رذايل اخلاقي را در او مي‌خشكاند. همان‌گونه كه مهم‌ترين انگيزة رعايت اخلاق را براي رسيدن به همه خيرات در انسان زنده مي‌كند. احتجاج قرآن كريم بر توحيد عبودي آن است كه تنها كسي سزاوار پرستش و خضوع و اطاعت است كه خالق انسان و پرورش دهندة استعدادها، مالك مرگ و حيات، و نفع و ضرر او باشد. «وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَنْفَعُکَ وَ لا یَضُرُّکَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّکَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ[14]» و جز خدا كسي را كه نه سودي به تو مي رساند و نه زياني را دفع مي‌كند] مخوان، كه اگر چنين كني، از ستمكاران خواهي بود».
بسياري از جوامع به ظاهر متمدّن، يك اصل و هدف را مبناي زندگي اجتماعي و منشأ سعادت همگان به شمار آورده‌اند که همان بهره‏برداري از منافع و مزاياي دنيوي و بهره‏كشي از طبقه ضعيف براي سود بيشتر است. ادعاي آنان اين است كه مكتب سودگروي و لذت‌گرايي، بيشترين پيروان را دارد. اما در اسلام، زندگي اجتماعي بر اصل توحيد و يكتاپرستي مبتني است و اين اصل، مهم‌ترين عامل سعادت، پيشرفت و فلاح و رستگاري است. با اندك تأملي در تعاليم اسلام، معلوم خواهد شد كه تمام روابط انساني در حيات اجتماعي؛ از قبيل روابط فرهنگي و تربيتي، مشاركت تجاري و اقتصادي و قراردادهاي سياسي و نظامي بر مبناي اصل توحيد تنسيق و تنظيم شده‏اند. جان كلام اينكه مسائل اجتماعي و روابط جمعي در جامعه اسلامي، مرتبه نازل مقام توحيدي است كه مرتبه عالي آن، معاودت به ساحت قدس ربوبي است؛ بنابراين روح توحيدي بر همه اطراف و اكناف جامعه اسلامي متجلّی است.
بنابر این اعتقاد به توحید به انسان می آموزد که همه حرکات وسکنات برای رضایت خدا خواهد بود . اگر توحید در جانهای مردم رسوخ کند زندگی هم توحیدی خواهد بود.
2 ـ 1 ـ 1 ـ 1 ـ توحيد در خالقیت
خداي سبحان انسان را مركّب از جسمِ مادّی و جانِ مجرّد آفريد: «إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی خَالِقٌ بَشَرًا مِنْ طِينٍ * فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ»[15]. (آن گاه كه پروردگارت به فرشتگان گفت: «من بشرى را از گِل خواهم آفريد، پس چون او را [كاملًا] درست كردم و از روح خويش در آن دميدم، سجده‏كنان براى او [به خاك‏] بيفتيد). اين دو در زندگي دنيوي، پيوسته همراه يكديگرند تا هنگام مرگ كه روح از بدن جد
ا و به پيشگاه پروردگارش باز‌گردد؛ اما از اِسناد جسم انسان به گِل و روح او به خدا، معلوم مي‌شود كه اين دو همتاي هم نيستند، بلكه روح انسان اصل و بدن او فرع است.
قرآن كريم داستان پيدايش انسان را از آغاز تا انجام، چنين بيان كرده است: خلقت طبيعي انسان از خاك، آن‌گاه از گِل… و پس از آن از نطفه است و با گذراندن مراحل مادّی و حصول استعداد تام، خداوند با اعطاي روح، آفرينش ديگري به او مي‌بخشد كه نه تنها مايه امتياز انسان از موجودات ديگر است، كه مايه امتياز روح از جسم نيز هست، ازاين‌رو آفريننده او «أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ» است: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإنْسَانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِينٍ *‌ ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِی قَرَارٍ مَکِينٍ * ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ»[16]. (و به يقين، انسان را از عصاره‏اى از گِل آفريديم، سپس او را [به صورت‏] نطفه‏اى در جايگاهى استوار قرار داديم،آن گاه نطفه را به صورت علقه درآورديم. پس آن علقه را [به صورت‏] مضغه گردانيديم، و آن گاه مضغه را استخوانهايى ساختيم، بعد استخوانها را با گوشتى پوشانيديم، آن گاه [جنين را در] آفرينشى ديگر پديد آورديم. آفرين باد بر خدا كه بهترين آفرينندگان است). وگرنه به لحاظ جسمي، انسان با حيوانات ديگر تفاوتي ندارد، حتي برخي از حيوانات، زيباتر و قوي‌تر از انسان آفريده شده‌اند.
فرد معتقد به اصل خالقیت همه چیز را از آن خدا می داند و در این راستا به زندگی خود جهت می بخشد. چنین فردی اگر بتواند با داشتن بُعد مادي، موانع پرواز را بردارد و به اوج معنويات برسد، برترين مخلوق عالم است؛ چنان‌كه پروردگار او برترين خالق است. خداي سبحان درباره آفرينش فرشتگان نفرمود «فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ»؛ با آنكه داراي روح و علم كافي بودند. بنابراين طبق ظاهر قرآن، انسان نه در بدن مادّی خلاصه مي‌شود، نه جسمش همتاي روح اوست، بلكه مركّب از روح و بدن است و حقيقت او را روح تشكيل مي‌دهد. نشانه اصالت روح، آن است كه هرگز با مرگ، نابود نشده، چيزي از او گُم نمي‌شود، بلكه وفات مي‌كند؛ يعني فرشتگان الهي او را همانند پرنده‌اي كه از قفس بيرون آورده مي‌شود، قبض روح مي‌كنند و تمام حقيقتش را مي‌گيرند: «قُلْ یَتَوَفَّاكُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ»[17]. (بگو: «فرشته مرگى كه بر شما گمارده شده، جانتان را مى‏ستاند، آن گاه به سوى پروردگارتان بازگردانيده مى‏شويد).
2 ـ 1 ـ 1 ـ 2 ـ توحيد در مالکیت خداوند

تقاد داشتند که برای هر نوع از پدیده ها خدایی است و آن را مدّبر و رب النوع آن می پنداشتند. اما فرد مسلمان در اعتقادات خود انواع تدبیرها را درجهان هستی از آن خدا می داند از جمله:
1-تدبیر تکوینی
مقصود تدبیر تکوینی کارگردانی جهان آفرینش است که اداره جهانی هستی بسان ایجاد و احداث آن فعل خداوند یکتاست. در صورتیکه در کارهای بشری تدبیر از احداث تفکیک پذیر است. مثلاً فردی کارخانه ای را می سازد و دیگری آن را اداره می کند ولی در عالم آفرینش، آفریدگار و کارگردان یکی است. پس تدبیر جهان جدا از آفرینشگر نیست، تاریخ انبیاء نشان میدهد که مسئله توحید در خالقیت مورد مناقشه امتهای آنان نبوده و اگر شرکی در کار بوده نوعاً مربوط به تدبیر و کارگردانی عالم و به تبع آن عبودیت و پرسش می شده است. مثلاً مشرکان عصر حضرت ابراهیم خلیل (ع) تنها به یک خالق اعتقاد داشتند ولی به غلط می پنداشتند که ستاره و خورشید یا ماه ارباب و مدّبر جهانند و در مناظره حضرت ابراهیم (ع) نیز با آن در همین مسئله بود.[32]
و در زمان حضرت یوسف (ع) که بعد از ابراهیم بوده باز شرک مربوط ربوبیت بوده در آنجا که به آنان گوید:«ءَاَربابٌ مُتَفَرَّقُون خَیرٌ اَمِ اللهُ الواحُدِ القَهار»[33] و هم چنین از آیات قرآن استفاده میشود که مشرکان عصر رسالت قسمتی از سرنوشت خود را در دست معبودهای خود میدانستند چنانکه می فرماید: «وَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللهِ ءالِههً لِیَکونوا لَهُم عزِاً»[34] جز خدا، خدایانی برای خود برگزیدند تا مایه عزت آنان باشند یا در جای دیگر مشرکان را نکوهش می کند. «و مِنَ النَّاسِ یَتَّخذُ مِن دَون اللهِ انداداً یُحِبُّونَهمُ کَحُبِّ الله»[35] برخی از مردم برای خدا همتایانی برگزیده و آنان را مانند خدا دوست میدارند.
آری دایره ربوبّیت بسیار گسترده است و مشرکان عصر رسول الله (ص) در مورد امور مهمی چون رزق- احیاء و اماته، و تدبیر کلی جهان موحد بودند و گاهی، توجیه مشرکان برای توجیه شرک ورزی و بت پرستی خود می گفتند پرسش ما بخاطر این بوده که از این طریق به خدا نزدیک شویم «ما نَعبُدُ هُم اِلاّ لِیُقَرَّبُونا اِلی الله زُلفی»[36].
2- تدبیر در تشریع، (توحید در اطاعت):
این نوع تدبیر از شاخه های توحید در تدبیر شمرده می شود. بنابراین پیامبر (ص) به عنوان حاکم بر مسلمین برگزیده شده این گزینش به اذن پروردگار ربوده است. به همین علت اطاعت از پیامبر(ص) مانند اطاعت از خدا شمرده شده است، بلکه عین اطاعت خداست. می فرماید «مَن یُطِع الرَّسُولَ فَقَد اَطاعَ اللهَ»[37] یا در آیه دیگر می فرماید «وَ ما اَرسَلنا مِن رَسُولِ اِلاّ لِیُطاعَ بِاِذنِ اللهِ»[38] پس اگر اِذن و فرمان الهی نبود (پیامبر نه حاکم بود و نه مطاعَ، در حقیقت حکومت و اطاعت او تجلّیگاه حکومت و اطاعت خداست.[39]
2 ـ 1 ـ 2 ـ اصل معاد
یکی دیگر از اصول اعتقادی و مبانی زندگی اسلامی اعتقاد راسخ به اصل معاد یعنی جهان آخرت و زنده شدن پس از مرگ است و ملاقات با خداست؛ چرا که تمام شرايع آسمانى، همگى در لزوم ايمان به جهان آخرت اتفاق نظر دارند. عموم پيامبران، همراه دعوت به توحيد، از معاد و حيات پس از مرگ نيز سخن گفته و ايمان به جهان آخرت را در سرلوحه برنامه خود قرار داده‏اند. بر اين اساس، اعتقاد به قيامت از اركان ايمان در اسلام است. مسئله معاد هرچند در عهدين – در عهد جديد به صورتى روشنتر – مطرح شده است، ولى قرآن بيش از كتب آسمانى ديگر به اين موضوع پرداخته و بخش عظيمى از آيات اين كتاب به آن اختصاص يافته است. در قرآن از معاد به نامهاى مختلفى ياد شده است، مانند: يوم القيامة، يوم الحساب، اليوم الآخر، يوم البعث، وغيره، و اين همه اهتمام، به علت اين است كه ايمان و ديندارى بدون اعتقاد به قيامت ثمربخش نيست.
و مسلمانان تمام هم و غم و هدفشان از زندگی اسلامی جهان پس از مرگ است چرا که نتیجه زحمات دنیای خود را در آن روز دریافت می کنند.
حكيمان و متكلمان اسلامى بر لزوم معاد و زندگى پس از مرگ دلايل مختلفى اقامه كرده‏اند، و الهام‏بخش آنان نيز در اقامه اين دلايل، قرآن كريم بوده است. ازينروى مناسب است كه برخى از دلايل قرآنى را يادآور شويم:
الف – خداوند حق مطلق بوده، و فعل او نيز حق و از هرگونه باطل و لغو پيراسته است. آفرينش بشر بدون وجود حياتى هدفمند و جاودانه، لغو وعبث‏خواهد بود، چنانكه مى‏فرمايد: ‹‹افحسبتم انما خلقناكم عبثا و انكم الينا لا ترجعون››[40] آيا پنداشته‏ايد كه شما را بيهوده آفريده‏ايم، وشمابه سوى ما باز نمى‏گرديد؟!
ب – عدل الهى ايجاب مى‏كند كه با اشخاص نيكوكار و بدكار، در مقام پاداش و كيفر، يكسان برخورد نشود. در عين حال مى‏بينيم كه حيات دنيوى به گونه‏اى است كه تحقق عدل كامل در مقام پاداش و كيفر امكان پذير نيست، زيرا سرنوشت هر دو گروه به هم گره خورده و از يكديگر تفكيك پذيرنيست. از طرف ديگر، برخى از كارهاى نيك و بد اجرى بالاتر از آن دارند كه اين جهان گنجايش پاداش و كيفر آنها را داشته باشد، مثلا يكى در راه حق پس از عمرى جهاد و مبارزه جان مى‏بازد، و ديگرى حق‏جويان بيشمارى را نابود مى‏سازد. بنابر اين، جهان ديگرى لازم است كه عدل كامل الهى در قلمرو امكانات بى نهايت آن تحقق يابد، چنانكه مى‏فرمايد: ‹‹ام نجعل الذين آمنوا وعملوا الصالحات ک
المفسدين في الارض ا م نجعل المتقين كالفجار››[41] آيا مؤمنان صالح را در رديف مفسدان زمين قرار مى‏دهيم ويا با پرهيزگاران مانند گنهكاران برخورد مى‏كنيم؟!
پس نتیجه رابطه معاد با مبانی سبک زندگی اسلامی در قرآن رابطه تنگاتنگ دارد و مبنا و شیوه زندگی اسلامی بدون اعتقاد به معاد معنا و مفهومی نخواهد داشت. پس اعتقاد به این اصول است که فرد مسلمان راه و روش خود در اسلام مطابق قرآن که همان اعتقاد به اصل معاد استوار می سازد.
2 ـ 1 ـ 3 ـ اصل امامت و خلافت
یکی دیگر از اصول اعتقادی و مبانی زندگی اسلامی اعتقاد راسخ به امامت و خلافت بعد از پیامبر اکرم
(ص) و جانشینی پیامبر است که اگر این اعتقاد راسخ نباشد بشر دچار مشکلاتی خواهد شد و همین امر امروزه باعث شده که دشمنان بهانه پیدا کنند و بین مسلمانان تفرقه و اختلاف بوجود آورند.
مسلمانان معتقدند که پيامبر اكرم (ص) پس از 23 سال سعى و كوشش بسيار در تبليغ شريعت اسلام و تأسيس مدينه فاضله، در اوايل سال يازدهم هجرى ديده از جهان فرو بست. با رفتن آن حضرت، هر چند وحى و نبوت پايان يافته و ديگر نه پيامبرى خواهد آمد و نه شريعت جديدى بنيان نهاده خواهد شد، ولى وظايفى كه بر دوش پيامبر بود (غير از مسئوليت ابلاغ وحى) مسلماً پايان نيافت، و در نتيجه لازم بود پس از درگذشت او، شخصيت آگاه و وارسته اى، به عنوان خليفه و جانشين پيامبر، و امام و پيشواى مسلمانان، انجام اين وظايف را در هر زمان بر عهده گيرد. مطلب اخير مورد قبول همه مسلمين است، گرچه برخى از صفات جانشين پيامبر و راه تعيين او ميان شيعه و اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد .لازم است که نخست به تبيين معناى «شيعه» و تاريخ پيدايش آن و سپس مباحث مربوط به امامت را بررسى کنیم.
«شيعه» در لغت به معنى پيرو است و در اصطلاح به گروهى از مسلمانان گفته مى شود كه رهبرى جامعه اسلامى را پس از درگذشت پيامبر اكرم (ص) از آنِ حضرت على (ع) و فرزندان معصوم او مى دانند.به گواهى تاريخ، پيامبر گرامى (ص) در طول حيات خود در موارد مختلف كراراً از فضايل و مناقب و نيز قيادت و رهبرى على (ع) پس از خويش سخن به ميان مى آورد.
و روزی که بنی هاشم را جمع کرد و دعوت خود را آشکار نمود خلافت و امامت علی (ع) را به آنان اعلان نمود. همجنین در غدیر خم او را رسما برای امامت و خلافت اعلام داشت که مفسران اسلامی در تفسیر آیه « إِنّ الّذينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحات أُولئِکَ هُمْ خَیْرُالبَريِّة»[42] نقل کردند که پیامبر فرمود مقصود علی (ع) و شیعیان اوست[43].
مسئله امامت يك مسئله الهى و سماوى بوده و جانشين پيامبر بايد از طريق وحى الهى به پيامبر تعيين گردد. اما پيش از پرداختن به دلايل نقلى و شرعى اين موضوع، فرض مى كنيم كه هيچ نصّى شرعى در اين باره در دست نيست. در اين صورت، بايد ببينيم مقتضاى حكم عقل با توجه به شرايط آن زمان چيست؟
عقل سليم حكم مى كند چطور ممکن است پیامبر اکرم این همه مدت (23سال)زحمت طاقت فرسا طرحی که پیاده کرده و مردمی را که از چاهلیت به کمال و سعادت رسانده و می داند که بعد از خود جه اتفاقی می افتد بدون سرپرست به حال خود رها کند؛ و کسی را به عنوان حفظ این امت و آیین پاک معرفی نکند . آن شریعتی که پایه گذاری کرده به امان خدا رها کند؟.
2 ـ 1 ـ 4 ـ اصل نبوت
یکی دیگر از مبانی سبک زندگی اسلامی در قرآن نبوت می باشد که از اصول اعتقادی است. خداوندحكيم انسانهاى والايى را براى هدايت و راهنمايى بشر برانگيخته و آنان را حامل پيام خويش براى افراد بشر قرار داده است. اينان، همان پيامبران و رسولانند كه واسطه جريان فيض هدايت از سوى خداوند به بندگان مى باشند، و اين فيض از نخستين روزى كه بشر شايستگى بهره گيرى از آن را يافته، از جانب خدا نازل گرديده و تا عصر پيامبر گرامى اسلام (ص) نيز ادامه داشته است.بايد دانست آيين هر پيامبرى نسبت به زمان و امت خود كاملترين آيين بوده است، و اگر اين فيض الهى مستمر نبود بشر به حدّ كمال نمى رسيد.
از آنجا كه خلقت انسان، فعل خداى «حكيم» است طبعاً آفرينش او هدف وغرض دارد، و با توجه به اينكه در وجود انسان علاوه بر غرايز كه با حيوان مشترك است،عقل و خرد نيز هست بايد غرض و هدف از خلقت وى، هدفى معقول باشد.
از طرف ديگر، عقل و خرد انسان هرچند در پيمودن راه تكامل او مؤثر و لازم است، امّا كافى نيست، و اگر در هدايت انسان به عقل و خرد قناعت شود او هرگز راه كمال را به طور كامل نخواهد شناخت. براى نمونه، پى بردن به مبدء و معاد يكى از مهمترين مسائل فكرى بشر بوده است.بشر مى خواهد بداند از كجا آمده، چرا آمده، و به كجا خواهد رفت؟ ولى عقل و خرد به تنهايى از عهده تبيين كامل اين مسائل بر نمى آيد. گواه روشن اين امر آن است كه،با همه ترقى كه بشر معاصر در علم و دانش كرده است،هنوز بخش عظيمى از انسانها بت پرست مى باشند.
نارسايى عقل و دانش بشر منحصر به موضوع مبدء و معاد نيست، بلكه وى در بسيارى از مسائل حياتى نيز نتوانسته است طريق استوارى را برگزيند. ديدگاههاى مختلف و متعارض بشر در مسائل اقتصادى، اخلاقى، خانوادگى وغيره نشانه نارسايى وى از درك صحيح اين مسائل مى باشد، و به همين علت است كه مى بينيم مكتبهاى متعارض پديد آمده است.
با توجه به نكته فوق، عقل صحيح حكم مى كند كه به مقتضاى حكمت الهى بايد مربيان و رهبران الهى مبعوث شوند تا راه صحيح زندگى را به بشر بياموزند.